مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
تحلیل روایی و نشانهشناختی تصویر زن مطلقه در سینمای ایران
421
436
FA
مریم
رفعت جاه
استادیار گروه انسانشناسی، دانشگاه تهران
rafatjah@ut.ac.ir
نیلوفر
هومن
دانشجوی دکتری ارتباطات، دانشگاه تهران
niloofarhooman@ut.ac.ir
10.22059/jwica.2015.58351
این مطالعه تلاشی است برای واکاوی سوژۀ زن مطلقه در محتوای روایی و تصویری سینمای ایران. بدین منظور، با بهکارگیری رویکرد برساختگرا در نظریۀ بازنمایی استوارت هال، بهمنزلۀ چارچوب نظری، و با استفاده از روش تحلیل ساختار روایت بارت و تحلیل نشانهشناختی فیسک در سه سطح رمزگان واقعیت، بازنمایی و ایدئولوژی، فیلمهای <em>استراحت مطلق</em> و <em>ناهید</em> تحلیل و ارزیابی شدهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که: 1. ساختار روایی فیلمها سهبخشی است، 2. روایتها در فضای شهری اتفاق میافتد، 3. بحرانهایی که زن مطلقه با آنها مواجه میشود، مهمترین مضامین را تشکیل میدهند، 4. زنِ بادرایت مهمترین تیپ مطرح است، 5. نشاندادن مردسالاری، تدبیر زنانه در برابر بیدرایتی مردانه و تفوق شر بر خیر، مهمترین دغدغههای ایدئولوژیک مطرحشده در فیلمها هستند.
ایدئولوژی,بازنمایی,روایت,زن,سینما,فیلم,نشانهشناسی
https://jwica.ut.ac.ir/article_58351.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58351_8599dbbd1612f46e65a12179793eaa72.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
بررسی عوامل مؤثر بر میزان استفادۀ دانشجویان دختر از لوازم آرایش
437
453
FA
محمد
اکبری
گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
makbari@uk.ac.ir
داریوش
بوستانی
گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
dboostani2002@yahoo.com
الهام
زیدآبادی
کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه علوم تحقیقات، واحد کرمان
elham.zeyd@yahoo.com
10.22059/jwica.2015.58352
این مقاله درصدد بررسی عوامل مؤثر بر میزان استفادة دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی کرمان از لوازم آرایشی است. روش پژوهش پیمایشی است و دادههای آن از طریق پرسشنامه جمعآوری شدهاند. جامعة آماری شامل کلیة دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی کرمان (5413 نفر) و نمونۀ آماری نیز شامل 378 نفر است. چارچوب نظری مستخرج از نظریههای پیربوردیو، آنتونی گیدنز و برایان ترنر است. یافتهها نشان دادند که متغیرهایی از قبیل تنوعطلبی، مصرفگرایی، سرمایة فرهنگی، مصرف رسانهای، هویت بازاندیشانه و طبقة اجتماعی، گرایش به آرایش، سن، مقطع و ترم تحصیلی رابطۀ معناداری با میزان استفاده از لوازم آرایشی دارند. درمجموع، متغیرهای مستقل توانستهاند 37 درصد از متغیر وابسته را تبیین کنند. متغیر تنوعطلبی، بهترین پیشبینیکنندة میزان استفادة دانشجویان دختر از لوازم آرایشی است.
