ادبیات
معصومه نعمتی قزوینی؛ نرگس انصاری
چکیده
امروزه، مسائل و معضلات مربوط به زنان، به دلیل جایگاه ویژه و محوری ایشان در خانواده و پرورش نسل‌های آینده، به یکی از دغدغه‌های اصلی اندیشمندان و روشن‌فکران مبدل شده است. جلال آل احمد (1302ـ1348) و مصطفی لطفی منفلوطی (1876ـ1924)، دو تن از مصلحان اجتماعی و نویسندگان معاصر در عرصة ادبیات فارسی و عربی، نیز هریک به‌مثابة شرایط جامعة خویش و دیدگاه ...
بیشتر
امروزه، مسائل و معضلات مربوط به زنان، به دلیل جایگاه ویژه و محوری ایشان در خانواده و پرورش نسل‌های آینده، به یکی از دغدغه‌های اصلی اندیشمندان و روشن‌فکران مبدل شده است. جلال آل احمد (1302ـ1348) و مصطفی لطفی منفلوطی (1876ـ1924)، دو تن از مصلحان اجتماعی و نویسندگان معاصر در عرصة ادبیات فارسی و عربی، نیز هریک به‌مثابة شرایط جامعة خویش و دیدگاه ویژه‌ای که به مسائل اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند، به طرح مسئلة زنان پرداخته و ابعاد گوناگون آن را به نقد و نظر نشستهاند. نوشتار حاضر که با روش توصیفیـ تحلیلی به مقایسة آثار این دو نویسنده پرداخته، حاکی از وجود مشابهتهای بسیاری در نحوة نگرش ایشان به مسائل زنان است که در شش محور کلی غربزدگی، آزادی، نابرابریهای اجتماعی، حجاب، ازدواج و علمآموزی قابل بررسی بوده و در عین شباهت در مفاهیم، به فراخور شرایط، در سبکهای نوشتاری تقریباً متمایزی ارائه شده است.
باستان شناسی
محمد ابراهیم زارعی؛ خدیجه شریف کاظمی
چکیده
هنر موسیقی در ایران سابقه‌ای طولانی دارد. در اوایل دورة اسلامی، هنر موسیقی نکوهش شد. در دورة امویان، موسیقی همچنان با مخالفت برخی از فقیهان و گروهی از عموم مسلمانان روبه‌رو شد. اما در سده‌های بعد، با توجه به استقبال حکومت‌های متعدد و نگرش عالمانة بسیاری از بزرگان و دانشمندان آن دوران، این هنر مورد توجه عموم واقع شد. به‌کار بردن نقش ...
بیشتر
هنر موسیقی در ایران سابقه‌ای طولانی دارد. در اوایل دورة اسلامی، هنر موسیقی نکوهش شد. در دورة امویان، موسیقی همچنان با مخالفت برخی از فقیهان و گروهی از عموم مسلمانان روبه‌رو شد. اما در سده‌های بعد، با توجه به استقبال حکومت‌های متعدد و نگرش عالمانة بسیاری از بزرگان و دانشمندان آن دوران، این هنر مورد توجه عموم واقع شد. به‌کار بردن نقش زنان نوازنده روی سفالینه‌ها، در دوره‌های سلجوقی و ایلخانی، به دلایل متعددی انجام گرفت. این نقوش می‌توانند منبع ارزشمندی برای بررسی جایگاه هنر موسیقی و موقعیت اجتماعی زنان آن دوران باشد. این مقاله در پی آن است که با مطالعة نقوش سفالینه‌های دورة میانی اسلامی واقع در گنجینه‌‌های هنری و همچنین بر‌اساس متون کهن، به چگونگی موقعیت اجتماعی زنان هنرمند عرصة موسیقی و نقش آنان در تکامل هنر موسیقی آن دوران بپردازد. این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیق‌های بنیادی است و از نظر روش تحقیقی تاریخی‌ـ تحلیلی است. شیوة گردآوری داده‌ها با منابع تاریخی کتابخانه‌ای انجام گرفته و در ادامه، تحلیل نمونه‌های سفالی موزه‌ها در دوره‌های مختلف و به‌ویژه دورة میانی اسلام، با تمرکز بر نقش زن بررسی شده است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که بسیاری از نوازندگان آن دوران، همچون بانوان نوازنده، در جامعة خود جایگاه و موقعیت اجتماعی مناسبی داشته‌اند. همچنین، نقوش سفالینه‌های این دوره نشان می‌دهد که زنان بیشتر سازهای زهی و کوبه‌‌ای می‌نواختند.
ادبیات
عزت ملاابراهیمی؛ فهیمه یگانه دیزج‌ور
چکیده
ادبیات داستانی، به سبب گیرایی و جذابیت خاص، جایگاه ویژه‌ای دارد و از فنون مهم ادبی به شمار می‌آید. از مهم‌ترین وظایف داستان این است که فضیلت‌های اخلاقی و معنوی را از سوی شخصیتها و قهرمانان داستان ترویج کند و با پلیدی‌ها و بی‌عدالتی‌ها به مبارزه برخیزد. از‌این‌رو، داستان‌نویس متعهد باید سعی بر آن داشته باشد که علاوه بر سرگرم‌کردن ...
