نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین

چکیده

امروزه، مسائل و معضلات مربوط به زنان، به دلیل جایگاه ویژه و محوری ایشان در خانواده و پرورش نسل‌های آینده، به یکی از دغدغه‌های اصلی اندیشمندان و روشن‌فکران مبدل شده است. جلال آل احمد (1302ـ1348) و مصطفی لطفی منفلوطی (1876ـ1924)، دو تن از مصلحان اجتماعی و نویسندگان معاصر در عرصة ادبیات فارسی و عربی، نیز هریک به‌مثابة شرایط جامعة خویش و دیدگاه ویژه‌ای که به مسائل اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند، به طرح مسئلة زنان پرداخته و ابعاد گوناگون آن را به نقد و نظر نشسته‌اند. نوشتار حاضر که با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به مقایسة آثار این دو نویسنده پرداخته، حاکی از وجود مشابهت‌های بسیاری در نحوة نگرش ایشان به مسائل زنان است که در شش محور کلی غرب‌زدگی، آزادی، نابرابری‌های اجتماعی، حجاب، ازدواج و علم‌آموزی قابل بررسی بوده و در عین شباهت در مفاهیم، به فراخور شرایط، در سبک‌های نوشتاری تقریباً متمایزی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The social and cultural criticism of Al-e-Ahmad and Manfaluti in relation to women issues

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Nemati Ghazvini 1
  • Narges Ansari 2

1 Assistant Professor, Arabic Language and Literature of Institute for Humanities and Cultural Studies, Iran

2 Assistant Professor, Arabic Language and Literature of International, University of Imam Khomeini (RA), Qazvin, Iran

چکیده [English]

Nowadays, because of the special and pivotal place of women in the family and nurturing future generations; problems and issues related to women has become one of the main concerns of thinkers and intellectuals. Jalal Al-e-Ahmad (1302-1348 AHS) and Mustafa Lutfi al-Manfaluti (1876-1924 AD) are two of the social reformers and contemporary writers in the field of Persian and Arabic literature. Each of them has presented women issues and criticized its different aspects as the conditions of their own society and the specific viewpoint that they had toward social and cultural problems. The present study which has compared the works of these two writers with a descriptive-analytic method indicate the presence of many similarities in their approach to women issues which can be studied in six general areas including west oxification, freedom, social injustices, hijab, marriage, and science learning and while being similar in concepts they are presented in somewhat different writing styles when appropriate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative literature
  • Jalal Al-e-Ahmad
  • Mustafa Lutfi al-Manfaluti
  • social criticism
  • woman
[1] آل احمد، جلال (1356). زن زیادی، تهران: فردوس، چاپ ششم.
[2] ــــــــــ (1357). در خدمت و خیانت روشن‌فکران، تهران: خوارزمی.
[3] ــــــــــ (1376). یک چاه و دو چاله، تهران: فردوس.
[4] ــــــــــ (1383). پنج داستان، تهران: فردوس، چ 6.
[5] ــــــــــ (1384). ارزیابی شتاب‌زده، تهران: فردوس، چ 6.
[6] ــــــــــ (1386). سه‌تار، تهران: فردوس، چ 9.
[7] ــــــــــ (1386). غرب‌زدگی، تهران: فردوس، چ 10.
[8] آل احمد، شمس (1376). از چشم برادر، تهران: بدیهه،‌ چ 2.
[9] آوری، پیتر (1371). تاریخ معاصر ایران، ترجمة محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: مؤسسة انتشارات عطائی، چ 2.
[10] بصیرت‌منش، حمید (1376). علما و رژیم رضاشاه، نظری بر عملکرد سیاسی فرهنگی روحانیون در سال‌های 1305ـ1320، تهران: عروج.
[11] جلال آل احمد به روایت اسناد ساواک (1379). مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
[12] حسن‌زیات، احمد (1985) تاریخ الأدب العربی، بیروت: دارالثقافة، ط 29.
[13] دانشور، سیمین (1369). غروب جلال، قم: سعدی.
[14] دستغیب، عبدالعلی (1378). در آینة نقد، تهران: حوزة هنری سازمان تبلیغاتی.
[15] دسوقی، عمر (بی‌تا). فی الأدب العربی الحدیث، ج اول، قاهره: دارالفکر، ط 8.
[16] دهباشی، علی (1364). یادنامة جلال، تهران: پاسارگاد.
[17] رنه، ولک (1373). نظریة ادبیات، ترجمة پرویز مهاجر و ضیاء موحد محمدی، تهران: علمی و فرهنگی.
[18] ستوده، هدایت‌الله (1378). جامعه‌شناسی در ادبیات فارسی، تهران: آوای نور.
[19] شرارة، عبداللطیف (1984). معارک ادبیة قدیمة و معاصرة، بیروت: دارالعلم للملایین، ط 1.
[20] ضیف، شوقی (1957). الأدب المعاصر فی مصر، القاهره: دارالمعارف، ط 10.
[21] عابدینی، حسن (1369). صد سال داستان‌نویسی در ایران، ج اول، تهران: تندر، چ 2.
[22] عاقلی، باقر (1372). روز‌شمار تاریخ ایران، از مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران: گفتار.
[23] عباسی، جلال (1382). «مباحث اجتماعی در آثار جلال آل احمد»، رسالة کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، دانشکدة علوم انسانی.
[24] عزالدین، یوسف (بی‌تا). الشعرالعراقی الحدیث و السیّارات السیاسیة والاجتماعیة، القاهره: دارالمعارف.
[25] عسگری، عسگر (1387). نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی، تهران: فرزان.
[26] عشماوی، فوزیة (2005). المرأة فی أدب نجیب محفوظ، مکتبة الأسرة، لاط.
[27] عمران، سعدی و فالح ربیعی (2011). کتّاب معاصرون، بیروت: دارالکاتب العربی، ط 1.
[28] فاخوری، حنا (بی‌تا)، ‌الجامع فی تاریخ الأدب العربی، بیروت: دار الجیل، لاط.
[29] فتحی، مریم (1383). کانون بانوان با رویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکت‌های زنان در ایران، تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
[30] فرجاد، محمد‌حسین (بی‌تا). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی و سیر تحول و تکامل جامعه، تهران: بوعلی.
[31] فرطوسی، عبدالهادی (1381). تطورالمناهج الاجتماعیة فی النقد الأدبی www. al noor. se
[32] فلاح‌زاده، سید حسین (1391). رضاخان و توسعة ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
[33] کروئین، استفانی (1387). رضا شاه و شکل‌گیری ایران نوین، ترجمة مرتضی ثاقب‌فر، تهران: جامی، چ 2.
[34] لطفی منفلوطی، مصطفی (2000). النظرات، بیروت: دارالمکتبة الهلال. ط 1.
[35] ــــــــــ (2004). العبرات، بیروت: دار النموذجیة، لاط.
[36] مجدی، وهبة (1974). معجم المصطلحات الأدبیة، بیروت: مکتبة لبنان.
[37] محمد محمد عویضه، کامل (1993). مصطفی لطفی المنفلوطی، بیروت: دارالکتب العلمیة، ط 1.
[38] معتضد، خسرو (1378). سیاست و حرمسرا: زن در عصر قاجار، تهران: علمی.