بدن,تنوعطلبی,لوازم آرایشی,مصرفگرایی
https://jwica.ut.ac.ir/article_58352.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58352_787470411d9177852484665e03dba411.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
تطبیق مصادیق اجتماعی زنان در دورۀ قاجار با جایگاه زن در نگارگری نسخۀ خطی هزارویکشب
455
471
FA
مهناز
شایسته فر
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
shyestm@gmail.com
محبوبه
شهبازی
کارشناس ارشد دانشگاه تربیت مدرس
mashahbazi@yahoo.com
10.22059/jwica.2015.58353
منابع تصویری بهجایمانده از آثار هنری دوران قاجار میتواند بهمنزلۀ یکی از مدارک معتبر جهت شناسایی هویت و نقش اجتماعی زنان در این دوره بررسی شود. از این منظر، نقاشیهای نسخة خطی <em>هزارویکشب</em> صنیعالملک، که از آثار ممتاز نگارگری ایران در دوران قاجار است، این قابلیت را دارد که بهمنزلۀ مرجعی جهت شناخت بهتر زنان دورة قاجار بررسی شود. این نسخة مصور ویژگیهای منحصربهفردی دارد که آن را از دیگر نسخههای مصورشده در این دوره متمایز میکند. یکی از این ویژگیها استفادة نگارگر از منابع اجتماعی و شخصیتهای معاصر خود در ترسیم تصاویر این نسخه است. بر این اساس، هدف از این مقاله توصیف جایگاه اجتماعی زنان در دورة قاجار با استفاده از سفرنامهها و منابع مکتوب دیگر و مقایسة تطبیقی آن با تصاویر این نسخه از <em>هزارویکشب</em> است. در این مقاله، تصویرهایی مطالعه شدهاند که حضور زن در آنها پررنگتر است. بنابر یافتة این پژوهش، گرچه صنیعالملک جهت ترسیم زنان این نسخه از شرایط اجتماعی معاصر خویش استفاده کرده است، در برخی موارد، نظیر تفکیک جنسیتی، بیشتر به متن وفادار بوده است تا ساختار اجتماعی و نقش واقعی زنان همعصر خویش.
جایگاه اجتماعی زنان,سفرنامههای قاجار,نقاشی زنان,هزارویکشب
https://jwica.ut.ac.ir/article_58353.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58353_c9f8e11c6a96a9b4c6271663b52f3b96.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
وضعیت سرمایۀ اجتماعی زنان در جامعۀ کار و تولید
473
487
FA
ملیحه
شیانی
دانشیار دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران
msh_452@yahoo.com
حنان
زارع
کارشناس ارشد برنامهریزی رفاه اجتماعی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران
hannan_zare@yahoo.com
10.22059/jwica.2015.58354
موضوع سرمایة اجتماعی مفهومی پیچیده، چندوجهی و بینرشتهای و همچنین از عناصر مهم پویای نظام اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تولیدی هر جامعه است که طی دهههای اخیر در کنار سرمایههای فیزیکی و انسانی مورد توجه جدی قرار گرفته است. بهعلاوه، یکی از معیارهای مهم جهت سنجش درجۀ توسعهیافتگی یک کشور، میزان اهمیت و اعتباری است که زنان بهعنوان نیمی از جمعیت در آن کشور دارند. نقش زنان نهتنها به وسیلة نظام اقتصادی، بلکه از سوی عوامل فرهنگی و اجتماعی تحتتأثیر قرار میگیرد. بنابراین، هدف این تحقیق بررسی وضعیت سرمایة اجتماعی در میان زنان شاغل است. روش این تحقیق پیمایشی است و به منظور سنجش پایایی و روایی ابزار مطالعه بهترتیب از ضریب آلفای کرونباخ و دو نوع اعتبار صوری و سازه استفاده شده است. یافتههای تحقیق، که با استفاده از نمونهگیری تصادفی از زنان شاغل در محیطهای کار و تولید شهرکهای صنعتی شهر تهران از طریق پرسشنامه جمعآوری شده، بیانگر میزان سرمایة اجتماعی متوسط بین افراد بوده است.
