باستان شناسی
بهروز افخمی؛ زینب خسروی
چکیده
یکی از مسائل فرهنگی برخاسته از اندیشة سیاسی در ایلام باستان، ازدواج با محارم (خودوده) بوده است. ازدواج با محارم، بهویژه در میان خاندان سلطنتی، رایج بوده است. آنچه اهمیت تبیین این نوع آیین را دوچندان میکند، این است که چنین اندیشهای در بازة زمانی بسیار طولانی انجام میشده است. پدیداری این آیین براساس شواهد باستانشناختی به ...
بیشتر
یکی از مسائل فرهنگی برخاسته از اندیشة سیاسی در ایلام باستان، ازدواج با محارم (خودوده) بوده است. ازدواج با محارم، بهویژه در میان خاندان سلطنتی، رایج بوده است. آنچه اهمیت تبیین این نوع آیین را دوچندان میکند، این است که چنین اندیشهای در بازة زمانی بسیار طولانی انجام میشده است. پدیداری این آیین براساس شواهد باستانشناختی به دورة تاریخیِ ایلامی برمیگردد. در دورة هخامنشی، تأثیرات این آیین با تغییراتی که ناشی از اندیشة سیاسی غالب هر دوره است، تداوم داشته است. در ایران باستان، مذهب و اندیشة سیاسی بهشدت تحت تأثیر «زیستجهانها» بوده و افقهای هارمونیک داشتهاند. در این مقاله، به ازدواج با محارم بهمثابة آیینی برخاسته از اندیشة سیاسی در جهت جاودانگی سلطنت نگریسته میشود که در دو دورۀ ایلام باستان و هخامنشی وجود داشته و در دورة ساسانی نیز به شکلی دیگر تداوم یافته است. این تحقیق با رویکرد پدیدارشناسانه، ماهیت، چیستی و چرایی تداوم این آیین را با تأویل مصادیق عینی، چون آب، زن، مار و مفاهیم انتزاعی «مارـ الهه» در دورة ایلامی مطالعه کرده و باور به توتم و قدسی تلقیکردن آن را برخاسته از اندیشة سیاسی منبعث از مذهب، توسط نهاد سیاست و قدرت، در هر دو دورة ایلامی و هخامنشی، میداند.