نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران، گروه تاریخ

2 کارشناس ارشد تاریخ اسلام از دانشگاه تهران

3 کارشناس تاریخ از دانشگاه تهران

چکیده

انزوای سیاسی و اجتماعی زن در دورۀ پیش از اسلام و نقش کم‌رنگ وی در این عرصه، با ظهور اسلام متحول شد. با این‌همه، در دوران خلفا، با ورود عناصری از تعالیم یهودیت و مسیحیت و احیای افکار و سنن جاهلی، زمینۀ این فترت فراهم شد و بازتاب آن در متون تاریخی و روایی به‌وضوح نمایان شد. نقد و بررسی این نگاه جاهلی در متون تاریخی و روایی قرون 2ـ7 ه‌.ق. محور عمدۀ این پژوهش است، تا به این مسئله بپردازد: شاخصه‌های سیاسی و اجتماعی نگاه جاهلی به زن در متون تاریخی و روایی قرون2ـ7 ه‌.ق. چگونه بوده است؟ در پاسخ به سؤال مذکور، این مدعا مطرح می‌شود که بسیاری از روایات مندرج‌ در متون تاریخی و رواییِ قرون مورد نظر، حاوی نگرش زن‌ستیزی بوده یا سلسله‌روایات موثق و مطمئنی ندارند و در زمرۀ جعلیات قرار دارند. از دستاوردهای این پژوهش، شناسایی روایت‌های غیر‌موثق است که در اصلاح و تغییر دیدگاه‌های جاهلی به زن تأثیرگذار خواهد بود. روش تحقیق در این پژوهش تاریخی‌ـ تحلیلی است و با استفاده از متون و منابع مکتوب قرون 2ـ7 ه.ق. انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The socio-political indicators of ignorant look at women in historical and narrative texts of 2-7H.q century

نویسندگان [English]

