نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه یزد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه یزد

چکیده

ازدواج و همسرگزینی یکی از ‏رویداد‏های مهم زندگی اجتماعی است که در ادوار و جوامع مختلف به اشکال گوناگون مشاهده شده است. در همین زمینه، پژوهش پیش‏رو سعی کرده است با نگاهی به شاهنامة فردوسی، منشأ و انگیزه‏های برون‌همسری در ایران باستان را بررسی کند. برای دستیابی به این امر، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، همة ازدواج‏های مطرح‌شده در شاهنامه به‌منزلة داده‏های پژوهش بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان می‏دهد که شهریاران و پهلوانان به‌عنوان طبقاتی از جامعه‏ای ایرانی در شاهنامه، به منظور یافتن همسری همسان، رسیدن به اهداف شخصی یا به دلیل مصلحت‏های سیاسی اقدام به گزینش همسر در خارج از مرزهای ایران کرده‏اند. بنابراین، به‌طور‌کلی می‏توان گفت که برون‌همسری در ایران باستان نه‌تنها یک الگوی رایج ازدواج بوده، بلکه می‏توان آن را یک سنت دیرینه دانست که قدمت هزارساله دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Exogamy contexts in ancient Iran based on Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Hasan Afrasiabi 1
  • Nasrin Bahmani 2

1 Assistant Professor, Social Sciences Group, University of Yazd, Iran

2 Master of Sociology, University of Yazd, Iran

چکیده [English]

