سمانه سالک؛ فریده طالب پور؛ بهار مختاریان
چکیده
آیینها مجموعهای از کنشها و سخنانی هستند که در یک کیش و جامعة باورمند به حضور مؤثر موجودات فوق طبیعت برای تأثیرگذاردن بر آنها و به شیوههای خاص انجام میشوند. دستهای از آنها آیینهای جمعیاند که برخی در سطح اجتماع و برخی در فضای شخصی زندگی ادا میشوند. سفرههای نذری از دستة دوماند که بخش درخور توجهی از آنها ...
بیشتر
آیینها مجموعهای از کنشها و سخنانی هستند که در یک کیش و جامعة باورمند به حضور مؤثر موجودات فوق طبیعت برای تأثیرگذاردن بر آنها و به شیوههای خاص انجام میشوند. دستهای از آنها آیینهای جمعیاند که برخی در سطح اجتماع و برخی در فضای شخصی زندگی ادا میشوند. سفرههای نذری از دستة دوماند که بخش درخور توجهی از آنها فقط از سوی زنان و در حضور زنان انجام میشوند. در این مقاله، کوشیده شده به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه میتوان سفرههای نذری در ایران را نوعی آیین گذار دانست و بر این اساس تحلیل کرد؟ آنگونه که نتایج بررسی نشان میدهد، این جمعهای کوچک جماعتوارهگون هرچند با تعریف آرنولد ونجنپ گویای مراحل گذار نیستند، با دیدگاه تکاملیافتهتر ترنر در این مفهوم قرار میگیرند و اجزای این مناسک منطبق بر مراحل مورد نظر است. پژوهش حاضر براساس شناخت بخشی از آیینهای زنانة ایران شکل گرفته است که تاکنون کمتر از منظر علمی بررسی شدهاند و معمولاًً فقط با عنوان رسوم عامیانه معرفی شدهاند. لذا تعدادی از سفرههای نذر در پنج منطقة ایران با روش مردمنگاری مطالعه شدهاند. گردآوری اطلاعات نیز به شیوة مشاهدة مشارکتی و مصاحبه انجام شده است. همانگونه که انتظار میرفت، این سفرهها پس از تجزیه به اجزای آیینیشان با بهرهگیری از نظریة آیین گذار ونجنپ (به روایت ترنر) در مراحل گذار جای گرفتند. پیش از آن، مصداقهای جنبههای جماعتوارگی و آستانگی و نیز شکلهای انتقال امر مقدس هم در این آیینها یافت شدند.