بیشتر
ادبیات داستانی، به سبب گیرایی و جذابیت خاص، جایگاه ویژه‌ای دارد و از فنون مهم ادبی به شمار می‌آید. از مهم‌ترین وظایف داستان این است که فضیلت‌های اخلاقی و معنوی را از سوی شخصیتها و قهرمانان داستان ترویج کند و با پلیدی‌ها و بی‌عدالتی‌ها به مبارزه برخیزد. از‌این‌رو، داستان‌نویس متعهد باید سعی بر آن داشته باشد که علاوه بر سرگرم‌کردن خواننده، از هدف نهایی خود، که همانا تعلیم‌دادن و آگاه‌کردن خواننده است، غافل نباشد. نجیب کیلانی، ادیب و داستان‌نویس برجستة معاصر، می‌کوشد با گنجاندن شخصیتهای مختلف داستانی، رسالت دینی خود را به انجام رساند و سبک زندگی صحیح اسلامی را برای نسل جوان بازگو کند؛ در این مقاله، سعی شده که شخصیت‌پردازی زن در این سه رمان، که به ترتیب درون‌مایه‌های اجتماعی، تاریخی و اسلامی دارند، بررسی شود. نگارندگان در این مقاله از روش توصیفی و تحلیلی بهره برده و در نتایج پژوهش دریافته‌اند که نویسنده در شخصیت‌پردازی‌های خود از شیوه‌های مستقیم و غیرمستقیم استفاده کرده و از هر نوع شخصیتی، اعم از ایستا، پویا، مثبت، منفی و...، سود جسته است. شخصیتهای زنانه در هر سه رمان شخصیت فرعی‌اند که کیلانی با مهارت کامل توانسته از رهگذر آنها به اهداف اصلی خود، که اعتلای فرهنگ اسلامی است، دست یابد.
باستان شناسی
کمال الدین نیکنامی؛ رضا قاسمی؛ رضوان رضائی
چکیده
مطالعۀ نقوش موجود بر مهرها و اثرمهرها میتواند زوایای تاریکی از تاریخ اجتماعی دوران سلوکی و اشکانی را پدیدار کند. از سوی دیگر، تحلیل موقعیت‌های فردی و اجتماعی اشخاص یا گروههای اجتماعی به منظور درک روابط پیچیدۀ آنان با افراد یا سایر گروهها یا به منظور درک روابط بر همکنشی میان آنان جایگاه ویژه‌ای را در مطالعات تاریخی به ...
بیشتر
مطالعۀ نقوش موجود بر مهرها و اثرمهرها میتواند زوایای تاریکی از تاریخ اجتماعی دوران سلوکی و اشکانی را پدیدار کند. از سوی دیگر، تحلیل موقعیت‌های فردی و اجتماعی اشخاص یا گروههای اجتماعی به منظور درک روابط پیچیدۀ آنان با افراد یا سایر گروهها یا به منظور درک روابط بر همکنشی میان آنان جایگاه ویژه‌ای را در مطالعات تاریخی به خود اختصاص داده است که از آن میان تحلیل موقعیت‌های زنان نیز توجه خاصی را به خود جلب کرده است. در مقالۀ پیش رو، تعداد 53 مهر و اثرمهر با نقوش مختلف زنان از نقاط گوناگون سرزمینهای سلوکی و اشکانی تبیین و تحلیل شدهاند. تصاویر زنان روی آثار مذکور از نظر سبک و نقشمایه شیوه‌های متفاوت و ترکیبی دارند و شامل تصاویر الهههای یونانی، زنان در حال انجام‌دادن کارهای گوناگون و فعالیتهای اجتماعی و روزمره بوده که از آن میان نقوش الهههای یونانی بیشتر موضوعات مهرها و اثرمهرهای این دوره را به خود اختصاص دادهاند. نمونه‌های مطالعه‌شده از مراکزی چون اروک، تل کدش، سلوکیۀ کران دجله، نسا، شوش، و صالح داوود خوزستان به دست آمدهاند. نوشتار حاضر ضمن تحلیل نقوش ذکر‌شده، به نحوۀ نقشآفرینی زنان در ساختارهای اداری، سیاسی، و اجتماعی سلوکیان و اشکانیان می‌پردازد. از مشهورترین نقشمایههای مهرها و اثرمهرها نیز باید به الهههای آفرودیت، تیکه، آتنا، و نیکه اشاره کرد. همچنین، باید اظهار داشت که استفاده از نقوش زنان در دورة سلوکی بیشتر رایج بوده و بر مهرهای دورة اشکانی، به غیر از سه مورد، به‌ندرت از تصویر زنان استفاده شده است.
هنر
سیده راضیه یاسینی
چکیده
این مقاله، پژوهشی دربارۀ منظر نگارگران مسلمان ایران تا پیش از دوران صفوی با موضوع «تصویر زن» با رویکرد دینی و بر مبنای آیات و روایات اسلامی است. مقالۀ پیش رو در صدد است دریابد که بازتاب تصویری ممیزات مطلوب زنان از منظر اسلام در مآثر اصیل نگارگری چگونه بوده است. با فرض آنکه این بازتاب بر مبنای آیات قرآن کریم و روایاتی است که خود ...
بیشتر
این مقاله، پژوهشی دربارۀ منظر نگارگران مسلمان ایران تا پیش از دوران صفوی با موضوع «تصویر زن» با رویکرد دینی و بر مبنای آیات و روایات اسلامی است. مقالۀ پیش رو در صدد است دریابد که بازتاب تصویری ممیزات مطلوب زنان از منظر اسلام در مآثر اصیل نگارگری چگونه بوده است. با فرض آنکه این بازتاب بر مبنای آیات قرآن کریم و روایاتی است که خود نیز منبع الهام نگارگران برجستۀ آن دوران بوده است، ادبیات نظری این مقاله برگرفته از متون دینی مذکور است و نگاره‌های منتخب نیز بر مبنای همین رویکرد تحلیل شده است. تحلیل این آثار نشان می‌دهد که سیمای زن در شاهکارهای اصیل نگارگری و آثار استادان شهیر، پیش از آنکه به عوارض حاصل از نفوذ تأثیرات هنر مغرب زمین گرفتار آید، مبین مقام و منزلتی از وجود زن است که در تطابق با آموزه‌های قرآنی و دینی بوده است. بر این مبنا بود که نگارگران مسلمان در آثار خود توانستند در‌عین‌حال که زیبایی و لطف الهی را در سیمای زنان رقم می‌زنند، آنان را در پوشیدگی و مستوری به نمایش درآورند و از حرمت آنان در تصویرگری، حتی خصوصی‌ترین مراودات نیز، پاسداری کنند. تدقیق در چگونگی بازتولید تصویرگری خلاقانه از زنان با استناد به آثار اصیل هنر نگارگری را، که میتواند به برخی از پیچیدگی‌های این موضوع در زمینۀ تولیدات تصویری و رسانه‌ای جامعۀ امروز ایران کمک کند، می‌توان جنبۀ نوآورانۀ این مقاله دانست.
