نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد باستان‏شناسی دانشگاه تهران

چکیده

مطالعۀ نقوش موجود بر مهرها و اثرمهرها می‌تواند زوایای تاریکی از تاریخ اجتماعی دوران سلوکی و اشکانی را پدیدار کند. از سوی دیگر، تحلیل موقعیت‏های فردی و اجتماعی اشخاص یا گروه‏های اجتماعی به منظور درک روابط پیچیدۀ آنان با افراد یا سایر گروه‏ها یا به منظور درک روابط بر هم‏‌کنشی میان آنان جایگاه ویژه‏ای را در مطالعات تاریخی به خود اختصاص داده است که از آن میان تحلیل موقعیت‏های زنان نیز توجه خاصی را به خود جلب کرده است. در مقالۀ پیش رو، تعداد 53 مهر و اثرمهر با نقوش مختلف زنان از نقاط گوناگون سرزمین‏های سلوکی و اشکانی تبیین و تحلیل شده‏اند. تصاویر زنان روی آثار مذکور از نظر سبک و نقش‏مایه شیوه‏های متفاوت و ترکیبی دارند و شامل تصاویر الهه‏های یونانی، زنان در حال انجام‌دادن کارهای گوناگون و فعالیت‏های اجتماعی و روزمره بوده که از آن میان نقوش الهه‏های یونانی بیشتر موضوعات مهرها و اثرمهر‏های این دوره را به خود اختصاص داده‏اند. نمونه‏های مطالعه‌شده از مراکزی چون اروک، تل کدش، سلوکیۀ کران دجله، نسا، شوش، و صالح داوود خوزستان به دست آمده‏اند. نوشتار حاضر ضمن تحلیل نقوش ذکر‌شده، به نحوۀ نقش‏آفرینی زنان در ساختارهای اداری، سیاسی، و اجتماعی سلوکیان و اشکانیان می‏پردازد. از مشهورترین نقش‏مایه‏های مهرها و اثرمهرها نیز باید به الهه‏های آفرودیت، تیکه، آتنا، و نیکه اشاره کرد. همچنین، باید اظهار داشت که استفاده از نقوش زنان در دورة سلوکی بیشتر رایج بوده و بر مهرهای دورة اشکانی، به غیر از سه مورد، به‌ندرت از تصویر زنان استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the role of women in Seleucid and Parthian societies based on seals and seal impressions

نویسندگان [English]

  • Kamal Aldin Niknami 1
  • Reza Ghasemi 2
  • Rezvan Rezaee 3

1 Professor, Department of Archaeology, University of Tehran, Iran

2 MA Student, Archaeology, University of Tehran, Iran

3 MA Student, Archaeology, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

The study of seals and seal impressions can make clear the dark corners of the social history of the Seleucid and Parthian. On the other hand, the analysis of personal and social position of individuals or groups for understanding the complicated relationship between human with other people or groups, also for the understanding of interactional relationships has gained special attention in historical researches. Among the above mentioned topics, the position of women has attracted particular attention. In this paper, 53 seal and seal-impressions of women with different designs from different parts of the Seleucid and Parthian lands are explained and analyzed. Pictures of women on the seals differ in style and motif including images of Greek women doing various chores and social activities, of which the Greek goddesses comprise more seals impressions in this period. samples from study centers such as uruk, Tel Kadesh, Seleucia Tigris, Nesa, Shush and Saleh Davood of Khuzestan were obtained. This article analyzes the designs, also the role and activity of women in administrative, political and social structures of Seleucid and Parthian. The most famous motifs of seals and seal-impressions include Aphrodite, Tike and Athena goddesses. It should also be noted that using women in designs were more common in the Seleucid era, whereas in Parthian periods, other than three seals, the image of women were rarely used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Greek goddesses
  • motif
  • Parthian periods
  • Seal and Seal impression
  • Seleucid and woman
[1] بروسیوس، ماریا (1392). ایران باستان هخامنشیان اشکانیان ساسانیان، ترجمۀ عیسی عبدی، تهران: نشر ماهی.
[2] کالج، مالکوم (1356). پارتیان، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، تهران: سحر.
[3] گریمال، پیر (1378). فرهنگ اساطیر روم ویونان، ج اول، ترجمۀ احمد بهمنش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[4] گیرشمن، رومن (1372). هنر ایران در دورۀ پارتی و ساسانی، ترجمۀ بهرام فره‏وشی، تهران: علمی و فرهنگی.
[5] رجبی، پرویز (1385). تاریخ ایران در دورة سلوکیان و اشکانیان، تهران: پیام نور.
[6] قاسمی، رضا (1392). «مطالعه و گونه‌شناسی مهر‏ها و اثر‌مهر‏های دوران سلوکی‌ـ اشکانی موزۀ ملی ایران»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی باستان‏شناسان جوان، دانشگاه تهران، ص411ـ418.
[7] رحیمی‏فر، محسن (1384). «بررسی جایگاه زن در عهد باستان»، تاریخ‌پژوهی، س 7، ش 24 و 25، ص55ـ77.
[8] رهبر، مهدی (1391). «آرامگاه زیرزمینی الیمایی در صالح داوود»، نامورنامه: مقاله‏هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به کوشش حمید فهیمی وکریم علیزاده، تهران: ایران نگار، ص289ـ315.
[9] مصباح اردکانی، نصرت‏الملوک؛ دادور، ابوالقاسم (1387). «نقش‏مایۀ زن بر روی مهرهای ایران»، پژوهش زنان، دورۀ 6، ش3، ص161ـ182.
[10] نیکنامی، کمال‌الدین؛ سعیدی هرسینی، محمدرضا؛ مریم دژم‏خوی (1389). «درآمدی بر تاریخچۀ مطالعات زن در باستان‏شناسی»، پژوهش زنان، دورۀ 2، ش3، ص5ـ17.
[11] قاسمی، رضا (1393). «مطالعۀ تحلیلی نقوش مهرها و اثرمهرهای دوران سلوکی و اشکانی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد باستان‏شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران.
]12[ Bollati, A., and Messina, V., (2004). Seleucia al Tigri. Le impronte di sigillo dagli archivi,Vol. 2: pp 40-52.
]13[ Gibson, M. C., (1994). Parthian seal style: a contributor from Nippur, Mesopotamia, 29: pp 89-105.
]14[ Herbert, S.C., and Brelin, A., (2003). A new administrative center for Persian and Hellenistic galilee: preliminary report of the University of Michigan University of Minnesota excavations at Kedesh, Bulletin of the American Schools of Oriental Research: 15: pp 13- 59.
]15[ Herbert, S.C., (2005). The Hellenistic archives from Tel Kedesh (Israel) and Seleucia-on-the Tigris (Iraq). Bulletin of the University of Michigan Museums of Art and Archaeology, 15: pp 65-86.
]16 [Messina,V. (2006). Nike on the clay sealings from Seleucia on the Tigris, Pisa, Parthica, Vol: 8: pp10-27.
]17[ Onal, M., (2007). Deities and cultures meet on the seal impressions in Zeugma, Roma,Vol. Speciale, pp 25-50.
]18[ Wallenfels, R., (1990). Sealed cuneiform tablets from Hellenistic Uruk: an iconographic and prosopographic analysis of the private business documents, Columbia University.
]19[ Wallenfels , R. (1993). Private seals and sealing practices at Hellenistic Uruk, BCH, 29: pp 113-132.