نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

چکیده

این مقاله، پژوهشی دربارۀ منظر نگارگران مسلمان ایران تا پیش از دوران صفوی با موضوع «تصویر زن» با رویکرد دینی و بر مبنای آیات و روایات اسلامی است. مقالۀ پیش رو در صدد است دریابد که بازتاب‌ تصویری ممیزات مطلوب زنان از منظر اسلام در مآثر اصیل نگارگری چگونه بوده است. با فرض آنکه این بازتاب بر مبنای آیات قرآن کریم و روایاتی است که خود نیز منبع الهام نگارگران برجستۀ آن دوران بوده است، ادبیات نظری این مقاله برگرفته از متون دینی مذکور است و نگاره‌های منتخب نیز بر مبنای همین رویکرد تحلیل شده است. تحلیل این آثار نشان می‌دهد که سیمای زن در شاهکارهای اصیل نگارگری و آثار استادان شهیر، پیش از آنکه به عوارض حاصل از نفوذ تأثیرات هنر مغرب زمین گرفتار آید، مبین مقام و منزلتی از وجود زن است که در تطابق با آموزه‌های قرآنی و دینی بوده است. بر این مبنا بود که نگارگران مسلمان در آثار خود توانستند در‌عین‌حال که زیبایی و لطف الهی را در سیمای زنان رقم می‌زنند، آنان را در پوشیدگی و مستوری به نمایش درآورند و از حرمت آنان در تصویرگری، حتی خصوصی‌ترین مراودات نیز، پاسداری کنند. تدقیق در چگونگی بازتولید تصویرگری خلاقانه از زنان با استناد به آثار اصیل هنر نگارگری را، که می‌تواند به برخی از پیچیدگی‌های این موضوع در زمینۀ تولیدات تصویری و رسانه‌ای جامعۀ امروز ایران کمک کند، می‌توان جنبۀ نوآورانۀ این مقاله دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Religious approach of Iranian novel in painting female depiction

نویسنده [English]

  • Seyedeh Razieh Yasini

Assistant Professor, Research Institute of Culture, Art & Communications, Tehran, Iran

چکیده [English]

This article is a study on the religious approach of pre-Safavid Iranian Muslim miniaturists to female depiction based on Quranic verses and other religious narratives. This article is to find the way of visual reflecting female admired qualifications based on Islam view at original and novel miniatures. Assuming that mentioned visual reflection is based on Quranic and religious narratives or Hadiths which have been a source revelation for that era outstanding miniaturists, the theoretical literature of this paper is mentioned religious texts which have been analyzed based on this approach. The analysis of these works shows that image of female at original Persian miniature masterpiece and outstanding master works, before affecting by Western art effects, describing a position and stance for female existence which is compatible to religious and Quranic teachings. Based on this approach the Muslim miniaturists managed to depict divine mercy and beauty with coverdness in depicting women and protect the women sanctity even at depicting most private interactions of women. Scrutinizing at bushfully depicting women by referring to old and original miniature works which can help in managing the complexities of this issue in current Iranian media and visual productions is the contribution of this paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • beauty
  • Female
  • miniature (Iranian painting)
  • Religion
[1] قرآن کریم.
[2] نهج‌الفصاحه (1386). مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص)، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: بدرقه جاویدان.
[3] نهج‌البلاغه (1380). مجموعه خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امام علی (ع)، گردآوری سید شریف رضی، ترجمۀ محمد دشتی، مؤسسۀ انتشارات ائمه علیهم‌السلام.
[4] ابوالفتوح رازی، حسین‌بن‌علی (1408 ق). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، ذیل آیۀ هنّ لباس لکم.
[5] پین سنت، جان (1387). اساطیر یونان، ترجمۀ باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
[6] جوادی آملی، عبدالله (1378). زن در آیینۀ جمال و جلال، قم: اسراء.
[7] خمینی، روح الله (1378). صحیفۀ امام خمینی، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج7.
[8] سمسار، محمدحسن (1379). کاخ گلستان (گنجینۀ کتب و نفایس خطی)، گزینه‌ای از شاهکارهای نگارگری و خوشنویسی، تهران: زرین و سیمین.
[9] شوشتری، عباس (1374). فرهنگ کامل لغات قرآن، گنجینه.
[10] طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر‌المیزان، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، ذیل تفسیر آیۀ 1، سورۀ نساء.
[11] طوسی، خواجه نصیرالدین (1369). اخلاق ناصری، به تصحیح مجتبی میرزایی، تهران: خوارزمی.
[12] فیض کاشانی، ملامحسن (1387). تفسیر صافی، ترجمۀ عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، ذیل آیۀ 31 سورۀ نور.
[13] کلینی، محمدبن یعقوب (1386). اصول کافی، ترجمه و شرح محمد‌باقر کمره‌ای، قم: اسوه. ج 5.
[14] گرابر، اولک (1390). مروری بر نگارگری ایرانی، ترجمۀ مهرداد وحدتی، تهران: فرهنگستان هنر و متن.
[15] مجلسی، محمدباقر (1386). بحارالانوار، مصحح محمدباقر بهبودی و ابراهیم میانجی، تهران: کتابچی، ج 43.
[16] مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، ج 25.
[17] مقدم اشرفی. م (1367). همگامی نقاشی با ادبیات در ایران ( از سده ششم تا یازدهم هجری قمری)، ترجمۀ رویین پاکباز، تهران: نگاه.
[18] نیلچی‌زاده، فروغ (1379). «زن، عرفان، دینداری»، مطالعات راهبردی زنان، ش7، ص97‌ـ113 (علل الشرایع، باب 17: 17، و فیض کاشانی، تفسیر صافی، ج 1: 413 در نیلچی‌زاده، ص 98).
[19] Art of the Persian courts (1992). Abolala Sodavar, Rizzoli International Publications.
[20] Bihzad, Ebadollah Bahari (1996). I.B.Tauris & Co. Ltd.
[21] Falnama The book Of Omens (2009). Massumeh Farhad, Thames & Hudsou.
[22] Islamic World, Francis Robinson (1996). Cambridge University Press.
[23] Peerless Images, Eleanor Sims (2002). Yale University Press.
[24] Persian Painting (1996). Stuarts Cary Welch, George Braziller/ New York.
[25] Sultan Ibrahim Mirzas Haft Awrang, Smith Sonian (1997). Institution.