باستان شناسی
بهمن فیروزمندی؛ مژگان خان مرادی
چکیده
این پژوهش به مطالعۀ نقش و جایگاه زن در دورة اشکانی می‌پردازد. منابع تاریخی بسیار گذرا به زنان این دوره پرداخته و اطلاعاتی سطحی و گاه بدور از واقعیت ارائه کرده‌اند. این منابع صرفاً چند تن از زنان درباری، محدودیت‌های اجتماعی زنان، برخی ازدواج‌های سیاسی، و موضوع ازدواج با محارم را بر ما هویدا ساخته‌اند. در این نوشتار، برای دستیابی ...
بیشتر
این پژوهش به مطالعۀ نقش و جایگاه زن در دورة اشکانی می‌پردازد. منابع تاریخی بسیار گذرا به زنان این دوره پرداخته و اطلاعاتی سطحی و گاه بدور از واقعیت ارائه کرده‌اند. این منابع صرفاً چند تن از زنان درباری، محدودیت‌های اجتماعی زنان، برخی ازدواج‌های سیاسی، و موضوع ازدواج با محارم را بر ما هویدا ساخته‌اند. در این نوشتار، برای دستیابی به وضعیت زن در این دوره آثار مکشوفه از سراسر امپراتوری اشکانی اعم از قلمرو غربی (هترا، آشور، سلوکیه، نیپور، بابل، دورا اروپوس، پالمیر، و...)، قلمرو شرقی (کوه خواجه)، و مناطقی چون الیمایس و نواحی مرکزی ایران بررسی شد. در این دوره، برخلاف دورۀ هخامنشی، بیشتر به شمایلنگاری زن پرداخته شده؛ به گونهای که نقش زن بر روی سکه، گچبری، نقاشی دیواری، نقش برجسته، و اشیا به تصویر درآمده یا شمایل زن در قالب مجسمه، پیکرک، و... ساخته شده است. مطالعه و بررسی آثار باستانشناختی یادشده نشان می‌دهد که زنان در دورة اشکانی در عرصههای مختلف مذهبی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، و هنری حضور داشته‌اند.
واژگان کلیدی: زن، دوره اشکانی، زنان درباری، ملکه ها، شمایل نگاری.
حمید رضایی؛ ابراهیم ظاهری عبد وند
چکیده
قصه ها منابع مهمی هستند که در بسیاری از فرهنگ ها به وسیلة زنان نقل می شوند و در آ نها از وضع یت زنانطبقة فرادست و فرودست جامعه سخن می رود؛ بنابراین، بررسی آن ها می تواند نقش مهم ی در شناخت زو ایایمختلف زندگی زنان داشته باشد. هدف از این نوشتار، بررسی وضعیت زن در فرهنگ بختیاری بر اساس سی قص ةمکتوب است. فرهنگ بختیاری، فرهنگی مردسالار ...
بیشتر
قصه ها منابع مهمی هستند که در بسیاری از فرهنگ ها به وسیلة زنان نقل می شوند و در آ نها از وضع یت زنانطبقة فرادست و فرودست جامعه سخن می رود؛ بنابراین، بررسی آن ها می تواند نقش مهم ی در شناخت زو ایایمختلف زندگی زنان داشته باشد. هدف از این نوشتار، بررسی وضعیت زن در فرهنگ بختیاری بر اساس سی قص ةمکتوب است. فرهنگ بختیاری، فرهنگی مردسالار است که به رغم نگرش مثبت به زنان، آنان را فرودست تر ازمردان می داند. در این فرهنگ، زنان در عرص ههای اقتصادی و سیاسی حضوری کم رنگ دارند و نگاهی مردسالار براین زمینه ها حاکم است؛ البته زنان در برابر این فرهنگ مردسالار سکوت نکرده ، بلکه بسیاری از کلیشه هایجنسیتی موجود را، به خصوص در زمینه های اجتماعی، نپذیرفته و مردان را مجبور کرد هاند نظرشان را تغییر دهند.از جمله دغدغه های زن در این قصه ها، ازدواج و مبارزه با اندیش ههای مردسالارانه است . از زنان انتظار م ی رودمطابق خواسته های مردان ازدواج کنند؛ اما آن ها، در بسیاری از موارد، این نگرش ها را رد کرده و طبق معیاره ایخود ازدواج نمود هاند. حضور زنان در قصه ها، هم از جهت کیفی و هم از نظر کمی، بررسی شده است. فعالیت هایسیاسی و اقتصادی زن، اندیشه های مردسالارانه، مبارزه با اند یشه های مردسالارانه، ازدواج، و صفت های زنشخصیت های اصلی و فرعی از موضو عهای مورد بررسی در این مقاله اند.
احمد محمدپور؛ جلیل کریمی؛ نشمیل معروفپور
چکیده
این مقاله با رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی و نگاه امیک به مطالع? چگونگی بازنمایی زن در ضرب‌المثل‌های کُردی می‌پردازد. با در نظر‌گرفتن دانش عامیانه در فرآیند تولید معرفت، هدف تحقیق حاضر درک جایگاه زن در فرهنگ مردم کُرد با تکیه بر بخشی از ادبیات شفاهی یعنی ضرب‌المثل‌ها است. جامع? آماری مطالعه، ضربالمثلهایکُردی با موضوعیت ...
بیشتر
این مقاله با رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی و نگاه امیک به مطالع? چگونگی بازنمایی زن در ضرب‌المثل‌های کُردی می‌پردازد. با در نظر‌گرفتن دانش عامیانه در فرآیند تولید معرفت، هدف تحقیق حاضر درک جایگاه زن در فرهنگ مردم کُرد با تکیه بر بخشی از ادبیات شفاهی یعنی ضرب‌المثل‌ها است. جامع? آماری مطالعه، ضربالمثلهایکُردی با موضوعیت زن در زبان کُردی با گویش سورانی ـ مُکریانی است. روششناسی مورد استفاده در این مطالعه روش کیفی است و از دو روش مطالع? اسنادی و مصاحبهی عمیق در گردآوری داده‌ها استفاده شده است. برای تفسیر و تحلیل داده‌ها، روش تحلیل موضوعی یا تماتیک به‌کار رفته است.
