فاطمه شه کلاهی؛ رضا افهمی؛ حسن بلخاری؛ مهدی کشاورز افشار
چکیده
دوره صفویه در اوایل قرن یازدهم هـ.ق یکی از نقاط عطف تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران است. در حوزه اجتماعی، شهر اصفهان و دربار محل عرضه باز و عمومی برخی از موقعیت‌های منافی عفت، مانند لذت جنسی زنانه بود؛ و در حوزه هنر نیز شاهد رواج تصاویر تن‌کامه از جنس زن با مضامین نامتعارف جنسی و اعمال و رفتار زنانه مرتبط با آن هستیم که تا پیش از آن بدین ...
بیشتر
دوره صفویه در اوایل قرن یازدهم هـ.ق یکی از نقاط عطف تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران است. در حوزه اجتماعی، شهر اصفهان و دربار محل عرضه باز و عمومی برخی از موقعیت‌های منافی عفت، مانند لذت جنسی زنانه بود؛ و در حوزه هنر نیز شاهد رواج تصاویر تن‌کامه از جنس زن با مضامین نامتعارف جنسی و اعمال و رفتار زنانه مرتبط با آن هستیم که تا پیش از آن بدین گستردگی در سنت نقاشی ایران رایج نبود.در این مطالعه سعی بر این است تا براساس نظریه بازتاب، علت رواج چنین تصاویری از زنان در مکتب نقاشی اصفهانِ عصر صفوی شناسایی شود؛و هدف از آن ریشه‌یابی رواج این پدیده در نقاشی مکتب اصفهان است. فرض این مطالعه این است که شرایط اجتماعی برآمده از سیاست‌ورزی شاهان صفوی در شهر اصفهان، در رواج این‌گونه تصاویر دخیل بودهاست. این پژوهش به‌روش توصیفی-تحلیلی انجام‌شده و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و مطالعه اسناد تصویری(نقاشی‌ها)است. نمونه‌های تحقیق به‌طور هدفمند از بین نقاشی‌های این دوره که دربردارنده مضامین و اعمال جنسیِ زنانه هستند،انتخاب شده‌‌است.این مطالعه نشان‌می‌دهد که شرایط انضمامی و عرفی شده موقعیت جنسی زنانه در بستر اجتماعی اصفهانِ عصر صفوی در رواج چنین تصاویری در هنر آن دوره مؤثر بودهاست.رواج هنر تن‌کامه را باید ناشی از رویکردهای شاه‌محور حکومت صفوی دانست و دربار به‌دلیل منفعت‌طلبی‌های اقتصادی، سیاسی-نظامی و شخصی شاه، برخی از رفتارهای خلاف عرف را در جامعه ترویج داد.این تن‌کامگی رایج در جامعه به‌صورت امری عادی در نقاشی‌ها بروز یافت و این مؤلفه در ویژگی‌های مضمونی،تجسمی و نقشی که زنان در نگاره‌ها دارند، قابل‌ملاحظه است.
