نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه بوعلی سینای همدان

چکیده

حضور زنان در اجتماع از مسائل مهم و از موضوعات قابل بررسی و پژوهش است، زیرا حضور در اجتماع از یک نیاز فطری انسان سرچشمه می‌گیرد. از همین رو، قرآن کریم طی آیات مختلف این نیاز فطری را پاسخ داده و حضور اجتماعی زنان را به رسمیت شناخته و در این زمینه همۀ مسائل اجتماعی مربوط به آن‌ها را با معرفی زنان الگو بیان کرده است؛ زنانی که تبیین عملکرد آن‌ها به‌خوبی می‌تواند مؤلفه‌ها و آداب اجتماعی زنان را در ابعاد گوناگون به‌طور دقیق و مطلوب مشخص کند. با وجود اهمیت فوق‌العادۀ این مبحث، فعالیت‌های علمی انجام‌گرفته در این زمینه (دیدگاه اسلام دربارۀ وجوب و چگونگی حضور زنان در ابعاد گوناگون اجتماع) اندک و انگشت‌شمار بوده و اغلب به منابع روایی تکیه داشته‌اند. ازاین‌رو، این مقاله با استنادات قرآنی، تأییدات روایی و استدلالات عقلی به بررسی و تبیین حضور اجتماعی زن در سه محور وجوب حضور، ابعاد حضور (سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی) و شرایط حضور در اجتماع با روش توصیفی‌ـ تحلیلی بر مبنای تعقلی‌ـ منطقی می‌پردازد و نتیجه می‌گیرد که حضور در اصل مجاز است و در بعضی شرایط وجوب پیدا می‌کند و این حضور در همۀ ابعاد و البته با شرایط خاص خود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Quranic discourse on the social dimensions of women

نویسنده [English]

  • Mohammad Ahi

Assistant Professor, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

چکیده [English]