  • Khadijeh Alemi 1
  • Hanieh Askari 2
  • Parvin Soheil Shamayee 3

1 Assistant Professor, Department of History, University of Tehran, Iran

2 MA in Islamic History, University of Tehran, Iran

3 BA in History, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

Political and social isolation of women in pre-Islamic period and their blurred role in social and political life changed with the advent of Islam. However, in the era of the caliphs, under the influence of Jewish and Christian cultural elements and the revival of certain pre-Islamic Arabian traditions, the page was turned and the situation is well reflected in historical texts and traditions. This paper intends to study this backward view point reflected in historical and narrative texts available from the 2nd to 7th centuries. This research tries to address this issue: what are the social and political factors of Pre-Islamic Arabian traditions regarding woman in historical and narrative texts from the 2nd to 7th centuries. In response to this question, the present paper suggests that many of the stories found in historical and narrative medieval texts  with misogynistic attitudes are fake and the chain of narrators are not reliable. Identifying unreliable narratives and their impact on changing attitudes toward women in Islamic society is the main goal of the paper. Research method is historical analysis using medieval texts and written sources from the 2nd to 7th centuries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • socio-political indicator
  • ignorant look
  • woman
  • narrative and historical texts
[1] قرآن مجید.
[2] آیینه‌وند، صادق و دیگران (1389). «تأثیر باورهای یهود در باز تولید نگاه جاهلی به حیات اجتماعی زن در جامعة اسلامی»، پژوهش‌نامة انجمن ایرانی تاریخ، ش 5، ص 65ـ88.
[3] ابن أبی شیبه، أبوبکر (1409). المصنف فی الأحادیث و الآثار، ج4 و2، محقق کمال یوسف الحوت، ریاض: مکتبه الرشد.
[4] ابن جوزی، جمال الدین ابوالفرج (1982). أخبار النساء، ج 1، شرح و تحقیق دکتر نزار رضا، بیروت: دارمکتبه الحیاه.
[5] ابن حنبل، احمد (1412). مسند، ج9 و16، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چ 3.
[6] ابن کثیر قرشی، عمادالدین ابوالفداء اسماعیل بن عمر (1389). تفسیر القرآن العظیم، ج1و2، عمان: دارالفکر.
[7] ابن ماجه، ابوعبدالله محمد قزوینی (بی‌تا). سنن، ج1، محقق محمد فؤاد عبدالباقی، بی‌جا: دار إحیاء الکتب العربیه.
[8] ابوشقه، عبدالحلیم محمد (1410). تحریر المرأه فی عصر الرساله، ج1و3و4، کویت: دارالقلم للنشر و التوزیع.
[9] بخاری، ابوعبدالله محمدبن اسماعیل بن ابراهیم (1422). صحیح، ج1و2و3و4، بی‌جا، دار طوق النجاه.
[10] بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین (1424). سنن کبری، ج2و3و4، محقق عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
[11] ترمذی، محمد بن عیسی (1998). سنن، ج2و5، محقق بشار معروف، بیروت: دارالغرب اسلامی.
[12] حاکم نیشابوری، أبوعبدالله (1411). مستدرک علی الصحیحین، ج1و2، محقق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
[13] حرّ عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا). وسائل‌الشیعه، ج20، ترجمۀ علی صحت، تهران: ناس.
[14] دارمی، أبومحمد عبدالله بن عبدالرحمن (1412). سنن، ج1و3، محقق حسین سلیم أسد الدارانی، عربستان سعودی: دارالمغنی للنشر و التوزیع.
[15] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر جلال‌الدین (بی‌تا). الدرالمنثور، ج2، بیروت: دارالفکر.
[16] شمس‌الدین، محمد مهدی (بی‌تا). مسائل حرجه فی فقه المرأه، قم: مؤسسۀ المنار.
[17] شیخ صدوق، ابو جعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (1362). خصال، ج‏2، ترجمه و شرح محمد‌علی کمره‏اى، تهران: کتابخانۀ اسلامیه.
[18] ................ (1338). کمال‌الدین و تمام النعمه، ج‏2، ترجمۀ محمدباقر کمره‌ای، تهران: اسلامیه.
[19] ................. (1360). کتاب‌المواعظ، ترجمۀ عطاردى، تهران: بنیاد فرهنگی امام رضا.
[20] ................. (1379). معانی‌الاخبار، ج‏2، ترجمۀ عبدالعلی محمدى، تهران: مکتب صدوق.
[21] .................. (1362). امالی، ترجمۀ محمد‌باقر کمره‌ای، تهران: کتابخانه اسلامیه،‌ چ 6.
[22] .................. (1367). من لا یحضره الفقیه، ج5، ترجمۀ محمد غفارى، تهران: صدوق.
[23] .................. (1385). علل الشرائع، ج‏2، ترجمۀ ذهنى تهرانی، قم: مؤمنین.
[24] کلینی، محمد بن یعقوب (بی‌تا). اصول کافی، ج 5، ترجمه و شرح جواد مصطفوی، بی‌جا، مسجد چهارده معصوم.
[25] مجلسی، محمد‌باقر (1364). بحار الانوار، ج52 و 100، ترجمۀ سید ابوالحسن موسوی همدانی، تهران: محمد.
[26] مسلم نیشابوری، ابن حجاج قشیری (بی‌تا). صحیح، ج1و2، محقق محمد‌فؤاد الباقی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
[27] مهریزی، مهدی و دیگران (بی‌تا). موسوعه المرأه فی الاخبار و الآثار، تهران: علم.
[28] نسائی، احمد بن علی (بی‌تا). سنن، بیروت: دارالقلم.
[29] نمیری، عمر بن شبه (1410). تاریخ المدینه، ج1، قم: دارالفکر.
[30] نوری طبرسی، میرزاحسین (1033). مستدرک الوسایل، ج14، تحقیق مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان،‌ چ 3.
[31] نوری، یحیی و دیگران (1340). حقوق و حدود زن در اسلام، تهران: شمس،‌ چ 6.