نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

2 دانشجوی دکتری ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا

چکیده

مقالۀ حاضر، جُستاری تحقیقی در تاریخ عرفان اسلامی است که به معرفی و بحث دربارۀ زنان عاقلۀ مجنونه می‌پردازد. بخش اول مقاله، مباحث نظری دربارۀ جنون عرفانی و مبانی آن است. شیوۀ ارائۀ این مباحث براساس آرا و دستاوردهای صاحب‌نظران کلاسیک در عرفان اسلامی است. در بخش دوم مقاله، ضمن بررسی رفتار و اندیشه‌های عقلای مجانین، نام و احوال چند تن از مجانین‌العقلای زن، بر‌اساس منابع محدود تاریخی، ذکر می‌شود. نخستین کتابی که به تصوف و تعبد زنان پرداخته است، ذکر النسوه المتعبدات الصوفیات نوشتۀ ابوعبد الرحمن سُلمی است. پس از آن، در صفۀالصفوه ابن جوزی و عقلاءالمجانین نیشابوری می‌توان احوال این زنان را یافت. مسئلۀ پژوهش حاضر این است که آیا در طول تاریخ برخی زنان نیز احوالات عرفانی خاص داشته‌اند و در زمرۀ عقلای مجانین جای گرفته‌اند؟ بر‌اساس اطلاعاتی که از منابع درجة اول فراهم می‌شود می‌توان به این پرسش پاسخ مثبت داد. روش این تحقیق تاریخی و کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Wise insane women in Islamic mysticism

نویسندگان [English]

  • Maryam Hoseini 1
  • Elham Roostaei Rad 2

1 Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Alzahra, Iran

2 PhD Student, Persian Language and Literature, University of Alzahra, Iran

چکیده [English]

The present article is a query research in the history of Islamic mysticism aiming to introduce and discuss the wise insane women. The first part of the article is the theoretical discussions of mystic insanity and its fundamentals. The style of the presentation of the discussions is based on the views and achievements of classical experts in the Islamic mysticism. In the second part of the article, the name and the biography of some of them based on the restricted historical resources were mentioned; in addition to the review of behaviors and thoughts of the wise insane. The main question of the research is that “did some women have special mystic status in the history? Have they been regarded as the wise insane?” The answer to these questions is positive according to the first grade resources. The research is historical using library method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Insanity
  • mystic women
  • wise insane
[1] ابن جوزی (1417). صفۀ‌الصفوة، بیروت: دارالمعرفه.
[2] برومند سعید، جواد (1383). آیین عشق، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
[3] جامی، عبدالرحمن (1382). نفحات‌الانس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، تهران: اطلاعات.
[4] حائری، محمدحسن (1379). راه گنج، تهران: مدینه.
[5] حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد (1388). غزلیات، به تصحیح غنی قزوینی، تهران.
[6] حسینی، مریم (1385). نخستین زنان صوفی، ترجمۀ متن ذکر النسوۀ المتعبدات الصوفیات، تهران، علم.
[7] حلبی، علی‌اصغر (1386). شناخت عرفان و عارفان ایرانی، تهران: زوار.
[8] خواجوی کرمانی (1374). غزلیات، حمید مظهری، کرمان: خدمات فرهنگی.
[9] رازی، شیخ نجم‌الدین (1345). عقل و عشق، تقی تفضلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
[10] سجادی، ضیاءالدین (1383). فرهنگ اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری.
[11] صناعی، محمود (1382). پنج رسالۀ افلاطون، تهران: هرمس.
[12] عابدی، محمود (1385). یک حرف صوفیانه، تهران: سخن.
[13] عین‌القضات (1362). نامه‌ها، علینقی منزوی و عفیف عُسیران، تهران: زوار.
[14] فروغی بسطامی (1367). غزلیات، تهران: مؤلفان و مترجمان ایران.
[15] گوهرین، صادق (1368). فرهنگ اصطلاحات تصوف، تهران: زوار.
[16] محمد بن منوّر (1366). اسرارالتوحید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
[17] مدی، ارژنگ (1371). عشق در ادب فارسی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[18] هجویری (1387). کشف‌المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش.
[19] مدی، ارژنگ (1371). عشق در ادب فارسی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[20] مولانا بلخی رومی، جلال‌الدین (1386). کلیات شمس، بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: هرمس.
[21] ــــــــــ (1385). مثنوی معنوی، محمدرضا برزگر صادقی، قزوین: سایه‌گستر.
[22] نیشابوری، ابوالقاسم (2003). عُقلاءُالمجانین، بیروت: دارالکتب المصر.
[1] پورجوادی، نصرالله (1366). «تحلیلی از مفاهیم عقل و جنون در عقلاء‌المجانین»، نشریۀ معارف، ش 11.
[2] تدین، مهدی (1366). «ترجمه و تلخیص عقلاء‌المجانین»، نشریۀ معارف، ش 11.
[3] حسینی، مریم (1384). «شعر زنان عارف تا پایان قرن چهارم هجری»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش 18، زمستان.
[4] سیاه‌کوهیان، هاتف (1388). «جنون الهی از دیدگاه ابن عربی»، فصل‌نامۀ تخصصی عرفان، س 8، ش 20.
[5] ــــــــــ (1388). «دیوانه‌نمایی و دیوانه‌نماها در مثنوی مولوی»، فصل‌نامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س 5، ش 15.