Women’s participation in society is an important and basic subject. Participation of women in the community originates from an innate need of the human. Accordingly, the holy Quran in various verses responded to this innate need and accepts the social participation of women, and with the introduction of the premier women it has expressed all social issues related to women, whose performance explanation could exactly define the components and social customs of women in various dimensions. Despite the importance of this topic, few studies have been carried out on this issue (from the viewpoint of Islam on the necessity and presence of women in various aspects of society) which often relies on narrative sources. Therefore, the current article aims to describe the social participation of women in three dimensions including the necessity of the presence, dimensions of presence (political, economic, military and cultural), and presence in the community based on the Quran, Rational argument and narrations. Finally, it is concluded that not only is the participation allowed, it is also necessary in some conditions, of course with its special characteristics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • dimensions and social condition
  • social presence of women
قرآن کریم.
[1] نهج‌البلاغه.
[2] نهج‌الفصاحه.
[3] آئینه‌وند، صادق (1384). «زنان در نخستین سده‌های اسلامی»، پژوهش زنان، ش 3، پاییز.
[4] ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض الجنان و روح البیان فی تفسیر قرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
[5] جلالی کندری، سهیلا (1384). «آداب مشارکت اجتماعی زنان از منظر اسلام»، مجلۀ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، ش4، پاییز و زمستان.
[6] جمشیدی‌ها، غلامرضا؛ زائری، قاسم (1387). «سیاست‌گذاری فرهنگی پیامبر اسلام(ص) و تأثیر آن بر موقعیت فرهنگی‌ـ اجتماعی زنان در زیست‌جهان جاهلی»، پژوهش زنان، دورۀ 6، ش4، زمستان.
[7] جوادی آملی، عبدالله (1389). تسنیم: تفسیر قرآن کریم، قم: إسراء.
[8] ــــــــــ (1389) تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج17: جامعه در قرآن، قم: إسراء.
[9] ــــــــــ (1387). زن در آیینه جلال و جمال، قم: إسراء.
[10]حاجی عبدالباقی، مریم (1386). «روش قرآن در طرح مسئلۀ حجاب»، فقه و اصول: نامۀ الهیات، ش اول، زمستان.
[11] حبیبی، شهلا (1372). «زن، فرهنگ اسلامی و توسعه»، فصل‌نامۀ مجلس شورای اسلامی، تهران: ش اول، س اول، پاییز.
[12] حسن‌زادۀ آملی، حسن (1381). شرح فصحکمة عصمتیة فی کلمة فاطمیة، قم: انتشارات طوبی.
[13] حسینی، سید ابوالقاسم (ژرفا) (1393). شیوة شیوایی: درسنامۀ نگارش و ویرایش، قم: مرکز نشر هاجر.
[14] حسینی همدانی، محمد‌حسین (1404). انوار درخشان، تهران: کتاب‌فروشی لطفی.
[15] خالقی، علی (1388). اندیشۀ سیاسی شیخ مفید و ابوالصلاح حلبی، قم: بوستان کتاب.
[39] خمینی موسوی، روح‌الله (1369). صحیفۀ نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
[16] راشدی، لطیف؛ راشدی، سعید (1389). غرر الحکم و درر الکلم، قم: پیام علمدار.
[17] ساروخانی، باقر (1384). «زن، قدرت و خانواده: پژوهشی در جایگاه زن در هرم قدرت در خانواده»، پژوهش زنان، ش2، تابستان.
[18] شاهدی، سامره؛ فرجودی، محمد‌علی (1389). «جایگاه شغلی زن در خانواده و اجتماع از دیدگاه قرآن»، فصل‌نامۀ زن و جامعه، ش 4، زمستان.
[19] شربتیان، محمد‌حسن (1388). «بررسی ابعاد و موانع اجتماعی اشتغال زنان»، پیک نور، س 7، ش 3، پاییز.
[20] شریف‌الرضی، محمد بن حسین (بی‌تا). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه (فیض‌الاسلام)، ترجمۀ علی‌نقی فیض‌الاسلام اصفهانی، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر تألیفات فیض‌الاسلام.
[21] صداقت، علی‌اکبر (1393). چهار صد موضوع/ دو هزار داستان، قم: تهذیب.
[22] طباطبایی، محمد‌حسین (1374). ترجمۀ تفسیر‌المیزان، ترجمۀ محمد‌باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
[23] طبرسی، ابو‌علی فضل بن الحسن (1360). ترجمۀ تفسیر مجمع‌البیان، ترجمۀ علی کرمی، تهران: فراهانی.
[24] قرشی، علی‌اکبر (1371). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
[25] قطب‌الدین راوندی، سعیدبن هبة الله (بی‌تا). جلوه‌های اعجاز معصومین علیهم‌السلام، ترجمۀ غلام حسن محرمی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
[26] قمی، علی بن ابراهیم (1392). ترجمۀ تفسیر قمی، ترجمۀ جابر رضایی، قم: بنی‌الزهراء.
[27] کریمی‌فرد، غلامرضا؛ براتی، فرهاد (1389). «اسلوب بیان علت به وسیلۀ جملۀ اسمیه در قرآن کریم»، لسان مبین، دورۀ 2، ش2، اسفند.
[28] کلینی، محمد بن یعقوب (1369). اصول کافی، ترجمۀ جواد مصطفوی، تهران: کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه.
[29] کلینی، محمد بن یعقوب (1387). ترجمۀ روضۀ کافی، ترجمۀ عباس حاجیانی دشتی، قم: موعود اسلام.
[30] ــــــــــ (1363). گزیدۀ کافی، ترجمۀ محمد‌باقر بهبودی، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
[31] مجلسی، محمد‌باقر (1403). بحارالانوار، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
[32] ــــــــــ (1396). زندگانی حضرت سجاد و امام محمد باقر علیهماالسلام (ترجمۀ جلد 46 بحار‌الأنوار)، ترجمۀ موسی خسروی، تهران: انتشارات اسلامیه.
[33] محمدی ری‌شهری، محمد (1392). میزان‌الحکمه، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث.
[34] مطهری، مرتضی (1391). زن و مسائل قضایی و سیاسی، تهران: صدرا.
[35] ــــــــــ (1379). مسئلۀ حجاب، تهران: صدرا.
[36] ــــــــــ (1358). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی (5): جامعه و تاریخ، تهران: صدرا.
[37] مفتح، محمد‌هادی (1389). «جهاد ابتدایی در قرآن و سیرۀ پیامبر»، علوم حدیث، ش 56 (علمی‌‌ـ پژوهشی)، تابستان.
[38] مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
 [40] ورعی، جواد (1382). «مبانی فقهی دفاع از سرزمین‌های اسلامی»، مجلۀ حکومت اسلامی، ش 28، تابستان.