نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ارشد دانشکده هنر، رشتۀ هنر.

2 عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چکیده
در شمال‌شرق ایران، در منطقه‌ای از دشت گرگان مردمی زندگی می‌کردند به نام ترکمن‌ها که یکی از هنر‌های زیبا و اصیل این قوم ساخت زیور‌آلاتی است سنگین و بزرگ، معمولاً از جنس طلا و نقره و مزین به سنگ‌های سرخ که در پس نقوش آنها باور‌های عمیق و باستانی مردم این منطقه نهفته است.
این نوشتار تلاش دارد ضمن بیان مختصر تاریخچه و باورهای عامه مردم ترکمن، از زیور‌آلاتی که باعث تمایز زنان مجرد از زنان متأهل و نو‌عروسان می‌شود صحبت کند. همچنین به معنا و مفهوم نقوش این زیور‌آلات بپردازد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای و اسنادی انجام گرفته است. آنچه از پژوهش پیش رو به دست آمد، این بود که این زیورآلات از جهتی معرف خانواده و طایفۀ بانوان هستند و مانند نشان خانوادگی عمل می‌کنند و از جهتی دیگر مراحل مختلف زندگی یک خانم در ارتباط با ازدواج (مثلاً: تجرد، تأهل و غیره) را نشان می‌دهند. تمامی نقوش این زیورآلات دارای بار معنایی هستند که عموماً اشاره به باروری و زایش دارند، یا مانند چشم‌زخم و باطل‌کنندۀ سحر عمل می‌کنند. این زیورآلات به‌طور کلی برای دور کردن ارواح خبیثه و نیروهای شر به‌کارمی‌روند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Turkmen Women's Jewelry Designs (in Connection with Marriage Ritual)

نویسندگان [English]

  • Arezoo Azad 1
  • seyed Aboutorab Ahmadpanah 2

1 Graduate student of the Faculty of Arts, majoring in Art.

2 DEPARTMENT OF GRAPHIC DESINGE

چکیده [English]

Abstract
In northeast Iran, there were people living in an area of Gorgan Plain called the Turkmens. One of their beautiful and orginal arts was to make huge and heavy ornaments, usually made of gold and silver and decorated with red stones which had local deep and ancient beliefs over it.
This paper tries to briefly describe the history and popular beliefs of Turkmen people, then to talk about their ornaments that distinguished single women from married and newlywed ones. Also it discusses the meaning and concept of these ornaments. The research is based on analytical descriptive results and the data are collected on the basis of library and documantry method. It shows that these ornaments are a kind of representation of women's families and tribes as a symbol of family, and in another sense the different stages of a woman's life in relation to marriage (e.g.: celibacy, marriage, etc.). All these ornaments’ motifs had a sort of meaning that generally refered to fertility and childbirth, or acted as talismans. They were generally used to ward off evil spirits and evil forces.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords Turkmen ornaments
  • evil eyes
  • Turkmen marriage
  • Concepts of motifs
  • Motifs of ornaments
اعظمی راد، گنبد دردی (1382).  نگاهی به فرهنگ مادی و معنوی ترکمن‌ها، چ اول، مشهد: مؤلف.
امیدی، ناهید (1382). دیده و دل ودست، چ اول، مشهد: شرکت به‌نشر.
ایزدی‌نیا، ملیسا (1382). «تحلیلی بر نقوش و سمبل‌های گرافیکی پوشاک و زیورآلات زنان عشایر ترکمن‌صحرا»، کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
بداغی، ذبیح‌الله (1371). نیاز جان و فرش ترکمن، چ اول، تهران: فرهنگیان.
پورکریم، هوشنگ (1346). «ترکمن‌های ایران 4». هنر و مردم، شمارۀ 60.
جرجانی، موسی (1382). زن ترکمن، چ اول، تهران: مختوم‌قلی فراغی.
خوپکوا، گالینا پوگا، خاکیموف، اکبر (1372).  هنر در آسیای مرکزی، ترجمۀ ناهید کریم زندی، چ اول، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دوبوکور، مونیک (1387). رمزهای زنده جان، ترجمۀ جلال ستاری، چ سوم، تهران: مرکز.
رستمی، مصطفی، میر، طاهره (1394). «تأثیر عقیده‌ها و باورهای دینی بر آرایه‌های زیورآلات ترکمن»، مطالعات هنر بومی، شمارۀ 4.
رهبرنیا، زهرا، عزت‌الهی‌نژاد، طیبه (1394). «آوای مو: انسان‌شناسی زیبایی‌شناسی بومی در خودتزئینی زن ترکمنی روستای دویدوخ»، پژوهش‌های انسان‌شناسی، شمارۀ 1.
شهابی، عاطفه (1392). «بررسی نقوش و مفاهیم زیورآلات زنان ترکمن»، کارشناسی ارشد، صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان.
صالحی، فرینا (1389). «بررسی و ارتباط نقش و نگار زیورهای ترکمنی با دست‌بافته‌های آنها»، کارشناسی ارشد، نقاشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
غیبی، مهرآسا (1398). 3500سال تاریخ زیورآلات اقوام ایرانی، چ سوم، تهران: هیرمند.
کسراییان، نصرالله، عرشی، زیبا (1373). ترکمن‌های ایران، چ دوم، تهران: مؤلف.
کلته، ابراهیم، عبدالحمید (1382). زیورآلات ترکمن، چ اول، گنبدکاووس: ایل آرمان.
کوپر، جی، سی (1386). فرهنگ مصور نماد‌های سنتی، ترجمۀ گزماسیان، تهران: فرهنگ نشر نو.
محمدی، رامونا (1388). پوشاک وزیورآلات مردم ترکمن، چ اول، تهران: جمال هنر.
محمدقاسم، مونا (1399).) mehrnews.com پژوهشی در شناخت صنایع دستی شاخص استان گلستان).
معصومی، غلامرضا (1391). دایره‌المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، ج دوم، چ اول، تهران: سورۀ مهر.
معطوفی، اسدالله (1383). تاریخ فرهنگ و هنر ترکمان، چ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
وارنر، رکس (1386). دانشنامۀ اساطیر جهان، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور، چ اول، تهران: اسطوره.
هال، جیمز (1383). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمۀ رقیه بهزادی، چ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
Banounews.ir (1398/10)
Golestan24.com (1398/10)
Bartarinha.ir (1398/10)
Diba, Layla.s (2011). Turkmen Jewelry, Silver Ornament from the Marshall and Marlin R. Wolf Collection, New York
Ala Firoz, Iran (1975). Silver Ornament of the Turkoman, Tehran. Iran
Kalter, Johannes (1954). The Art and Craft of Turakestan, Thames and Hudson, Germany