یافته‌های پژوهش نشان میدهند در فولکلور کُردی به صورت عام و ضرب‌المثل‌ها به صورت خاص، نگاه به زن متنوع و نامتعین و گاه متناقض است. با تحلیل موضوعی داده‌ها هفت مقوله استخراج شدهاند که عبارتند از: زن به مثاب? سوژهای غیرعقلانی، برابر با مرد، فرودست، دیگری، امری قدسی، توانمند و شخصیتی معماگونه. این مقولهها در قالب یک الگوی موضوعی تحت عنوان "زن سوژهای نامتعین" در ادبیات شفاهی کُردی ترسیم و بحث شده است.
عبدالرضا سیف؛ فاطمه حکیما
چکیده
موضوع زن، نماد نفس کوششی است در تبیین چرایی زمینه‌های نمادین زن و نفس. در این نوشتار، ابتدا خلاص? داستان " اعرابی و خلیفه" از منظر نماد پرداخته شده و در ادامه تعریفی از نفس، نماد، چرایی نماد ِنفس بودن زن از منظر عرفا مطرح شده است. نتیجة تمثیلی داستان بر اساس نظری? نجم رازی، بیانگر آن است که همپویگی و سلوک نفس با عقل، عشق را در سالک به ظهور ...
بیشتر
موضوع زن، نماد نفس کوششی است در تبیین چرایی زمینه‌های نمادین زن و نفس. در این نوشتار، ابتدا خلاص? داستان " اعرابی و خلیفه" از منظر نماد پرداخته شده و در ادامه تعریفی از نفس، نماد، چرایی نماد ِنفس بودن زن از منظر عرفا مطرح شده است. نتیجة تمثیلی داستان بر اساس نظری? نجم رازی، بیانگر آن است که همپویگی و سلوک نفس با عقل، عشق را در سالک به ظهور میرساند؛ سرّ "من عرف نفسه، فقد عرف ربّه" اینجاست و با نگاهی انتقادی به باور ِنماد نفس بودن زن؛ با استناد به آیات الهی قرآن، نشان داده شده است که از منظر کلام الله، سیر الی الله خاص مردان نیست و زنان نیز می‌توانند به قل? کمال انسانی و عشق الهی دست یابند.
سید هاشم Seied Hashem
چکیده
موضوع تحقیق پیشِ رو، بررسی و تحلیل تعدادی از سفالینه‌های دوران اسلامی است که حاوی نقوش تزیینی زنان می‌باشند. هدف اصلی این مقاله، شناساییِ عوامل تعیین‌کنندة استفاده از این نوع نقوش و پاسخ به سؤالات مهمی از این قبیل است: نقوش زن بیشتر در کدامیک از مقاطع تاریخیِ هنر سفالگریِ دوران اسلامی مشاهده می‌شود؟ این نقوش دارای چه ویژگی‌هایی ...
بیشتر
موضوع تحقیق پیشِ رو، بررسی و تحلیل تعدادی از سفالینه‌های دوران اسلامی است که حاوی نقوش تزیینی زنان می‌باشند. هدف اصلی این مقاله، شناساییِ عوامل تعیین‌کنندة استفاده از این نوع نقوش و پاسخ به سؤالات مهمی از این قبیل است: نقوش زن بیشتر در کدامیک از مقاطع تاریخیِ هنر سفالگریِ دوران اسلامی مشاهده می‌شود؟ این نقوش دارای چه ویژگی‌هایی بوده و چه عواملی در کاربرد آنها تأثیرگذار بوده است؟ بدیهی است که پاسخ به سؤالات فوق میتواند ما را در شناخت هرچه بیشتر موقعیت و جایگاه سیاسی، اجتماعی و... زنِ مسلمان ایرانی و تفاوت‌های آن با دوران قبل از اسلام یاری کند. در همین راستا پس از بررسی نمونه‌های متعددِ سفال دوران اسلامیِ ایران به خصوص سفال‌های قرون میانی، تعدادی از مهم‌ترین و گویاترینِ آنها انتخاب شد و سپس سایر عواملی که در کاربرد این نقوش مؤثر بودند مورد تحقیق قرار گرفت. بنا بر یافته‌های تحقیق، کاربرد نقوش زنان بر سفال دوران اسلامی به طور خاص طی ادوار سلجوقی و ایلخانی، تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله: ورود اقوام جدید با نگرش‌های نو به زن، شکوفاییِ ادبیات در قالبِ داستانهای ملیِ ایرانیان مانند شاهنامة فردوسی و خمسة نظامی و رواجِ مفاهیم خاص نجومیِ توأم با نمادهای مؤنث، صورت گرفته است.
بهمن فیروزمندی؛ مهدی رضایی؛ خیرالنساء جودی
چکیده
داستان پریان، قصه‌ای است که در آن شاهد اتفاقات ماوراءالطبیعی، شگفت‌انگیز در خلقت انسان هستیم، مقطع زمانی و مکانی در این داستان‌ها نامشخص و خیالی است. داستان لریِ «دخترِ دال»، حکایتِ «زادن اسطوره‌ای» دختری از درون تخم یک پرنده است که توسط دال (سیمرغ) در غاری در دل کوه پرورش می‌یابد. دختر دال با حیل? پیر زن اجیر شده‌ای گرفتار می‌شود ...
