نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

چکیده

در دین زردشتی، شواهدی مبنی بر وجود ازدواج موقت وجود دارد که می‏توان آن را با متعه یا ازدواج موقت در فقه امامیه تطبیق داد. اگرچه میان فقهای امامیه و اهل تسنن در تداوم مشروعیت این نوع ازدواج اختلاف نظر وجود دارد‏، فقهای امامیه با استناد به قرآن و روایات قائل به تداوم آن هستند. این نوع ازدواج از نظر فقه امامیه مشروع است، اما برای انعقاد آن باید شرایطی احراز شود که در صورت وجود آن شرایط، چنین ازدواجی صورت می‏پذیرد. در دین زردشتی نیز، اگرچه مبحث مجزایی در رابطه با این نوع ازدواج وجود ندارد، با توجه به شواهد موجود در متون پهلوی باقی‌مانده می‏توان وجود چنین ازدواجی را تأیید کرد. در این پژوهش، نخست به مسئلۀ ازدواج موقت در دین زردشتی با توجه به شواهد مستقیم و غیر‌مستقیم موجود در متون پهلوی پرداخته شده و سپس همین مسئله از منظر اسلام بررسی شده است. در پایان، به تطبیق موارد مطرح‌شده و تحلیل شباهت‏ها و تفاوت‏های آن‌ها اقدام شده است. بررسی‏ها نشان می‏دهد که ازدواج موقت در دو دین زردشتی و اسلام شباهت درخور توجهی به هم دارند؛ اگر‌چه گاه در اهداف و شرایط این نوع ازدواج تفاوت‏هایی نیز قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative study of temporary marriage in Zoroastrianism and Islam

نویسندگان [English]

  • Hossein Badamchi 1
  • Kolsoum Ghazanfari 1
  • Parvin Davari 2

1 Assistant Professor, Faculty of Literature and Human Science, Department of History, University of Tehran, Tehran, Iran

2 MA in Ancient History of Iran, Faculty of Literature and Human Science, Department of History, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Abstract
In Zoroastrian law, there are several indications that denote to the temporary marriage as a legal institution and this can be compared to one law in Imami jurisprudence. Sunni and Imami jurists differ on the continued legitimacy of the temporary marriage which the former believes it to be continued. Temporary marriage is legitimate in the opinion of Imami jurists and it has certain conditions that need to be observed. In Zoroastrian texts, there is no separate chapter discussing this institution but based on the remaining evidence one can infer its existence and attempt a reconstruction. In the first section of this paper, this remaining evidence, direct and indirect, will be discussed and then the main points of the comparison with Imami jurisprudence will be studied taking into consideration similarities and differences. The study shows considerable similarity although the aims and conditions are different on occasions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imami Jurisprudence
  • law
  • Temporary Marriage
  • Zoroastrianism
[1] قرآن کریم.
[2] آسانا، جاماسب (1382). متون پهلوی، گزارش سعید عریان، تهران: کتابخانۀ جمهوری اسلامی ایران.
[3] ابن رشد، محمد بن احمد (1357). بدایه المجتهد و نهایه المقصد، بی‏تا: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
[4] اونوالا، موبد مانک رستم (1922). روایت داراب هرمزدیار، ج 1، بمبئی.
[5] بادامچی، حسین (1392). قانون حمورابی با ترجمۀ متن اکدی، تهران: نگاه معاصر.
[6] بارتلمه، کریستیان (1337). زن در حقوق ساسانی، ترجمۀ ناصرالدین بدیع‌الزمانی، تهران: عطایی.
[7] حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن (محقق حلّی) (1347). شرایع الاسلام، ج2، ترجمۀ ابوالقاسم ابن احمد یزدی، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
[8] رضایی‏ باغ‏بیدی، حسن (1386). روایت آذرفرنبغ فرخزادان (رساله‏ای در فقه زردشتی منسوب به سدۀ سوم هجری)، تهران: مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.
[9] شکی، منصور (1393). «حقوق در ایران باستان»، ج3، تاریخ جامع ایران، تهران: مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی، ص 71ـ95.
[10] صفای اصفهانی، نزهت (1377). روایت امید اشوهیشتان، تهران: مرکز.
[11] طوسی، محمد بن حسن (1407). الخلاف، ج 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ المدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
[12] طوسی، محمد بن حسن (1343). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، ترجمۀ محمد‌تقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
[13] محقق داماد، سید مصطفی (1390). بررسی فقهی حقوق خانواده و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
[14] مزداپور، کتایون (1393). «خانواده در ایران باستان»، ج3، تاریخ جامع ایران، تهران: مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی، ص99ـ189.
[15] مغنیه، محمد جواد (1386). فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه جعفری‌ـ حنفی‌ـ مالکی‌ـ شافعی و حنبلی، ترجمۀ کاظم پورجوادی، تهران: جهاد دانشگاهی.
[16] وهرامان، فرخ مردان (1391). مادیان هزار دادستان (هزار رای حقوقی)، پژوهش سعید عریان، تهران: علمی.
[17] Anklesari, B. T. (1969). The Pahlavi Rivāyat of Āturfarnbag and Farnbag Srōš (AFS): Bombay.
[18] Anklesari, T. D. (1912). The social Code of the parsees in Sasanian Times or the Mādayān ī Hazār Dādestān (MHDA), part II: Bombay.
[19] Carlsen, B. H. (1984). ''The Cakar marriage contract and the Cakar children's Status in the Mātiyān I Hazār Dātistān and Rivāyat i Ēmēt i Ašavahištān '', W. Skalmowshi and A. van Tongerloo, eds., Middle Iranian studies, Leuven, pp.103-114.
[20] Dhabhar, Ervad Bamanji Nasavanji (1932). The Persian Rivayats of Hormazyar Framarz: Bombay.
[21] Haeri, SH. (2005). "Motʿa", Encyclopaedia Iranica, online edition, available at: www.iranicaonline.org/articles/ Motʿa.
[22] Hjerrild. B. (1993). "Islamic Law and Sasanian Law", Law and The Islamic World Past and Persent, papers presented to the joint seminer at the universities of Copenhagen and Lund March 29 th – 27 th, , ed. Ch. Toll/ J. Skovcaard- Petersen, pp. 49-55.
[23] ____ (2003). Studies in Zoroastrian Family Law, A comparative Analysis: Copenhagen.
[24] Macuch, M. (2003). '' The function of Temporary Marriage in the context of Sasanian Family Law'', Proceeding of the fifth conference of the societas Iranologica Europaea held in Ravenna, October 6-11, vol.I: Ancient and Middle Iranian studies, ed.by A.panaino/ A. Piras, pp.585-597.
[25] ____(2007). ''The Pahlavi model marriage contract in the Light of Sasanian family Law'', Iranian Languages and Texts from Iran and Turfan, ed.: M. Macuch, M. Maggi, W. Sundermann, pp. 183-205.
[26] Perikhanian. A. (1980). The Book of a Thousand Judgments (A Sasanian Law Book)(MHD): Costa Mesa.
[27] ____(1983) ''Iranian Society and Law'', The Cambridge History of Iran, III/2, ed.E. Yarshater, pp. 627-680.
[28] Shaki, M. (1987). ''‏Ayōkēn'', Encyclopaedia Iranica, vol. III, p. 149.
[29] ____(1990). '' Čakar '', Encyclopaedia Iranica, vol. I, pp. 647-649.
[30] ____(1999). ''Family Law I in Zoroastrianism'', Encyclopaedia Iranica, vol. IX, pp. 184-196