نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشکدة زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

بحث دربارة ادبیات زنانه و مردانه، مخالفان و موافقانی دارد. مخالفان به فراجنسیتی‌بودن ادبیات تأکید می‌کنند و نظریه‌پردازان فمنیست و موافقان با پژوهش از زاویه‌های مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که ادبیات زنانه و مردانه تفاوت دارد. به منظور یافتن پاسخ این پرسش که آیا جنسیت بر ادبیات تأثیرگذار است، کوشش شد موضوع بحث‌شده با رویکردهای مختلف زیست‌شناختی، روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، زبان‌شناختی و ادبیات بررسی و تحلیل شود تا تفاوت ادبیات زنانه و مردانه از جنبه‌های مختلف نشان داده شود. اثر ادبی محصول ذهنیت، زبان و جهان هنرمند است و تأثیر جنسیت بر آن نخست با دو عامل اصلی ارتباط دارد. از یک‌سو، تفاوت ذاتی بین زن و مرد در ایجاد تفاوت‌های ذهنی، رفتاری، اندیشگی و زبانی به‌منزلة ابتدایی‏ترین عامل تفاوت بر ادبیات تأثیرگذار است و از سوی دیگر، تفاوت جنسیتی، که بر‌ساختۀ جامعه و فرهنگ است، سبب تبعیض، نابرابری و تسلط مردان بر زنان شده است. مجموعه‌ای از این تفاوت‌ها به خلق دنیای ذهنی، جهان‌بینی، تجربه، تفکر، نگاه، زبان و نوشتار متفاوت زنان و مردان انجامیده و بازتاب تفاوت‌ها در آثار ادبی در سطح پاره‌ای از شکل‌های زبانی، سبک، مضمون، درون‌مایه و نوع بیانِ متفاوت خود را آشکار کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Gender influence on literature

نویسنده [English]

  • Roohangiz Karachi

Associate Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies, Iran

چکیده [English]

There are opponents and proponents in the new debate on feminine and masculine literature. Opponents emphasize nonsexual nature of literature, and feminist and proponents of research from different perspectives have arrived at the conclusion that feminine and masculine literatures are different. In order to find the answer to the question “does gender affect literature”, we examined and analyzed the subject with different biological, psychological, sociological, linguistics, and literary approaches, so that different aspects of feminine and masculine literary differences can be demonstrated. A literary work is the product of mentality, language, and the impact of gender on it firstly depends on two main factors. On the one hand, the intrinsic female and male differences, as the most primitive factors, impact creating mental, behavioral, intellectual, and linguistic differences in literature, and on the other hand, the gender differences in social and cultural construct, which have caused prejudice, inequality, and domination of men over women. A collection of these differences has led to creation of different mental world, worldview, experience, thought, vision, language and writing of women and men, and has revealed reflection of differences in literary works at some levels of linguistics, style, context, theme, and different type of expression.

کلیدواژه‌ها [English]

  • feminist critique
  • feminine literature
  • Gender
  • masculine literature
[1] اصلانی، احمدرضا (1383). «تعامل زبان و جنسیت و کارکردهای آن در ادبیات داستانی معاصر فارسی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران، استاد راهنما: یحیی مدرسی.
[2] اکرامی، محمود (۱384). مردم‌شناسی اصطلاحات خودمانی، پژوهشی مردم‌شناختی در اصطلاحات خودمانی جوانان، مشهد: نشر ایوار.
[3] الدمن، جرالد (۱387). زبان و آگاهی، ترجمة رضا نیلی‌پور، تهران: نیلوفر.
[4] پاک‌نهاد جبروتی، مریم (۱381). فرادستی و فرودستی در زبان،تهران: گام نو.
[5] تایسن، لوئیس (۱387). نظریه‌های نقد ادبی معاصر، ترجمة مازیار حسن‌زاده و فاطمه حسینی، تهران: نگاه امروز.
[6] چامسکی، نوام (۱377). زبان و ذهن، ترجمة کورش صفوی، تهران: هرمس.
[7] دیرین، منصوره (۱380). «جنبه‌هایی از تفاوت‌ رفتار کلامی مردان و زنان فارسی‌زبان»، تهران، پایان‌نامة زبان‌شناسی همگانی کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. استاد راهنما: یحیی مدرسی.
[8] رهبر، بهزاد و دیگران (۱391). «رابطة جنسیت و قطع گفتار: بررسی جامعه‌شناسی زبان»، فصل‌نامة پژوهش زبان و ادبیات تطبیقی، دورة 3، ش 4 (پیاپی 12)، زمستان 1391، ص 135‌ـ‌147.
[9] رهبری، زهره (۱385). «تحول گفتمان ادبی دو نسل از داستان‌نویسان معاصر ایران با تأکید بر جنسیت نویسندگان»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشکدة علوم اجتماعی گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران، استاد راهنما، ابراهیم فیاض.
[10] سفیری، خدیجه؛ ایمانیان، سارا (۱388). جامعه‌شناسی جنسیت، تهران: جامعه‌شناسان.
[11] طاهری، قدرت‌الله (۱388). «زبان و نوشتار زنانه؛ واقعیت یا توهم؟»، فصل‌نامة زبان و ادب فارسی، ش 42، زمستان، ص 87ـ107.
[12] غذامی، عبدالله محمد (۱386). زن و زبان، ترجمة هدی عوده‌تبار، تهران: گام نو.
[13] فمنیسم و دانش‌های فمنیستی، ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دایرةالمعارف فلسفی روتلیج (۱382). ترجمة عباس یزدانی و بهروز جندقی، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
[14] کارترایت، جان (۱387). تکامل و رفتار انسان، ترجمة بهزاد سروری، مشهد: جهاد دانشگاهی.
[15] مشیرزاده، حمیرا (۱383). مقدمه‌ای بر مطالعات زنان، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
[16] میردهقان، مهین‌ناز؛ ایمانی، آسیه (۱391). «تفاوت‌های جنسیتی زبانی در به‌کارگیری دایرة واژگانِ فارسی در چارچوب تکامل رشد ارتباطی: بررسی موردی دو کودک دوقلو»، فصل‌نامة پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورة 3، ش1 (پیاپی 9)، بهار، ص 193‌ـ‌223.
[17] نجم عراقی، منیژه و دیگران (۱382). زن و ادبیات، سلسله پژوهش‌های نظری دربارة مسائل زنان، ویرجینا وولف و...، تهران: چشمه.
[18] هام، مگی و دیگران (۱382). فرهنگ نظریه‌های فمنیستی، ترجمة نوشین احمدی خراسانی و فیروزة مهاجر، فرخ قره‌داغی، تهران: توسعه.
[19] Gil, Frank. B. 2007. Ornithology. Newyork: W. H. Freeman & Company Goddard, A; Mean Lindsey. 2000.Language and Gender. London: Rout ledge.
[20] Ivy, D.K &Backlund, P. 1994. Exploring Gender Speak: Personal Effectiveness in Gender Communication. New york: MC Graw – Hills.
[21] Lakoff, Robbin. 1973. Language and women’s place. New york: harper colcphen book.
[22] Laqueur, Thomas. 1990. Making sex, body and gender from the Greeks to Freud. U. S. A: Harvard university.