بیشتر
داستان پریان، قصه‌ای است که در آن شاهد اتفاقات ماوراءالطبیعی، شگفت‌انگیز در خلقت انسان هستیم، مقطع زمانی و مکانی در این داستان‌ها نامشخص و خیالی است. داستان لریِ «دخترِ دال»، حکایتِ «زادن اسطوره‌ای» دختری از درون تخم یک پرنده است که توسط دال (سیمرغ) در غاری در دل کوه پرورش می‌یابد. دختر دال با حیل? پیر زن اجیر شده‌ای گرفتار می‌شود ولی نهایتاً با کمک شاهزاده‌ای از دل نی‌ها باززاده می‌شود و با او ازدواج می‌کند. در این مقاله، با رویکردی اسطوره‌شناختی و با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه‌ای، قصه‌هایی با درون‌مای? مشترک گردآورده و به شیوه‌ای توصیفی– تفسیری، قواعد حاکم بر این گونه قصه‌ها را با هدف تبیین بن‌مایه اسطوره‌ای مشترک و جهانی آنها مورد بررسی قرار داده‌ایم. نگارندگان در پی آن هستند به کمک تحلیل محتوا و بر مبنای عناصر رمزی و اسطوره‌ای؛ به مدد اسطوره‌شناسی تطبیقی؛ واکاوی روایات اساطیری و حماسی ایران، دیگر ملت‌ها و اقوام و با تحلیل بن‌مایه‌های اسطوره‌ای شخصیت دختر دال ثابت کنند که دختر دال، یک پری و نمادی از ایزد گیاهی است و در نهایت به این پرسش اساسی پاسخ دهند که دختر دال و شخصیتهای دیگر داستان هر کدام نماد چه کسانی هستند و بن‌مایه این داستان چه چیزی را نشان می‌دهد. پاسخ مقدر به این فرضیه‌ها و پرسش‌ها، دختر دال را مام - ایزدی معرفی می‌نماید که توسط شاهزاده از سرزمین دیوان رها می‌شود تا سرسبزی را به طبیعت مرده بازگرداند. پیرزن نیز، نماینده ساکنین دیار تاریکی است که نمی‌خواهند زمین را بارور ببینند. داستان دختر دال بن‌مایه تقابل حیات آبی / گیاهی را با بی‌آبی / مرگ نشان می‌دهد.
حبیب احمدی؛ حمیرا بذرافکن؛ علی عربی
چکیده
پژوهش حاضر مسئل? شکل خانواده‌های شاهنامه، توزیع قدرت در آنها و همچنین هویت نهاد خانواده را در شاهنامه بررسی می‌کند. بدین منظور با بررسی پیشین? نظری مرتبط با موضوع تحقیق، نظریه‌های مرتبط با موضوع مطرح شده و چهارچوب نظری تحقیق با توجه به زمین? تحقیق نگاشته شد. برای بررسی موضوع، روش محاکات مورد استفاده قرار گرفت و سعی شد با استفاده ...
بیشتر
پژوهش حاضر مسئل? شکل خانواده‌های شاهنامه، توزیع قدرت در آنها و همچنین هویت نهاد خانواده را در شاهنامه بررسی می‌کند. بدین منظور با بررسی پیشین? نظری مرتبط با موضوع تحقیق، نظریه‌های مرتبط با موضوع مطرح شده و چهارچوب نظری تحقیق با توجه به زمین? تحقیق نگاشته شد. برای بررسی موضوع، روش محاکات مورد استفاده قرار گرفت و سعی شد با استفاده از بازنمایی اجتماعی به شیو? جامعه‌شناختی فضای درون ذهنی سراینده استخراج شود و بدین منظور متن شاهنامه به عنوان داده مورد کاوش قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان‌گر این واقعیت بودند که انواع شکل‌های خانواده مطرح شده در نظریه‌های جامعه-شناسی مدرن در شاهنامه یافت می‌شود، از سوی دیگر خانواده نقش اساسی در حفظ هویت افراد و در واقع عاملی برای تمایز اجتماعی و در سطحی بالاتر نمادی از هویت فرد بوده است و هویت‌یابی افراد بر اساس خانواده صورت می‌گرفته است. خانواده همچنین نقش مهمی در حفظ میراث فرهنگی، انتقال فرهنگ و آداب و رسوم و همچنین پیوند نسل‌ها داشته است. ازدواج خانوادگی بین دو جامع? مختلف، تقابل فرهنگی، تنوع فرهنگی، انتقال فرهنگی، شناخت اشتراکات فرهنگی و سرانجام تولید و باز تولید فرهنگی از جمله مواردی هستند که می‌توان نقش و هویت خانوادگی ایرانیان را در آنها جستجو کرد. با اینکه زنان بسیار محترم بوده و جایگاه خاصی در خانواده داشته‌اند ولی مردان نقش تصمیم‌گیر اصلی را در خانواده داشته و در بعضی موارد با زنان خانواده نیز مشورت می‌کردند
مجید موحد؛ محمدجواد عسکری¬چاوردی؛ زهرا یادعلی
چکیده
ضرب‌المثل‌ها جملات کوتاهی هستند با مفاهیمی عمیق و برخاسته از قالب‌ها و تصورات اجتماعی که جهت‌گیری و تشخیص موقعیت‌های اجتماعی را فراهم می‌کنند. این مطالعه به دنبال بررسی بازتاب مفهوم زن و مسائل زنان در میان ضرب‌المثل‌های محلی شهرستان لامرد می‌باشد. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به گردآوری و تحلیل ضرب‌المثل‌هایی ...
بیشتر
ضرب‌المثل‌ها جملات کوتاهی هستند با مفاهیمی عمیق و برخاسته از قالب‌ها و تصورات اجتماعی که جهت‌گیری و تشخیص موقعیت‌های اجتماعی را فراهم می‌کنند. این مطالعه به دنبال بررسی بازتاب مفهوم زن و مسائل زنان در میان ضرب‌المثل‌های محلی شهرستان لامرد می‌باشد. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به گردآوری و تحلیل ضرب‌المثل‌هایی در خصوص زنان پرداخته شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشاندهند? آن است که در این جامعه هیچگونه نقش اجتماعی و یا حرفهای برای زنان قائل نبوده و ضرب‌المثل‌ها پیرامون دو محور ویژگیهای مختلف شخصیتی زنان و نقشهای آنها درون خانواده از جمله نقش مادری و همسری معطوف به مردسالاری موجود در این شهر شکل گرفته است.
