نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

نقش‌های محول و نقش‌های محقق دو گونه نقش قابل بررسی در حیات اجتماعی بشرند. در جامعۀ اسلامی، بخشی از این نقش‌ها بر‌اساس آیات و روایات به زنان واگذار شده است که جامعه‌شناختی نقش‌های محوّل زنان در جامعة اسلامی نام گرفته‌اند. این نقش‌ها تابع شرایط اجتماعی با مقتضیات دین مبین اسلام و متکی بر زمینه‌ها و عواملی در اجتماع اسلامی اجرا و تقویت شده‌اند، برخی از این عوامل احکام امضایی رسول‌الله(ص) بوده‌اند و متکی بر مقتضیات و عوامل فطری پیش‌تر در جامعه، چه به صورت اساسی و چه به گونۀ کم‌اثر، وجود داشته‌اند. برخی از این نقش‌ها هم به صورت تأسیسی در اسلام ایجاد شده‌اند و دین مقدس اسلام ضمن اعطای این نقش‌ها تلاش کرده است با احالۀ آن‌ها به زنان ضمن برکشیدن موقعیت ایشان بر مکانت و جایگاه اجتماعی این قشر مؤثر بیفزاید. آنچه مقرر است این مقاله بدان بپردازد، تشریح و تبیین احکام امضایی و تأسیسی اسلام و رسول ‌خدا(ص) در تقویت و تفویض نقش محوّل به زنان جامعة اسلامی است که با روش توصیفی‌ـ تحلیلی متکی بر منابع تاریخی به پرسش‌های مطرح پاسخ مستدل داده خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An analysis of the factors affecting realization of the social roles assigned to women during the Prophet Era Society using a historical approach

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Janahmadi 1
  • Reyhaneh Hashemi Shahidi 2

1 Science Committee of Tarbiat Modares University, Iran

2 Student at University of Religions and Denominations, Qum, Iran

چکیده [English]

Assigned roles and the enacted roles are two types of roles in the social life. Some of these roles are assigned to women in the Islamic society based on Quranic verses and traditions, which have been named according to the sociology of roles assigned to women in Islamic society. Subordinate to social terms along with the demands of Islam and relying on grounds and factors in the Islamic society, these roles are enforced and strengthened. Some of these factors were endorsed provisions of the Prophet (PBUH) and have already existed either basically or with low effect, based on the inherent circumstances and factors in the community. Some of these roles have been created by being established in Islam and the holy religion of Islam besides granting these roles, by referring to them has tried to elevate their social status and position. What is being addressed in this article is explanation of endorsed and the established provisions of Islam and the Prophet (PBUH) in delegating and strengthening the assigned role of women in Islamic society, and that the raised questions will be answered along with documentations by analytical-descriptive method based on historical references.

کلیدواژه‌ها [English]

