پریسا شاد قزوینی؛ معینه السادات حجازی
چکیده
پوشش و زیورآلات سهمی بسزا در شکلگیری هویتجمعی اقوام دارند و چگونگی آراستگی بدن به نوعی بیانگر ساختار زندگی و فرهنگ یک قوم محسوب میشود. زینت همواره بخشی مهم از سنت زندگی افراد، بهخصوص زنان، را شکل میدهد. در این زمینه، اقوام ترکمن، که از خردهفرهنگهای تمدن اسلامی به حساب میآیند و در بخشی از آسیای مرکزی و ایران ...
بیشتر
پوشش و زیورآلات سهمی بسزا در شکلگیری هویتجمعی اقوام دارند و چگونگی آراستگی بدن به نوعی بیانگر ساختار زندگی و فرهنگ یک قوم محسوب میشود. زینت همواره بخشی مهم از سنت زندگی افراد، بهخصوص زنان، را شکل میدهد. در این زمینه، اقوام ترکمن، که از خردهفرهنگهای تمدن اسلامی به حساب میآیند و در بخشی از آسیای مرکزی و ایران زندگی میکنند، به طوایف مختلف تقسیم میشوند که یکی از آن طوایف ایل تکه است. زیورآلات طوایف ترکمن ویژگیهای هویتیِ خاصی دارند که ضمن حفظ هویت جمعی قوم ترکمن، هویت ایل خود را نیز متمایز میکند. زنان قوم تکه، زیوری به نام تومار دارند که بهعنوان قاب محافظ کاغذ دعا زینت زنان ایل است. این مقاله در نظر دارد به مطالعة نشانههای هویتی، باوری و آیینی «زیورِتومار» بپردازد. اینکه چه لایههای نشانهشناسانهای در طراحی این زیور (تومار زنان ایل تکه) به کار رفته است؟ و تومار غیر از کاربردهای اولیه (قاب دعا و پوشش تزئینی)، چه دلالتهای معنایی دیگری در گفتمان معناشناختی قوم ترکمن دارد؟ از پرسشهای اساسی این نوشتار است. در مقالة حاضر، نشانههای بصری در هفت نمونه تومار بهطور کیفی مورد خوانش نشانهشناسانه قرار گرفته است و دادهها از میان اسناد مکتوب، شفاهی و میدانی گردآوری شدهاند. شیوة بررسی توصیفیـ تحلیلی با رویکرد نشانهشناسی لایهای است. در تجزیة نشانهشناسانة زیور تومار به شش لایة ادارکی، این نتیجه حاصل آمد که توصیف، تحلیل و تفسیر نشانهها کاربرد مشخص اولیة آن را معنادار میکند و دلالتهای معنایی نشانهها به مفاهیم عمیق در باورهای قومی، مذهبی شمنی و اسلامی اشاره دارد.