عزت ملا ابراهیمی؛ آزاد مونسی
چکیده
کنفانی از مشهورترین رمان نویسان فلسطینی است که در چهار رمان «مردانی در آفتاب»، «چه برایتان مانده؟»، «بازگشت به حیفا» و «أم سعد»، گونه های شخصیتی متنوعی را ساخته و پرداخته است. یکی از مهم‌ترین گونه های شخصیتی، شخصیت نمادین است که بسیار مورد توجه نویسنده است که چه نوع مؤنث و چه نوع مذکر آن به وفور در چهار رمان فوق به کار رفته اند. شاید ...
بیشتر
کنفانی از مشهورترین رمان نویسان فلسطینی است که در چهار رمان «مردانی در آفتاب»، «چه برایتان مانده؟»، «بازگشت به حیفا» و «أم سعد»، گونه های شخصیتی متنوعی را ساخته و پرداخته است. یکی از مهم‌ترین گونه های شخصیتی، شخصیت نمادین است که بسیار مورد توجه نویسنده است که چه نوع مؤنث و چه نوع مذکر آن به وفور در چهار رمان فوق به کار رفته اند. شاید به نظر آید که نگاه نمادین کنفانی به شخصیت های زن در رمان هایش بر غنای محتوایی و فنی این رمان ها افزوده است اما اصرار این نویسنده بر پررنگ کردن بعد نمادین شخصیتهای زن دو رمان «چه برایتان مانده؟» و « أم سعد» امری است که از هر دو لحاظ نظری و فنی مشکلاتی را برای بعد واقعی این شخصیتها به وجود آورده و آزادی عمل آنان را محدود کرده است. ریش? مسئله شاید به آنجا برگردد که این نویسند? متعهد و متعصب به فلسطین در این دو رمان نیز همچون سایر رمان های خود با شور و اشتیاق به دنبال طرح اید? خود درباره چیستی و چرایی بحرانها و معضلات روز فلسطین و راه حل آنهاست. شخصیت های نمادین رمانها نیز در این میان ابزاری هستند در خدمت تبلیغ و ترویج این ایده های غالباً انقلابی؛ در نتیجه بخش عمده ای از پتانسیلهای ذاتی و روایی این دو رمان به جای صرف شدن در جهت تقویت جنبه های انسانی و طبیعی شخصیتهای زن، صرف تقویت ابعاد نمادین و اسطوره ای این شخصیتها شده تا پیام ایدئولوژیک داستان تمام و کمال رسانده شود.
بهاره جواهری
دوره 3، شماره 2 ، دی 1390، ، صفحه 97-118
چکیده
پروفسور ژان یویوت، یکی از بزرگترین مصرشناسان فرانسه می گوید: «شاید به خلاف آنچه خود مصری ها می پندارند، خاستگاه همه چیز در مصر نباشد، ولی باید بپذیریم که حدود 3000 سال پیش از میلاد مسیح، مصر?1? از سرزمین های همسایه اش بسیار پیشرفته تر بوده است. نشانه های ماندگار، شاهکارهای معماری و آثار هنری به جا مانده از آن، از ورای قرن ها به دست ما رسیده ...
بیشتر
پروفسور ژان یویوت، یکی از بزرگترین مصرشناسان فرانسه می گوید: «شاید به خلاف آنچه خود مصری ها می پندارند، خاستگاه همه چیز در مصر نباشد، ولی باید بپذیریم که حدود 3000 سال پیش از میلاد مسیح، مصر?1? از سرزمین های همسایه اش بسیار پیشرفته تر بوده است. نشانه های ماندگار، شاهکارهای معماری و آثار هنری به جا مانده از آن، از ورای قرن ها به دست ما رسیده اند؛ و همین امر شهرتی بیش از تمدن های دیگر آن زمان برایش به ارمغان آورده است.» (یویوت، 112) تاکنون بارها در مورد این کشور، حکمرانان آن، این که فراعنه که بودند و چه کردند سخن ها گفته و کتاب ها نوشته اند. ما در این مقاله می کوشیم به چشم انداز دیگری از مصر باستان بپردازیم: حضور زنان در سطوح مختلف معنوی و اجتماعی و برخورداری آنها از حقوق و امتیازاتی که نه تنها در آن دوران، بلکه حتی امروز نیز بسیاری کشورهای دیگر از آنها بی بهره اند. در مصر فراعنه، اوج معنویت از آن زنان بود، زنان می توانستند در رأس بالاترین مناصب حکومتی و دولتی قرار گیرند و حتی گاهی در مقام فرعون، زمام امور را در دست بگیرند.
شهریار نیازی؛ سمیه آقاجانی یزدآبادی؛ یداله ملایری
دوره 3، شماره 2 ، دی 1390، ، صفحه 119-131
چکیده
این پژوهش در پی نمایان ساختن رنجهای زن عرب در رمانهای «هیفاء بیطار»، نویسند? سرشناس سوری است. این نویسنده در نوشته های خویش ـ روی هم رفته ـ هم? دوره های زندگی زن عرب از نوجوانی و جوانی تا میانسالی را نشان می دهد. پژوهنده می کوشد رنجهای شخصیتهای زن را در رمانهای این نویسنده سوری بکاود. می توان گفت صدای زن تحصیلکرد? ناکام در سپهر زناشویی، ...
بیشتر
این پژوهش در پی نمایان ساختن رنجهای زن عرب در رمانهای «هیفاء بیطار»، نویسند? سرشناس سوری است. این نویسنده در نوشته های خویش ـ روی هم رفته ـ هم? دوره های زندگی زن عرب از نوجوانی و جوانی تا میانسالی را نشان می دهد. پژوهنده می کوشد رنجهای شخصیتهای زن را در رمانهای این نویسنده سوری بکاود. می توان گفت صدای زن تحصیلکرد? ناکام در سپهر زناشویی، صدای چیر? رمانهای پیش گفته است. در این رمانها، ما با رنجهای زن مطلقه یی آشنا می شویم که فرودست احساس شکست و سرخوردگی است؛ او می کوشد از رهگذر ارتباط با مردان به نبرد دیو تنهایی که سراسر هستی اش را گرفته است برود. از این رو بیشتر رمانهای بیطار، رنجهای زنی را می نماید که با سرکوب جامع? مردسالار عربی و گذر سنگین زمان می ستیزد.