  • assigned role
  • the beginning of Islamic history
  • enacted role
  • Islamic society
  • the Role of Women
[1] قرآن کریم.
[2] ابن اثیر، عز‌الدین بن الاثیر الجزری (1409). اسد الغابۀ فی معرفۀ الصحابۀ، بیروت: دارالفکر.
[3] ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع الهاشمی البصری (1410). الطبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
[4] ابن الطقطقی، محمد بن علی بن طباطبا (1418). الفخری فی الآداب السلطانیۀ و الدول الاسلامیۀ، الطبعۀ الاولی، بیروت: دارالقلم العربی.
[5] ابن عبد‌البر، أبو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد (1412). الاستیعاب فى معرفة الأصحاب. ط الأولى. علی محمد التحقیق: البجاوى. بیروت: دار‌الجیل.
[6] ابن عبد ربه اندلسی (1404). عقد الفرید، 8 جلدی، دار‌الکتب العلمیۀ.
[7] ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر (1407). البدایۀ و النهایۀ، بیروت: دار الفکر.
[8] ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، محمد جعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
[9] احمد بن حنبل (بی‌تا). مسند احمد، بیروت: دار صادر.
[10] آگ برن، ویلیام فیلدینگ، و مایر فرانسیس نیم‌کف (1352). زمینۀ جامعه‌شناسی، اقتباس: ا. حم آریان‌پوری. ترجمۀ امیر‌حسین آریان‌پور، تهران: کتاب‌فروشی دهخدا، با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین، چ6.
[11] بحرانی، هاشم بن سلیمان (1416). البرهان فی تفسیر القرآن،قسم الدراسات الاسلامیۀ مؤسسۀ البعثۀ ـ قم، تهران: بنیاد بعثت.
[12] جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد: جامعۀ بغداد، منشورات الشریف الرضی، بی‌تا.
[13] حاکم نیسابوری (بی‌تا). المستدرک الصحیحین، اشراف: یوسف عبدالرحمن المرعشلی، 3جلدی، بی‌جا.
[14] حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل‌الشیعه، قم: مؤسسۀ ال البیت.
[15] زرکلى، خیر الدین (1410). الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، ط الثامنة، بیروت: دار‌العلم للملایین.
[16] سجستانی، سلیمان بن الاشعث (1410). سنن ابی داود،تحقیق: سعید محمد اللحام، 2جلدی، بی‌جا: دار‌الفکر.
[17] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور، 6 جلدی، قم: کتاب‌خانۀ آیت‌الله نجفی مرعشی.
[18] شایان‌مهر، علیرضا (1377). دائرۀ‌المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
[19] شکری آلوسی، محمد (بی‌تا). بلوغ الارب فی معرفۀ احوال العرب، شرح و تصحیح: محمد بهجۀ‌الاثری، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
[20] صالحی شامی، محمد بن یوسف (1414). سبل‌الهدی، طبعۀ الاولی، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت: دار‌الکتب العلمیۀ.
[21] صدوق، محمد بن على بن بابویه (1376). الأمالی،تهران: کتابچى، ‌چ6.
[22] صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1409). من لا یحضره الفقیه، ترجمۀ علی‌اکبر غفاری، محمد‌جواد بلاغ و صدر بلاغ، تهران: صدوق.
[23] طباطبایی، محمد حسین (1415). المیزان فی تفسیر القرآن،قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم‏، ‌چ5.
[24] طبرانی (بی‌تا). المعجم‌الکبیر،الطبعۀ الثانیۀ، حمدی عبد المجید تحقیق: السلفی، القاهرة: دار‌إحیاء التراث العربی، مکتبة ابن تیمیة.
[25] طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن،محمدجواد بلاغی، 10 جلدی، تهران: ناصر‌خسرو، چ 3.
[26] طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1387). تاریخ الطبری «تاریخ الامم و الملوک»، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار‌التراث.
[27] طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1412). جامع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار‌المعرفه.
[28] طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن،تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت: دار‌احیاء التراث العربی.
[29] طوسی، محمد بن حسن (1390). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، 4جلدی، تهران: دار‌الکتب الاسلامیه، 1390.
[30] عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (1415). تفسیر نور الثقلین،سید هاشم رسولی محلاتی، قم: اسماعیلیان، چ 4.
[31] قرائی مقدم، امان‌اله (1382). مبانی جامعه‌شناسی، تهران: ابجد، چ 4.
[32] قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن،تهران: ناصر‌خسرو.
[33] قمی، علی ‌بن ابراهیم (1363). تفسیر القمی، طیب موسوی جزایری، قم: دار‌الکتاب، چ 3.
[34] کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تدوین توسط علی‌اکبر محقق/ مصحح: غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار‌الکتب الإسلامیة، چ 4.
[35] کوئن، بروس (1376). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمۀ غلام‌عباس توسلی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چ 9.
[36] مجلسی، محمد‌باقر (1384). حیاۀ‌القلوب، 6جلدی، قم: سرور، ‌چ6 .
[37] مجلسی، محمد‌باقر (1403). بحار الانوار، 111 جلدی، بیروت: دار احیاء التراث العربی،‌چ 2.
[38] معرفت، محمد‌هادی (1385). علوم قرآنی، قم: مؤسسه فرهنگی تمهید، چ 7.
[39] مقریزى، تقى‌الدین أحمد بن على (1420). امتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ط الأولى، محمد عبد الحمید التحقیق: النمیسى، بیروت: دار‌الکتب العلمیة.
[40] نوری، حسین بن محمد تقی (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل،قم: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام.
[41] نیضابوری، مسلم (بی‌تا). صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.
[42] واقدی، محمد بن عمر (1409). المغازی، ط الثلاثۀ، تحقیق: مارسدن جونس، 3جلدی، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی.