نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدة هنر زاهدان

2 کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشکدة هنر زاهدان

چکیده

وجوهی از تاریخ همیشه از آن رو ناگفته باقی می‌مانند که در کنار بدیهیات واقع می‌شوند. در چنین موقعیت‌‌هایی، اذهان تنها متوجه آنچه آشکار است می‌شود و در‌نتیجه برخی حقایق نادیده گرفته خواهند شد. در بیشتر منابعی که به بررسی پیکرنگاری فتحعلی‌شاه پرداخته‌اند، میل شدید او به استفاده از جواهر یا توجه افراطی به ظاهرش را ناشی از سیاست‌های او در برابر بیگانگان دانسته‌اند. این مطلب چنان جای خود را در مطالعات هنر باز کرده که کمتر کسی میلی به واکاوی دوبارة آن از خود نشان می‌دهد. در این جهت، نویسنده به بررسی حرمسرا و زنان فتحعلی‌شاه پرداخته و با تکیه بر نقاشی‌های به‌جا‌مانده از زنان حرمسرا، به این پرسش پاسخ می‌دهد که چه ویژگی‌های مشترکی را بین این دسته از آثار و پیکرنگاری فتحعلی‌شاه می‌توان یافت؟ فرضیات پیشنهادی شامل گزینة جواهرات و آرایش است. در مقایسه‌ای تطبیقی که بین نقاشی‌های زنان و فتحعلی‌شاه انجام گرفت، شباهت‌هایی در آن‌ها دیده شد که تأثیر سلایق زنانه بر چنین رفتارهایی از فتحعلی‌شاه را نشان می‌دهد؛ موضوعی که تاکنون مورد توجه پژوهشگران تاریخ هنر قرار نگرفته و از این نظر بدیع است. مقالة حاضر با استفاده از روش توصیفی‌ـ تاریخی از این تأثیرات پرده برخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Harem impact on the iconography of Fath Ali Shah

نویسندگان [English]

  • Alireza Taheri 1
  • Batool Maazallahi 2

1 Associate Professor, Art Faculty, Sistan & Baluchestan University, Zahedan, Iran

2 . M.A. Sistan & Baluchestan University, Zahedan, Iran

چکیده [English]