عزت ملاابراهیمی؛ زینب نریمانی؛ نازی قنبری
دوره 3، دوره 1، شماره 3 ، آبان 1390، ، صفحه 95-113
چکیده
در نظر شاعران معاصر فلسطینی خاک وطن اشغالی به مثابه دلبری است با بی‌نهایت نام‌های فریبنده و زیبا. شاعر برای دست یافتن به محبوب خود [وطن] از روزن? خیال وارد می‌شود و نگاه ویژه و متفاوتی به آن دارد. پس از وقوع حوادث سخت و بحرانی فلسطین که با اشغال این سرزمین در 1948 به اوج خود رسید، شاعر از «زن»به عنوان نمادی برای بیان احساس و شدت دلبستگی ...
بیشتر
در نظر شاعران معاصر فلسطینی خاک وطن اشغالی به مثابه دلبری است با بی‌نهایت نام‌های فریبنده و زیبا. شاعر برای دست یافتن به محبوب خود [وطن] از روزن? خیال وارد می‌شود و نگاه ویژه و متفاوتی به آن دارد. پس از وقوع حوادث سخت و بحرانی فلسطین که با اشغال این سرزمین در 1948 به اوج خود رسید، شاعر از «زن»به عنوان نمادی برای بیان احساس و شدت دلبستگی خود به وطن بهره جست. از این رو برای برانگیختن شور حماسه و ایثار در کالبد بیجان هموطنانش، میهن اشغالی خود را به زیبارویی دربند تشبیه میکرد که جوانان وطن برای آزادی او از بذل جان دریغ نورزیدهاند. مسلماً جنیست شعرای فلسطینی در کیفیت بهرهگیری از این نماد و نوع نگرش و تفکر آنان بیتأثیر نبوده است. نگارندگان در این پژوهش کوشیدهاند تا به جستجوی نگاه نمادین شعرای فلسطینی به زن، از خلال آثار و اندیشههای دو تن از شاعران برجست? این سرزمین یعنی فدوی طوقان و ابوسلمی بپردازند.
صلاح الدین عبدی؛ شهلا زمانی
دوره 2، شماره 3 ، اسفند 1389، ، صفحه 97-116
چکیده
نجیب کیلانی اولین نویسنده ای است که در داستانهای خود به مشکلات مسلمانان فراتر از مرزهای جهان عرب پرداخته و رمانهای آوانگاردانه خود مثل «لیالی ترکستان»، «عذراءجاکرتا» و «عمالقة الشمال» را به این موضوعات اختصاص داده است که حوادث آنها - به ترتیب - در ترکستان، اندونزی و نیجریه اتفاق می افتد. او در این رمان های آوانگارادنه مبارزه ملتهای ...
بیشتر
نجیب کیلانی اولین نویسنده ای است که در داستانهای خود به مشکلات مسلمانان فراتر از مرزهای جهان عرب پرداخته و رمانهای آوانگاردانه خود مثل «لیالی ترکستان»، «عذراءجاکرتا» و «عمالقة الشمال» را به این موضوعات اختصاص داده است که حوادث آنها - به ترتیب - در ترکستان، اندونزی و نیجریه اتفاق می افتد. او در این رمان های آوانگارادنه مبارزه ملتهای معاصر مسلمان را ضداستعمار به تصویر کشیده است و در این مبارزات سهم فراوانی را به زنان مسلمان داده که همپای مردان مبارزه می کنند و بر عقیده و مذهب خود پافشاری می-کنند. زندگی آن ها، فقط در چهارچوب خانه منحصر نمی شود، بلکه پابه پای مردان مبارزه می-کنند. مبارزه آن ها یا شفاهی، یا مسلحانه و یا عقیدتی است. در هر رمان، یک شخصیت اصلی زن وجود دارد، شخصیت هر سه زن، مرکب است. کیلانی، برای شخصیت پردازی از دو شیوه‌ی مستقیم و غیرمستقیم استفاده کرده است. وی برای شخصیت های اصلی بیشتر از عنصر راوی، گفت وگو و توصیف اعمال و رفتار، و برای شخصیت های فرعی بیشتر از شیوه غیرمستقیم، توصیف رفتار، چهره و گفت وگو بهره برده است. همچنین کیلانی توانسته انسجامی ویژه بین عملکرد اشخاص داستانی با اسم شان برقرار کند، چنان که اعمال و رفتار شخصیتهای داستان، شاهدی گویا بر نام شان می باشد. او توجه زیادی به توصیف سیمای ظاهری زنان ندارد، بلکه بیشتر خصوصیات باطنی شان را به تصویر کشیده است، جزئیاتی که در توصیف شخصیت های زن ارایه داده، بیانگر اطلاعات وسیعش از جایگاه زن در اسلام است.
کریم گلشنی راد
دوره 2، شماره 3 ، اسفند 1389، ، صفحه 117-131
چکیده
بسیاری از نویسندگان و محققین معاصر از جمله بارتلمه، نویسنده کتاب «زن در حقوق ساسانی» و کریستن سن نویسنده کتاب «ایران در زمان ساسانیان»، معتقدند که وضعیت زنان در دوره ساسانی بسیار بد بود و با آن ها مانند بردگان و اشیاء برخورد می شد. با مطالعه منابع مذهبی و غیرمذهبی مربوط به دوره ساسانی، از جمله اوستا و ماتیکان هزارداتستان، متوجه می ...
