نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا ستاری ¹
• مرضیه حقیقی ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

ازدواج با محارم یکی از مباحثی است که در میان آداب و رسوم اجتماعی ایران باستان، و به‌ویژه آیین زردشتی، مورد بررسی بسیاری از پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است. بحث بر سر رواج این آیین در میان ایرانیان و عدم روایی آن، تحقیقات و بررسی‏های چشمگیری را در پی داشته است. آنچه در این میان مغفول مانده و به نظر می‏رسد کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد، باورها و آداب و رسوم دینی و مناسک مذهبی ایرانیان باستان و باورها و اعتقادات آنان نسبت به آیین ابتدایی توتم‌پرستی است که نشانه‏های باورمندی به آن هم در متون زردشتی و هم در شاهنامه‌ی فردوسی دیده می‏شود. این آیین، که در میان غالب جوامع ابتدایی به چشم می‌‏خورد، بنا بر نظر صاحب‏نظران، توجیهی برای منع ازدواج با محارم و شیوع ازدواج با بیگانگان در جامعه است. در این پژوهش کوشیدیم تا:
الف) نظریه‏های پژوهشگران در زمینۀ ازدواج با محارم در ایران زردشتی بررسی شود؛
ب) با توجه به نشانه‏هایی که در متون زردشتی و شاهنامه‌ی فردوسی دیده می‏شود، توتم‏پرستی و باور ایرانیان باستان به این آیین کهن نشان داده شود؛
ج) با توجه به نظریه‌های صاحب‌‏نظرانی چون فروید، دورکهیم، و استروس، با پذیرش باورهای توتمی، منع ازدواج با محارم و شیوع برون‏همسری در ایران باستان توجیه شود.

کلیدواژه‌ها

• آیین زردشتی
• ایران باستان
• برون‌همسری
• توتم‌پرستی
• خویدوده (درون ‏همسری)
• شاهنامه‌ی فردوسی

موضوعات

• فرهنگی

عنوان مقاله [English]

Totemism and Its Role in Negating Practice of Marriage among Siblings in Ancient Iran

نویسندگان [English]

• Reza Satari ¹
• Marzieh Haghighi ²

چکیده [English]

Marriage among siblings has remained a controversial subject in the study of ancient Iranian customs and rites, especially in regard to Zoroastrianism. There have been endless debates on the existence of such a custom in ancient Iran. What have largely remained unnoticed in such a study are the religious beliefs of the ancient Iranians in the primitive forms of totemism. Totemism is an ancient form of religion that existed amongst many communities and many scholars believe that it rejected marriage between brothers and sisters and instead encouraged marriage with non-relatives in society. The present research attempts to:
a. reflect some of the research done on marriage amongst siblings in ancient Zoroastrian Iran,
b. use evidence from Shahnameh as well as Zoroastrian texts to show the existence of totemism in ancient Iran,
c. consider such diverse researchers and scholars’ views as Freud, Durkheim, and Strauss in consolidating the theory that a totemistic society would hardly allow such marriages.

کلیدواژه‌ها [English]

• intramarriage
• Zoroastrianism
• totemism
• exogamy
• Shahnameh of Firdausi