نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

مجلات کودک و نوجوان از جمله رسانه‌های جمعی تأثیرگذار بر فرایند جامعه‌پذیری هستند؛ زیرا به روش‌های گوناگون مانند انتخاب موضوعات خاص و تصویرسازی‌های هدفمند می‌توانند موجب القا، تغییر و تعدیل ارزش‌ها، رفتارها و الگوهای جنسیتی در میان کودکان شوند. مجلۀ أسامه در سوریه و مجلۀ رشد دانش‎آموز در ایران، هردو از چنین جایگاهی برخوردارند. این دو مجله با داشتن مخاطبان گسترده و نیز تولید چنددهه‎ای می‎توانند از طریق تصویر، در ساخت فضای فکری مخاطبان خود نقش بسیار پررنگی داشته باشند. پژوهش حاضر با نگاه به جایگاه برجستۀ این مجلات، در پی مقایسۀ بازنمایی جنسیت در تصاویر مجلۀ أسامه در سوریه و مجلۀ رشد دانش‌آموز در ایران است. تجزیه ‌و تحلیل نمونه‌ها با استفاده از الگوی کرس و ون‌لیوون در خوانش نشانه‌شناسی اجتماعی صورت پذیرفته است. در این الگو، تصاویر در سه سطح معنای بازنمودی، تعاملی و ترکیبی بررسی می‎شود. نتایج تحلیل در این سه سطح نشان می‎دهد تصاویر این دو مجله کلیشه‎های رایج جنسیتی را به کودکان ارائه می‎کنند. نقش‌های «زن-مادر»، «زن-مادربزرگ» و «دختر» در جایگاه نقش‎های محورى یا فرعى در بیشتر تصاویر هردو مجله بازنمایی شده و در هیچ‎یک از آن‎ها، نقش‌های مهم اجتماعی، مانند آنچه در حقیقت این دو جامعۀ اسلامی رخ می‎دهد، نمود نیافته است. سه سطح ارائۀ تصویر نیز بر پایۀ دیدگاه کرس و ون‌لیوون به این شرح است: در سطح بازنمودی، تصویرها در این مجلات، مخاطبان را به دنیای خوب فرامی‎خوانند. حضور زنان، بیشتر در امور وابسته به درون منزل است و آنگاه که بیرون از خانه ظاهر می‎شوند، نقش‎های عادی و سنتی را پذیرفته‎اند؛ در سطح تعاملی، تصویرها فاقد تماس است و طراحان، نماهای دور و متوسط را برگزیده‎اند. حتی زاویۀ دید از روبه‎رو انتخاب شده است. در سطح ترکیبی، ارتباط میان معنای بازنمودی و تعاملی را می‎بینیم. بدین‌صورت که با بهره‎گیری از الگوی مرکز-حاشیه، نقش زنان برجسته شده است. البته جایی که مردان نیز در تصویر حضور دارند، همچنان نقش زن، کم‎رنگ و حاشیه‎ای می‎شود. این گروه از تصویرها عموماً بدون قاب‎بندی است و همین امر در گشایش فضای تصویر و موفقیت در برجسته‎سازی بصری نقش زنان تأثیر مثبت داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Representation of gender in the pictures of Roshd daneshamoz magazine and Osama magazine in Syria

نویسندگان [English]

