نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی، دانشیار دانشگاه خوارزمی

2 عضو گروه مطالعات زنان و خانواده پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی

چکیده

روند روبه افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی به‌عنوان عضو هیئت‌علمی و پذیرفتن نقش‌های اجتماعی هرچند از پیشرفت در عرصۀ علمی و اجتماعی نشان دارد، تعدد نقش‌های اجتماعی و خانوادگی در این حیطه چالش‌های جدیدی را به‌وجود آورده است. این مطالعه به درک پدیدار‌شناسانه از وضعیت زنان عضو هیئت‌علمی در جایگاه ایفای نقش‌های شغلی و خانوادگی آنان پرداخته است. پژوهش حاضر با رویکرد پدیدارشناختی از نوع تحقیق کیفی است. روش گردآوری داده‌ها از طریق مصاحبۀ مسئله‌محور انجام شد. مشارکت‌کنندگان 13 نفر از استادان خانم عضو هیئت‌علمی دانشگاه‌های تهران‌اند که براساس نمونه‌گیری هدف‌مند انتخاب شدند. در تحلیل نتایج از تحلیل مضمون و روش کولایزی استفاده شده است. یافته‌های تحقیق در چهار مضمون اصلی «نقش خانگی و ایفای نقش در خانواده»، «نقش شغلی و ایفای نقش در دانشگاه»، «توأمانی ایفای نقش‌های شغلی و خانوادگی‌« و «مواجهه با حل مسائل و مشکلات توأمانی ایفای نقش‌های دوگانه» طبقه‌بندی شد. از درک معنایی مقوله‌ها این‌گونه استنتاج شد که استادان هیئت‌علمی زن با چالش‌هایی در‌خصوص تعدد نقش‌های شغلی و خانوادگی مواجه‌اند که در صورت اتخاذ تدابیر و راهبردهای مناسب از سوی فرد، خانواده یا سازمان مربوطه به‌راحتی می‌توانند بین نقش‌ها و مسئولیت‌های خود تعادل ایجاد کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The experience of female faculty members about work and family responsibility

نویسندگان [English]

  • Shahla Bagheri 1
  • Shima Sadat Hoseini 2

1 Associate Professor, Kharazmi University, Iran

2 MSC of Philosophy and Cognition, A Member of Women and Family Studies Group, Culture and Islamic Cognition Institute, Iran

چکیده [English]

The increasing  number of women as a faculty member  having social roles, although indicating progress in social and scientific fields, has developed many challenges. This study has provided a phenomenological understanding of the status of women as a faculty member in place of their career and family roles. This phenomenological research is of qualitative type. The data was gathered by interviewing 13 female professors and faculty members of Universities of Tehran while looking out at their problems. The samples were selected based on purposive sampling.  The Colaizzi’s method of data analysis was used to analyze data. The findings were classified into four main themes including "maternal responsibilities in the family", "job role and a role at  university", “balance between job role and family role”, and “problem solving and difficulties of dual roles”. Semantic understanding shows that female faculty members face challenges in terms of number of job and family roles and applying some personal or family strategies as well as organizations benefit can easily create balance between the roles and responsibilities of the job and the family.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family-work responsibilities
  • female faculty members
  • phenomenology
  • roles confliction
[1] احمدنیا، شیرین (1383). «اثرات اشتغال بر سلامت زنان»، رفاه اجتماعی، ش 12، ص 157ـ178.
[2] ادیب حاج باقری، محسن؛ پرویزی، سرور؛ صلصالی، مهوش (1390). روش‌های تحقیق کیفی، تهران: نشر و تبلیغ بشری.
[3] اسکویی، فاطمه؛ پیروی، حمید (1384). پژوهش کیفی در پرستاری، تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی‌‌ـ درمانی ایران.
[4] جوادی یگانه،‌ محمدرضا (1378). «انسان‌ جامعه‌شناختی‌ و مرزهای‌ آن‌« (نقد و بررسی‌ کتاب‌ انسان‌ جامعه‌شناختی‌ِ رالف‌ دارندورف‌)، کتاب‌ ماه‌ علوم‌ اجتماعی، ش 22، ص9ـ12.
[5] خداکرم‌پور، زهرا (1392). «بررسی رابطۀ اشتغال با تعارض کار‌ـ خانواده»، ماه‌نامۀ اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه، ش 161،‌ ص 39ـ45.
[6] رستگار خالد، امیر (1383). خانواده، کار،‌ جنسیت، تهران: شورای فرهنگی‌ـ اجتماعی زنان.
[7] ــــــــــ (1385) «اشتغال زنان و ضرورت کنترل فشارهای ناشی از کار خانگی»، دو ما‌ه‌نامۀ دانشور رفتار، ش 19، ص 33ـ52.
[8] رفیع‌پور، فرامرز (۱۳۷۷). آناتومی جامعه یا سنه‌الله: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، تهران: کاوه.
[9] روش بلاو، آن ماری و اسپنله (1372). مفهوم نقش در روان‌شناسی اجتماعی، ترجمۀ ابوالحسن سروقدمقدم، تهران: آستان قدس رضوی.
[10] زارع، زهرا؛ سفیری، خدیجه (1385). «احساس ناسازگاری میان نقش‌های اجتماعی و خانوادگی در زنان»، فصل‌نامۀ مطالعات اجتماعی‌ـ روان‌شناختی زنان، ش 11، ص177ـ201.
[11] کوئن، بروس (1372). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمۀ غلامعباس توسلی و رضافاضل، تهران: سمت.
[12] گروسی، سعیده (1389). «بررسی رابطۀ عوامل اجتماعی با تعارض نقش‌های شغلی و خانوادگی در بین زنان شاغل شهر کرمان»، مجلۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ص121ـ139.
[13] لوئیس، کوزر؛ روزنبرگ، برنارد (1387). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی، ترجمۀ فرهنگ ارشاد، تهران: نی.
[14] Doerr, Laurel Smith (2004)Flexibility and Fairness: Effects of the Network Form of Organization on Gender Equity in Life Science Careers, Boston University.American Sociological review, Vol. 47,No.1,
[15] Brown, Windy M.(2002) Masculinized Finger Length Patterns in Human Males and Females with Congenital Adrenal Hyperplasia.
[16] Chohen..M(1987).A historical overview of the phenomenologicmovement. IMAGE-journal of nursing scholarship 19 (1), pp 31-34
[17] Harvey,L.andMacDonald,M,DoingSociology,London:The Macmillan Pres LTD, 1993,P:197-198.
[18] Hecht, Laura M. (2001). “Role conflict and Role Overload: Different Concepts, Different Consequences.” Sociological Inquiry 71: pp 111-21.
[19] Higgins, E. T. (1991). Development of self-regulatory and self-evaluative processes: Costs, benefits, and tradeoffs. In M. R. Gunnar & L. A. Sroufe (Eds.)
[20] EijaHuhtala, SatuUusiautti, Kaarina ,maatta(2012) See-sawing between work and home: Shift-working mothers’ perceptions on work/ family balance ,Internatinonal journal of research studies in Eucation. Vol 1,no 2.