تهران,جامعۀ کار و تولید,زنان,سرمایة اجتماعی
https://jwica.ut.ac.ir/article_58354.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58354_6e43ddead02511a561691ad918e650cc.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
جدال زنان عیار در برابر اسطورۀ مغول در روایتهای داستانی بهرام بیضایی
489
506
FA
رقیه
وهابی دریاکناری
دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا(س)
vahabi.maryam@yahoo.com
مریم
حسینی
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا(س)
drhoseini@yahoo.com
10.22059/jwica.2015.58355
کهننمونۀ «بیگانهـ دشمن» در تاریخ فرهنگی ایران بارها به صورتهای مختلف بروز یافته است و از نمونههای آن، دشمنی و بیگانگی تاتار و مغول را میتوان نام برد. وحشیگری و قساوت مغولان به مردمان ایرانزمین، تا آنجا بود که پس از حملۀ سهمگین و قتل و غارت ایشان، تا قرنها نمونهای برای هر نوع حمله و غارت بهشمار میرفتند و کمکم از شکل تاریخی خارج و به شکلی اسطورهای در ادبیات و فرهنگ ما باقی ماندند. این مقاله به چگونگی شکلگیری اسطورۀ مغول در تاریخ فرهنگی ما و بهطور خاص، آثار بهرام بیضایی اشاره دارد. از مشخصههای اصلی روایتهای داستانی بیضایی، حضورِ فعال زنان در متن روایت است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل مبارزۀ زنانِ «قهرمانـ عیار» در برابر اسطورۀ مغول، در روایتهای داستانیِ بهرام بیضایی است. نمایشنامه و فیلمنامههایی که در این پژوهش بررسی میشوند، عبارتاند از: <em>فتحنامۀ کلات</em>، <em>قصههای میرکفنپوش</em>، <em>عیار تنها</em>، <em>عیارنامه</em> و <em>تاراجنامه</em>. روش پژوهش، توصیفیـ تحلیلی است؛ بدین صورت که ابتدا شیوۀ بیضایی در استفاده از اسطورۀ مغول بیان میشود، سپس پنج اثر که در آن بهطور مشخص مبارزۀ زنان با مغول در محور روایت قرار میگیرد، تحلیل میشوند.
اسطورۀ مغول,بهرام بیضایی,زنان عیار,فیلمنامه,نمایشنامه
https://jwica.ut.ac.ir/article_58355.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58355_205fc9dd21d002dcf85615554851f129.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
رهیافت تاریخی عوامل مؤثر برتحقق نقش های محول اجتماعی زنان در جامعۀ عصر نبوی
507
520
FA
فاطمه
جان احمدی
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس
janahmad2004@yahoo.com
ریحانه
هاشمی شهیدی
دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب
rey.hashemi@chmail.ir
10.22059/jwica.2015.58356
نقشهای محول و نقشهای محقق دو گونه نقش قابل بررسی در حیات اجتماعی بشرند. در جامعۀ اسلامی، بخشی از این نقشها براساس آیات و روایات به زنان واگذار شده است که جامعهشناختی نقشهای محوّل زنان در جامعة اسلامی نام گرفتهاند. این نقشها تابع شرایط اجتماعی با مقتضیات دین مبین اسلام و متکی بر زمینهها و عواملی در اجتماع اسلامی اجرا و تقویت شدهاند، برخی از این عوامل احکام امضایی رسولالله(ص) بودهاند و متکی بر مقتضیات و عوامل فطری پیشتر در جامعه، چه به صورت اساسی و چه به گونۀ کماثر، وجود داشتهاند. برخی از این نقشها هم به صورت تأسیسی در اسلام ایجاد شدهاند و دین مقدس اسلام ضمن اعطای این نقشها تلاش کرده است با احالۀ آنها به زنان ضمن برکشیدن موقعیت ایشان بر مکانت و جایگاه اجتماعی این قشر مؤثر بیفزاید. آنچه مقرر است این مقاله بدان بپردازد، تشریح و تبیین احکام امضایی و تأسیسی اسلام و رسول خدا(ص) در تقویت و تفویض نقش محوّل به زنان جامعة اسلامی است که با روش توصیفیـ تحلیلی متکی بر منابع تاریخی به پرسشهای مطرح پاسخ مستدل داده خواهد شد.