  • Ghufran Brimo 1
  • Maryam Keshmiri 2

1 Department of Research of Art, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Painting, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Children's and teenager's magazines, among other mass media, have an impact on the process of socialization. Because these magazines can induce, change and modify values, behaviors, and gender role patterns among children in various ways such as by choosing specific topics and targeted illustrations. This article aims to compare the images of "Osama" magazine in Syria and" Roshd daneshamoz" magazine in Iran from the perspective of gender. The purpose of this article is to compare the representation of gender in the images of Osamah magazine in Syria and Roshd al-Mashoz magazine in Iran. The analysis of the samples was done using Kress and Van Leon's model in the reading of social semiotics, which examines the images on three levels of representational, interactive and combined meaning. The results of the analysis of these three meanings showed that the pictures of these two magazines try to present common gender stereotypes to children. The roles of "woman-mother", "woman-grandmother" and "daughter" are present as a central or secondary role in most of the images of both magazines, and in none of the images are women in important social roles such as medicine or technical, and the representation of such roles Completely forgotten. In examining the interactive meaning, it has been determined that most of the images are in the mode of presenting information and invite the viewers to their world. Far and medium views are mostly used in the representation of images. The combined meaning has caused a connection between the representational and interactive meaning, the use of the center-margin pattern, giving prominence to women and not using framing in most of the images of both magazines emphasize the role of women in them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gender
  • Socialization
  • Osama magazine
  • Roshd daneshamoz magazine
آقایی، حمید (1392). «تحلیل نحوۀ آموزش فرهنگ و بازنمایی آن در برگزیده کتاب‌های آزفا از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه شهید بهشتی.
برکت، محیا و شفیعی، سمیه سادات (1398). «نشانه‌شناسی اجتماعی حضور زنان در تصاویر کتاب‌های غیردرسی کودکان»، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، س 20، ش 84، صص 61-86.
تقی‌پور، آرزو، یاوری، فریبا و مراثی، محسن (1398). «بازنمایی جنسیت در آثار نقاشان خودآموخته از منظر نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر»، زن در هنر و فرهنگ، س 11، ش 1، صص 65-88.
جواهری، لادن، قیطوری، عامر و صابری، کوروش (1397). «مطالعۀ موردی نگاره‌های داستان ضحاک و سیاوش (براساس نظریۀ دستور خوانش تصاویر کرس و ون‌لیوون»، پژوهش‌های زبانی، س 9، ش 1، صص 59-78.
رضایی، طاهره و سجودی، فرزان (1394). «بازنمایی جنسیت در متون دیداری کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی به غیرانگلیسی‌زبانان از منظر نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر؛ مطالعۀ موردی: American English File (2), Four Corners (2) & Interchange (2)»، دوماهنامۀ جستارهای زبانی، ش 3، صص 115-140.
سامانی، سیامک و خیر، محمد (1380). «بررسی فرایند تحول مراحل مختلف هویت جنسی در کودکان 2 تا 7 سال»، مجلۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی، س 31، ش 2، صص 157-173.
عابدینی بلترک، میمنت، لیاقت‌دار، محمدجواد و منصوری، سیروس (1393). «بازنمایی نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های درسی سال ششم دورۀ ابتدایی»، فصلنامۀ زن و جامعه، س 5، ش 4، صص 19-34.
فروتن، یعقوب (1390). «بازنمایی الگوهای اشتغال زنان در متون درسی ایران»، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، س 9، ش 9، صص 39-80.
مجلۀ أسامه (2021). شماره‌های 815-821.
مجلۀ رشد دانش‌آموز (1399). شماره‌های 1-9.
محمدی، مهدی، آزاده، فریدون و باب‌الحوائجی، فهیمه (1389). «نقش ادبیات در شکل‌گیری شخصیت کودکان و نوجوانان یا تأکید بر گرایش‌های دینی و اخلاقی»، دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، س 5، ش 10، صص 101-120.
مصلح‌زاده، فاطمه و آشوری، محمدتقی (1396). «بررسی تصاویر مرتبط با جنگ تحمیلی در کتاب‌های درسی از دیدگاه نشانه‌شناسی اجتماعی»، مطالعات دفاع مقدس، س 3، ش 4، صص 75-98.
نظری طرهان، لیلا (1395). «بررسی نشانه‌شناختی تصاویر کتب کودکان براساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی: مطالعۀ موردی کتاب فارسی پایۀ اول دبستان»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی.
نظری طرهان، لیلا و صابری، کورش (1396). «بررسی نشانه‌شناختی تصاویر کتب کودکان براساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی: مطالعۀ موردی کتاب فارسی پایۀ اول دبستان»، فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، س 5، ش 19، صص 119-140.
 
Gunther, K., & Van Leeuwen, T. (2006). Reading images: The grammar of visual design. New York, NY: Routledge.
Harrison, C. (2003). Visual social semiotics: Understanding how still images make meaning. Technical communication50(1), 46-60.
Hemais, B. J. W. (2014). Word and image in academic writing: A study of verbal and visual meanings in marketing articles. ESP Today2(2), 113-133.
Jewitt, C., & Oyama, R. (2001). Visual Meaning: a Social Semiotic Approach, In: T. Van Leeuwen & C. Jewitt, Handbook of Visual Analysis, Los Angeles, Sage. pp.61-91.
Van Leeuwen, T. (2005). Introducing social semiotics. London & New York: Routledge Taylor & Francis group.