نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا ستاری ¹
• حسین حسن پور آلاشتی ¹
• مرضیه حقیقی ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

بانوگشسب‏نامه یکی از منظومه‏های حماسی ملی است که به تقلید از شاهنامة فردوسی در شرح زندگی و دلاوری‏های بانوگشسب، دختر رستم، به نظم درآمده است. این منظومه، تنها اثر حماسی در ادب فارسی است که محور داستان آن یک قهرمان زن است. بیشتر پژوهشگرانی که این منظومه را بررسی کرده‏اند، بر چگونگی حضور بانوگشسب در متون حماسی و شرح پهلوانی‏هایش تأکید کرده و گاه جنگاوری‏های او را به تأثیرات به‌جا‌مانده از دورة زن‏سروری و تسلط ایزدبانوان جنگاور اساطیری مربوط دانسته‏ و به زمینه‏های روان‏شناختی کردارهای این پهلوانِ زن کمتر توجه نشان داده‏اند. آنچه در این پژوهش بررسی می‌شود، زمینه‏های اسطوره‏ای و روان‌شناختی شخصیت و اعمال دلاورانة بانوگشسب در منظومة حماسی بانوگشسب‏نامه است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که با وجود مشاهدة نشانه‏هایی از زن‏سروری و زن‏سالاری در منظومه، این نشانه‏ها در برابر تسلط فرهنگ پدرسالار رنگ باخته و پدرسالاری جایگزین مادر‌سالاری شده است. در بخش دوم این مقاله، این نکته، از دیدگاه روان‏شناسی تحلیلی یونگ، تحلیل شده است. بنا‌بر این دیدگاه، رفتار جنگاورانه و مردانة بانوگشسب را نه‏تنها نمی‏توان نشانة زن‏سالاری دانست، بلکه باید آن را به تأثیرات القایی کهن‏الگوی آنیموس (روان‌مردانة درون زن) نسبت داد که به واسطة زندگی بانوگشسب در جمع پهلوانان برتر حماسه و متأثر از رفتارهای مردانه در او نهادینه شده است.

کلیدواژه‌ها

• آنیموس
• اسطوره
• بانوگشسب‏نامه
• پدرسالاری
• حماسة ملی
• روان‏شناسی تحلیلی

موضوعات

• ادبیات ایران باستان و اسطوره

عنوان مقاله [English]

A mythical and psychological critique of status of women in Banugoshasb-nameh

نویسندگان [English]

• Reza Satari ¹
• Hossein Hasanpour Alashti ¹
• Marzyeh Haqiqi ²

¹ Associate Professor, Persian Language and Literature Department, Mazandaran University, Iran

² PhD Candidate of Persian Language and Literature, Mazandaran University, Iran

چکیده [English]

Banugoshasb-nameh is a national epic poem written in imitation of Ferdowsi's Shahnameh about Banugoshasb's life and courage, daughter of Rostam. The poem, the only epic in Persian literature is the central story of a heroic woman. Most researchers, who have studied this poem, have focused on the presence of Banugushasb in the context of epic and her heroism. They sometimes related her achievements to the effects left by the period of Matriarchy and mythological warrior goddesses while showing less interest in the psychological background of the champion women's actions. This research addresses a study of mythological and psychological background and heroic deeds of Banugoshasb character in the epic poem Banugshsb-nameh. The findings show that although signs of Matriarchy and feminist can be seen in this poem, this marks the dominance of patriarchal culture, and patriarchy replaces matriarchy. In the second part of this paper, the issue is analyzed from viewpoint of Jung’s analytical psychology. According to this view, heroic and masculine behavior of Banugoshasp cannot be considered as feminist, but it should be attributed to effects of archetype animus (masculine psyche in women) that has been institutionalized through Banugoshasp life among the top heroes of epic and influenced by their behavior.  

کلیدواژه‌ها [English]

• analytical psychology
• Animus
• myth
• Banugshsb-nameh
• national epic
• patriarchy