Marriage and mate selection is one of the most important events in the social life which has been observed in various forms in different eras and societies. To achieve this, using qualitative content analysis, all marriages mentioned in the Shahnameh were analyzed. The results show that the kings and heroes as the class of Iranian society in the Shahnameh, for finding a matching partner, personal gain or for political expedience outside Iran have attempted to select mate. In general, it can be said that in ancient exogamy marriage is not only a common pattern, but it can be a time-honored tradition that goes back a thousand years.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ancient Iran
  • exogamy
  • Ferdowsi
  • Marriage
  • Shahnameh
[1] احمدی، حبیب؛ بذرافکن، حمیرا؛ عربی، علی (1391). «بازنمایی اجتماعی شاهنامة فردوسی؛ بررسی هویت فرهنگی‏‌ـ اجتماعی نهاد خانوادة ایرانیان از نگاه فردوسی»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 3، ش2، ص83ـ100.
[2] استملر، استیو (1392). «نظری اجمالی بر روش تحلیل محتوا»، ترجمۀ گیتی هورمند، تحقیقات روابط عمومی، ش 75ـ76.
[3] بتیس، دانیل؛ پلاگ، فرد (1382). انسان‌شناسی فرهنگی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.
[4] جی.گود، ویلیام (1352). خانواده و جامعه، ترجمة ویدا ناصحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
[5] حریری، نجلا (1385). روش‏های پژوهش کیفی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
[6] خاتمی، احمد (1378). «بررسی آداب پیوند زناشویی و امور خانواده در شاهنامة فردوسی»، فصل‌نامة خانواده‌پژوهی، ش 4.
[7] خوش‌نشین لنگرودی، زهره (1381). «روایی‌سنجی، اعتباریابی فن تحلیل محتوا»، نمایۀ پژوهش، ش 21ـ22.
[8] رپیکا، یان (1354). تاریخ ادبیات ایران، ترجمة عیسی شهابی، تهران: تهران.
[9] رحیم‌سلمانی، آرزو (1391). «مروری بر روش تحلیل محتوا»، آینۀ پژوهش، ش137و138 ص30ـ40.
[10] روح‌الامینی، محمود (1379). مبانی انسان‌شناسی، تهران: عطار.
[11] ــــــــــ (1379). نمودهای فرهنگی و اجتماعی در ادبیات فارسی. تهران: آگه.
[12] ساروخانی، باقر (1375). مقدمه‏ای بر جامعه‏شناسی خانواده، تهران: سروش.
[13] صبحی، علی‌اکبر (1350). سیری در جامعه‌شناسی ایران، تهران: دهخدا.
[14] عسکری خانقاه، اصغر؛ کمالی، محمدشریف (1380). انسان‌شناسی عمومی، تهران: سمت.
[15] فربد، محمدصادق (1388). درآمدی بر خانواده و خویشاوندی، تهران: دانژه.
[16] فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به تصحیح ژول مل، تهران: بهزاد.
[17] فروید، زیگموند (1382). توتم و تابو، ترجمۀ باقر ایرج‌پور، تهران: آسیا.
[18] قلی‏زاده، آذر (1374). مبانی جامعه‏شناسی، کاشان: محتشم.
[19] کرایب، یان (1381). نظریة اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمة عباس مخبر، تهران: آگه.
[20] گرد فرامرزی، مهدی؛ مرادخانی، همایون (1393). «جرم و جرم‌شناسی در سینمای ایران»، فصل‌نامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، س10، ش34.
[21] لوی استروس، کلود (1355). دیدگاه مردم‌شناسی، ترجمة نعمت‌الله تقوی، تهران: نیا.
[22] مالمیر، تیمور؛ نعیمی، شیرزاد (1391). «ژنوگرام روابط خانوادگی در ایران کهن براساس شاهنامة فردوسی»، فصل‌نامة مشاوره و روان‌درمانی خانواده ویژه‌نامه خانواده و طلاق، ش1.
[23] معصومی‌ دهقی، احمدرضا (1384). «زناشویی در شاهنامه»، نشریة رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش74.
[24] مندراس، هانری؛ گورویچ، ژرژ (1369). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمة باقر پرهام، تهران: امیرکبیر.
[25] وایزمن، بوریس؛ گووز، جودی (1379). لوی استروس، ترجمة نورالدین رحمانیان، تهران: شیرازه.
[26] Chagnon, N.A. (1968). Yanomamo: the fierce people. New York: Holt McDougal.
[27] Colson, E. ( 1953). Social control and vengeancein plateau Tonga society. Africa, 2, pp 199-212
[28] Fox, R. (1967). Kinship and marriage: an anthropological perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
[29] Gluckman, M. (1955). Custom and conflict in Africa. New York: Blackwell.
[30] Hanson. K .C,(1994). Readers Guide: Kinship , fortress Press.
[31] Hsieh,H. F. , Shannon, S. E.(2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis, Qual Health Res, 15; pp 1277-1288.
[32] Kang, E.G. (1979). Exogamy and peace relations of social units: cross-cultural test ethnology. Ethnology, 18, pp 85-99.
[33] Lévi-Strauss, C. (1969). The elementary structures of kinship. Boston: Beacon Press.
[34] Mauss, M. (1966). The gift: forms and functions of exchange in archaic societies. London: Cohen & West.
[35] Morgan, L.H. (1963). Ancient society. Cleveland: World Publ. Co.
[36] Murdock, G.P. (1949). Social structure. New York: Macmillan.
[37] Murphy, R. F. (I957). Inter-group hostility and social cohesion. American An-thropologist, 59, pp 1018-1035.
[38] Scheffler, H.W. (I964). The genesis and repression of conflict: Choiseul Is-land. American Anthropologist, 66, pp 789-804.
[39] Seligman, B.Z. (1950). The problem of incest and exogamy: a restatement. American Anthropologist, 52, pp 305-316.
[40] Service, E.R. (1971). Primitive social organization; an evolutionary perspec-tive. New York: Random House.
[41] Taylor, E.B. (1888). On a method of investigating the development of institu-tions, applied to laws of marriage and descent. J. Royal Anthropologi-cal Institute, 18, pp 245-272.
[42] Thomas, W.I. (1898). The relation of sex to primitive social control. Amer. J. Sociology, 3, pp 754-776.
[43] VanDyke, V. (1960) Political Science, A Philosophical Analysis, USA: Stanford University Press.
[44] White, L. A. (1949). The science of culture: a study of man and civilization. New York: Grove Press.
[45] Westermarck, E. (1891). The history of human marriage. New York: Macmillan.