بیشتر
بسیاری از نویسندگان و محققین معاصر از جمله بارتلمه، نویسنده کتاب «زن در حقوق ساسانی» و کریستن سن نویسنده کتاب «ایران در زمان ساسانیان»، معتقدند که وضعیت زنان در دوره ساسانی بسیار بد بود و با آن ها مانند بردگان و اشیاء برخورد می شد. با مطالعه منابع مذهبی و غیرمذهبی مربوط به دوره ساسانی، از جمله اوستا و ماتیکان هزارداتستان، متوجه می شویم که زن در دوره ساسانی می توانست در دادگاه شهادت بدهد، هنگام ازدواج نظر دختر را جویا می شدند و پدر حق نداشت دختر خود را به زور شوهر دهد، حتی دختر می توانست بدون اجازه والدین خود با شخص مورد علاقه ازدواج نماید، زن وقتی ازدواج می نمود می توانست به کارهای اقتصادی بپردازد و حتی شوهر خود را طلاق دهد. بنابراین مشخص می شود که زن در آن دوره دارای مقامی مناسب در جامعه بوده است.
عبدالرضا سیف؛ مونا بابایی؛ زینب زرهانی
دوره 2، دوره 2،شماره 1 ، دی 1389
چکیده
در مقاله ی حاضر با توجه به ویژگی ها و صفاتی که در برخی از کتب معروف منثور (قرن 5 تا 7)، برای زنان برشمرده اند به بررسی شخصیت و جایگاه اجتماعی زنان در آن دوران پرداخته شده و سعی بر دست یابی به شناختی مستند از چهره و سیمای زن در اوضاع و شرایط اجتماعی آن روزگار است.
بیشتر
در مقاله ی حاضر با توجه به ویژگی ها و صفاتی که در برخی از کتب معروف منثور (قرن 5 تا 7)، برای زنان برشمرده اند به بررسی شخصیت و جایگاه اجتماعی زنان در آن دوران پرداخته شده و سعی بر دست یابی به شناختی مستند از چهره و سیمای زن در اوضاع و شرایط اجتماعی آن روزگار است.
ابوالقاسم دادور
دوره 2، شماره 4 ، تیر 1389
چکیده
: بینش مذهبی انسان ابتدایی نمی توانست جز در «اصل مادینه هستی» قدرت های برتر آسمانی و زمینی را تجسم عینی بخشیده و بدان اقتدا کند. هر یک از جوامع کهن بر گرد نماد یا نمادهایی از اصل مادینه ی هستی که منشاء و مبنای بزرگ مادر اولیه است حلقه می زدند و آن را می پرستیدند. اندیشه ی مذهبی انسان باستانی در تحولات بعدی سرانجام به مرحله ای انجامید که ...
بیشتر
: بینش مذهبی انسان ابتدایی نمی توانست جز در «اصل مادینه هستی» قدرت های برتر آسمانی و زمینی را تجسم عینی بخشیده و بدان اقتدا کند. هر یک از جوامع کهن بر گرد نماد یا نمادهایی از اصل مادینه ی هستی که منشاء و مبنای بزرگ مادر اولیه است حلقه می زدند و آن را می پرستیدند. اندیشه ی مذهبی انسان باستانی در تحولات بعدی سرانجام به مرحله ای انجامید که در آن مرحله پرستش خدایان متعدد با صورت ها و اندام های انسانی پذیرفته شد. تاریخ ایران شاهد درخشش جایگاه زن در برهه های مختلف بوده است. زنان در ادوار مختلف نگهبان آتش، مخترع و سازنده ی ظروف سفالین، یابندگان نباتات، آزمایش کننده ی کشت و زرع، اداره کننده ی قبیله و در عین حال سلسله زنان زنجیر اتصال خانواده بوده است. آن ها با ساختن سفال به علم شیمی، هنگام رشتن و نخ تابی به علم فیزیک و از راه نساجی به علم مکانیک آشنا شدند. پژوهش در خصوص مقام و جایگاه زن در تمدن عیلام از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا ایرانی ها بخش عمده ای از فرهنگ و تمدن خود را از عیلام گرفته اند. مضافاً به این که «اصل مادینه هستی» در مرکز اندیشه ی مذهبی عیلامیان قرار داشته و خدایان مادینه در جرگه خدایان اصلی بوده اند. در تفکر حقوقی عیلامی، زن جایگاه انسانی و به حق خود را داشته و هرگز به نام «فرودست» در مقام خواهان یا خوانده دعاوی ظاهر نشده است. علاوه بر آن، کلیه آراء حقوقی نیز به نام خدایانی ظاهر شده که در غالب موارد جنسیت زن داشته اند. در جامعه ی عیلام شهادت زنان مانند مردان مورد قبول بوده و نام زنان در همه گزارش های قضایی به عنوان شهود به چشم می‌خورد. زن در زمان عیلامی ها اهمیت زیادی پیدا می کند تا جایی که شیروکدوه یکی از پادشاهان سلسله اپارتی (اپرتی) مادر خود را به عنوان سوکال شوش منصوب می‌کند.
هادی عالم زاده؛ فریبا کاظم نیا
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1388
چکیده
خانواده نهادی زیستی- اجتماعی و یکی از بنیادی ترین نهادهای اجتماع است و در این نوشتار در نظر است با بررسی اجمالی ساختار نهاد خانواده در ایران در دوره ی تاریخی طاهریان تا مغول، تأثیر کنیزان بر کارکردهای سه گانه ی خانواده، (تامین نیازمندی های عاطفی ـ جنسی، تامین موقعیت اجتماعی ـ فرهنگی برای تولید مثل و تربیت فرزندان) و نیز مقایسه ی اجمالی ...
بیشتر
خانواده نهادی زیستی- اجتماعی و یکی از بنیادی ترین نهادهای اجتماع است و در این نوشتار در نظر است با بررسی اجمالی ساختار نهاد خانواده در ایران در دوره ی تاریخی طاهریان تا مغول، تأثیر کنیزان بر کارکردهای سه گانه ی خانواده، (تامین نیازمندی های عاطفی ـ جنسی، تامین موقعیت اجتماعی ـ فرهنگی برای تولید مثل و تربیت فرزندان) و نیز مقایسه ی اجمالی نقش کنیزان و آزادزنان نسبت به این کارکردها و اشاراتی مختصر به دیگر وظایف کنیزان در نهاد خانواده به این پرسش پاسخ داده شود که آیا فراوانی کنیزان با تحول در نظام خانواده ارتباط دارد؟
