نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرزانه فرشیدنیک ¹
• محمود طاووسی ²
• رضا افهمی ³

¹ دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس

² استاد گروه پژوهش هنر دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس

³ استادیار گروه پژوهش هنر دانشکده هنرو معماری دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

جهان بینی و اندیش ههای اعتقادی جوامع در شک لگیری صورت های هنری تأثیر بسزایی دارند . باور به تقدسِ مظاهر
باروری از جمله باورهایی است که در اندیشة ایرانیان از دیرباز قابل مشاهده بوده و پس از اسلام نیز، در پیوند با حکمت
اسلامی، از تداومی تاریخی برخوردار گشته است. انگاره های مؤنث، ب هعنوان نمادهای باروری، از دیرباز به صورت های
گوناگون در اساطیرِ بسیاری از تمد نها شکل گرفته و مورد ستایش قرار گرفت ه اند . این اندیشه در طول زمان و در
هنرهای مختلف ایرانی، در تحول و تطوری تاریخی، ب ه صورت های متفاوت نمود یافته است . پژوهش حاضر، به روش
توصیفی تحلیلی، به بررسی روند شک لگیری این معنای واحد در صور گوناگون پرداخته است. بررسی این روند نشانگر
آن است که جلوه های اساطیریِ باروری، که در صورت های مختلفی همچون آناهیتا و درخت زندگی نمود یافته، پس از
اسلام و به ویژه در هنر و معماری عصر صفویه نیز، بر اساس پیوندهایی مفهومی و برقراری ترادفی معنایی با اندیشه و
حکمت ایرانی اسلامی، در هنرهای گوناگون، در صور تهای نمادین متنوعی بروز یافته است . این مظاهر باروری در
صورت هایی همچون آناهیتا، درخت زندگی، آب، و گنبد جانشین شده و انگار ههای مذکر طرفین با نمادهایی همچون
شیر، مردان نگهبان، بزِ نر یا طاووس، سرو، و منار جایگزین گشته اند. درواقع، در بعد همنشینی، ساختاری از س ه تایی
مقدس شکل گرفته که در یک روند جانشینی ب ه صورت های گوناگونی بروز یافته است؛ به گونه ای که در همة این
صورت ها، ضمن تنوع و افزودن بر زیبایی، معنایی واحد را م یتوان جست وجو نمود.

کلیدواژه‌ها

• اندیشه
• جلو ههای باروری
• نشانه شناسی
• هنر ایران

عنوان مقاله [English]

The Effect of Iranian-Islamic Philosophy on Persian Art

چکیده [English]

Communities’worldview has an important role in shaping arts. Exploring the evolution of the
Persian art and architecture indicates that, in different periods, despitethe changeof aesthetic
and expression, there have relatively been some similar meanings in different forms of art. On
the words, in different forms of art, expression might be changed but a unique meaning would
bemarinated.
In this research it is assumed that the roots of these semblances are in philosophical theories
that have been dominant in the society.Art can be inspired by different theories, symbolism in
Persian Mythological and mystical texts, andultimately leads to the creation of a special
aesthetic expression that could create a similar meaning in different kinds of forms.
The results of this research indicate that there has been an obvious connection between the
Persian art and architecture and philosophy. InSafavids, the combination of various
philosophical schools led to the creation of one of the most glorious periods of the Persian art
and architecture.Thebelief in the sanctity of the symbols of fertilitythat are visible in the
historical Iranian thoughtsas well as in various forms of art such as Anahita and tree of
lifehave been replaced with waterfront and domes in the Safavids architecture. In all these
shapes, a similar meaning would be visible.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mythology
• Persian art
• philosophy
• Semiology
• Symbols of fertility