تاریخ صدر اسلام,جامعة اسلامی,نقش زنان,نقش محقق,نقش محوّل
https://jwica.ut.ac.ir/article_58356.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58356_6c7ed65bbfec32d4a43f966eefdb9f7b.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
ازدواج موقت در دین زردشتی و اسلام
521
535
FA
حسین
بادامچی
استادیار دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
hbadamchi@ut.ac.ir
کلثوم
غضنفری
استادیار دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
k.ghazanfari@ut.ac.ir
پروین
داوری
کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
p.davari92@ut.ac.ir
10.22059/jwica.2015.58357
در دین زردشتی، شواهدی مبنی بر وجود ازدواج موقت وجود دارد که میتوان آن را با متعه یا ازدواج موقت در فقه امامیه تطبیق داد. اگرچه میان فقهای امامیه و اهل تسنن در تداوم مشروعیت این نوع ازدواج اختلاف نظر وجود دارد، فقهای امامیه با استناد به قرآن و روایات قائل به تداوم آن هستند. این نوع ازدواج از نظر فقه امامیه مشروع است، اما برای انعقاد آن باید شرایطی احراز شود که در صورت وجود آن شرایط، چنین ازدواجی صورت میپذیرد. در دین زردشتی نیز، اگرچه مبحث مجزایی در رابطه با این نوع ازدواج وجود ندارد، با توجه به شواهد موجود در متون پهلوی باقیمانده میتوان وجود چنین ازدواجی را تأیید کرد. در این پژوهش، نخست به مسئلۀ ازدواج موقت در دین زردشتی با توجه به شواهد مستقیم و غیرمستقیم موجود در متون پهلوی پرداخته شده و سپس همین مسئله از منظر اسلام بررسی شده است. در پایان، به تطبیق موارد مطرحشده و تحلیل شباهتها و تفاوتهای آنها اقدام شده است. بررسیها نشان میدهد که ازدواج موقت در دو دین زردشتی و اسلام شباهت درخور توجهی به هم دارند؛ اگرچه گاه در اهداف و شرایط این نوع ازدواج تفاوتهایی نیز قابل مشاهده است.
ازدواج موقت,حقوق,دین زردشتی,فقه امامیه
https://jwica.ut.ac.ir/article_58357.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58357_468e2648e53d7862c28123d277b15cc0.pdf
مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران
زن در فرهنگ و هنر
2538-3108
2538-3116
7
4
2015
12
22
نهادگرایی هنجاری، ارائۀ الگوی حکمرانی مطلوب نمایندگی زنان
537
554
FA
بهراد
رضوی الهاشم
مدرس دانشگاه، پژوهشگر دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران
brazavi@ut.ac.ir
آرین
قلی پور
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، استاد تمام دانشکدۀ مدیریت
agholipor@ut.ac.ir
10.22059/jwica.2015.58358
مقالۀ حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که: فرایند نهادگرایی هنجاری چگونه میتواند به ارائۀ الگوی حکمرانی مطلوب نمایندگی کمک کند؟ هدف این است که تعیین شود چگونه میتوان نهاد مجلس شورای اسلامی را با ارزشها و هنجارهای اجتماعی پیوند داد. روش مقاله، توصیفیـ تحلیلی است. آمارهای موجود با تحلیل کیفی و تحلیل ثانویه بررسی شده است. جامعۀ آماری؛ نمایندگان زن ادوار مجلس شورای اسلامی بوده و دادههای استفادهشده از گزارشهای توسعۀ انسانی سازمان ملل، مجلس شورای اسلامی، سایر متون مرتبط جمعآوری و تجزیه و تحلیل شده است. تاکنون 10 دورۀ انتخابات مجلس در ایران برگزار شده که دورۀ دهم با 96<sub>/</sub>7 درصد بیشترین آمار حضور زنان در پارلمان را داشته است. نتایج نشان داد وجود محدودیتهای مدیریتی، اجتماعی و فرهنگی مانع تأثیرگذاری زنان در مجلس بوده است. رشد روزافزون سطح کیفی زنان ایجاب میکند که برای اثربخشبودن در صحنههای اجتماعی توانمند شوند. حکمرانی مطلوب زنان در پارلمان میتواند با توانمندی در ارائۀ طرحهای توسعهای و سطوح مختلف دولتی، خصوصی و مدنی تسهیل شود. لازم است نمایندگان به منظور اثرگذاری بیشتر بر مدیریت فرهنگیـ اجتماعی جامعه در کمیسیونها، فراکسیونها، هیئتها و مجامع تخصصی، فعالانه مشارکت کنند.
اثربخشی,توانمندی,حکمرانی مطلوب,مدیریت فرهنگیـ اجتماعی,نهادیشدن
https://jwica.ut.ac.ir/article_58358.html
https://jwica.ut.ac.ir/article_58358_6c7c973af0259dfea8a6cb0a4a4ad5f2.pdf