Sections of history were unsaid because they happened beside facts. In these situations, minds were attracted by what is visible. As a result, few facts were ignored. In many of sources that considered Fath Ali Shah`s iconography, his intense tendency toward using jewelries or attention to appearance defined as his diplomatic policies toward foreigners. This note has a considerable place in art studies that no one wants to analyze it. In a comparison which is performed between the paints of harem women and Fath Ali Shah`s iconography, there were some similarities that highlight womanly tastes effects on these habits. Therefore, present research considers harem and its effects on Fath Ali Shah`s taste and introduces these effects by using historical-descriptive approach. View of this article is new in art studies and this is a one of important points of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fath Ali Shah
  • harem
  • Jewelry
  • makeup
  • Women
[1] آزاد، حسن (1371). پشت پرده‌های حرمسرا، ارومیه: انزلی، چ 6.
[2] آوری، پیتر (1377). تاریخ معاصر ایران، ترجمة محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: عطایی، چ 3.
[3] اتینگهاوزن، ریچارد؛ یارشاطر، احسان (1379). اوج‌های درخشان هنر ایران، تهران؛ آگه.
[4] بامداد، مهدی (1378). شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13و 14 هجری، تهران: زوار، چ 5.
[5] پاکباز، رویین (1386). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: زرّین و سیمین، چ 6.
[6] پناهی سمنانی؛ محمد‌ـ احمد (1374). فتحعلی‌شاه قاجار؛ سقوط در دام استعمار، تهران: کتاب نمونه.
[7] توحیدی چافی، محمد (1387). قهوة قجری؛ آسیب‌شناسی رجال قاجار، تهران: باز.
[8] حجازی، بنفشه (1382). تذکرة اندرونی؛ شرح احوال و شعر شاعران زن در عصر قاجار تا پهلوی اول، تهران: قصیده‌سرا.
[9] ــــــــــ (1376). به زیر مقنعه؛ بررسی جایگاه زن ایرانی از قرن اول هجری تا عصر صفوی، تهران: علم.
[10] دروویل، گاسپار (1387). سفرنامة دروویل، ترجمة جواد محیی، تهران: گوتنبرگ.
[11] زیباکلام، صادق (1377). سنت و مدرنیته؛ ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار، تهران: روزنه.
[12] ژوبر،پ. امده (؟). مسافرت در ارمنستان و ایران، (علیقلی اعتماد‌مقدم)، نشر بنیاد فرهنگ ایران.
[13] سپهر، محمدتقی لسان‌الملک (1400). ناسخ‌التواریخ؛ تاریخ قاجاریه، تهران: اساطیر.
[14] شیرازی، میرزاصالح (1387). سفرنامه‌ها، به‌کوشش غلامحسین میرزا صالح، تهران: نگاه معاصر.
[15] طلوعی، محمود (1380). از طاووس تا فرح؛ جای پای زن در مسیر تاریخ معاصر ایران، تهران: علم، چ 6.
[16] عضدالدوله، احمد‌میرزا (1362). تاریخ عضدی، تهران: سرو.
[17] فتحعلی قاجار (١٣٨٩). آداب ملک‌داری، مقدمه و تصحیح از پرویز دولتخانی، به‌کوشش خدیجه مقدم، تهران: توکا.
[18] فریه. ر. دبلیو (1374). هنرهای ایران، ترجمة پرویز مرزبان، تهران: فرزان.
[19] فریزر، جیمز بیلی (1364). سفرنامة فریزر؛ معروف به سفر زمستانی از مرز ایران تا تهران و دیگر شهرهای ایران، ترجمه و حواشی از منوچهر امیری، تهران: توس.
[20] فلور، ویلم؛ چکلووسکی، پیتر؛ اختیار، مریم (1381). نقاشی و نقاشان دوران قاجاریه، ترجمة یعقوب آژند، تهران: ایل شاهسون بغدادی.
[21] قدیانی، عباس (1384). تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران در دورة قاجاریه، چ 2، تهران: فرهنگ مکتوب.
[22] کاظمی، خدیجه (1388). آرایش و پوشش زنان از عهد مغول تا پایان دورة قاجار، تهران: اندیشة زرین.
[23] کرزن، جورج ناتانیل (1367). ایران و قضیة ایران، ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.
[24] گودرزی، مرتضی (دیباج) (1388). آیینة خیال؛ بررسی و تحلیل تزئینات معماری دورة قاجار، تهران: سورة مهر.
[25] لانگس، لویی (1389). ایران فتحعلی‌شاهی، ترجمة ع. روح‌بخشان، همراه با فردنامة پاریس به‌کوشش ایرج افشار، تهران: کتاب روشن.
[26] ملکم، سرجان (1380). تاریخ کامل ایران، ترجمة میرزا اسماعیل حیرت، تهران: نشر افسون.
[27] محمود میرزا قاجار (1389). تاریخ صاحبقرانی، تصحیح نادره جلالی، تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
[28] نفیسی، سعید (1376). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دورة معاصر، ج اول، چاپ دهم، بنیاد.
[29] آژند، یعقوب (1386). «نقاشان دورة قاجار»، گلستان هنر، ش 9، ص 74ـ 81.
[30] پنجه‌باشی، الهه؛ دادور، ابوالقاسم (1401). «مطالعه و بررسی نسخه‌های خطی قرآن به کتابت بانوان دورة قاجار»، نگره، ش 24، ص 4ـ13.
[31] تهرانی، رضا (1388). «بازشناسی مبانی تصویری در نقاشی قاجاری»،‌ کتاب ماه هنر، ش 132، ص 50ـ53.
[32] دیبا، لیلا (1378). «تصویر قدرت و قدرت تصویر؛ نیت و نتیجه در نخستین نقاشی‌های عصر قاجار»، ایران‌نامه، ش 67، ص 423ـ452.
[33] رابی، جولین (1384). «چهره‌های قاجاری»، ترجمة مریم خلیلی، هنرهای تجسمی، ش 23، ص 48ـ55.
[34] زنگی، بهنام (1402). «کارکرد و جایگاه جواهر و زیورآلات در نقاشی‌های دورة قاجار»، پژوهش هنر،ش 3، ص 47ـ56.
[35] زنگی، بهنام و دیگران(1384). خیال شرقی‌ـ کتاب تخصصی هنرهای تجسمی‌ـ کتاب اول، انتشارات فرهنگستان هنر.
[36] علیزاده، سیامک (1401). «بررسی و فن‌شناسی تحول هنر نقاشی در دورة اول قاجاری»، نگره، ش 22، ص 72ـ84.
[37] غفاری نمین، محمدرضا (1389). «واقعگرایی نقاشی دورة قاجار»، کتاب ماه هنر، ش 141، ص 70ـ75.
[38] یوسفیان، مریم؛ جوانی، اصغر (1400). «نشانه‌شناسی قدرت در پیکرنگاری‌های فتحعلی‌شاه قاجار»، پژوهش هنر، ش 1، ص1ـ16.
[41] www.collections.vam.ac.uk
[42] www.pinterest.com