نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‏ شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی، دانشگاه تهران

چکیده

فیلم‌های سینمایی، به‌طور ضمنی یا آشکار، تصویری از واقعیت‏های اجتماعی را بازنمایی می‏کنند؛ درواقع، بخشی از فرهنگ جنسیتی در رسانه‌ها بازتولید می‌شود.اصغر فرهادی از کارگردان‏هایی است که در فیلم‏هایش به مسائل و موضوعات خانوادگی و اجتماعی می‌پردازد. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که در فیلم‌های سینمایی اصغر فرهادی، «زنان» در زیست‏جهان مدرن چگونه بازنمایی می‏شوند؟ این پرسش در چارچوب رویکرد بازنمایی مطرح شده است. روش تحقیق استفاده‌شده در این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی است و مضامین آشکار و پنهان موجود در فیلم‌های مطالعه‌شده شناسایی شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد فیلم‌های مطالعه‌شده بازنمایی‏ای از زنان با مقولاتی چون«برساخت زن مدرن در‌آمیخته به سنت؛ تضاد استقلال و وابستگی زنان؛ دروغ‏گویی و پنهان‏کاری زنان، خشونت علیه زنان؛ حضور مناسبات جنسیتی و روحیۀ مردسالارانه نسبت به زنان و ناامنی روان‌شناختی زنان» را به تصویر می‏کشند. این مقولات در‌نهایت مقولۀ هسته‏ای «زن در کشاکش سنت و مدرنیته» را خلق می‏کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Representation of women’s life in the contemporary world as portrayed in Asghar Farhadi's movies: Fireworks Wednesday, About Elly and A Separation

نویسندگان [English]

  • Soheila Sadeghi Fasaei 1
  • Shiva Parvaei 2

1 Associate Professor, Department of Sociology, University of Tehran, Iran

2 PhD Student in Sociology of Iran`s Social Problems, University of Tehran, Iran

چکیده [English]

Part of gendered culture is reproduced through media. In this respect, cinema movies could represent social realities either explicitly or implicitly. Asghar Farhadi is one of the directors who addresses family and social issues in his movies. The current study aims to show how women in the contemporary world are presented in Asghar Farhadi’s movies. This question has been raised within a representation approach. In terms of methodology, qualitative content analysis with an inductive approach has been applied to identify overt and covert themes in the selected movies. Findings suggest that three selected movies represent women in categories such as: modern woman entangled in tradition; conflict between liberation and dependence; deceit and secrecy; being subjected to violence in gender relations; oppression by the presence of male domination and psychological insecurity. Eventually, these categories create a core category called “Woman between Dialectics of Tradition and Modernity".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Asghar Farhadi
  • dialectics of tradition and modernity
  • Representation
  • Women
[1] اباذری، یوسف (1377). خرد جامعه‌شناسی، تهران: طرح نو.
[2] استریناتی، دومینیک (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ‌عامه، ترجمۀ ثریا پاک‏نظر، تهران: گام نو.
[3] بخارائی، احمد؛ علیخواه، فردین؛ نباتی‏شاغل (1394). «واکاوی سوژۀ زن در فضای گفتمانیِ سینمای ایران (تحلیل گفتمان موردی فیلم‏های لیلا، دوزن و جدایی نادر از سیمین)»، زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 7، ش 1، ص17ـ36.
[4] بهنام، جمشید (1383). تحولاتخانواده، ترجمة جعفر پوینده، تهران: ماهی.
[5] تاکی، علی؛ آذری، غلامرضا (1393). «روایت زن در آثار سینمایی بهرام بیضایی (فیلم‏ها و فیلم‌نامه‏ها)»، فصل‌نامۀ جامعه، فرهنگ، رسانه، س 3، ش 10.
[6] چیل، دیوید (1388). نگرش جامعه‏شناختی به خانواده‌ها در دنیای امروز، ترجمة محمد‌مهدی لبیبی، تهران: شرکت نشر نقد افکار.
[7] حبیب‏پورکتابی، کرم؛ طالبی، سحر؛آهنگران، محمد (1392). «بازنمایی اشتغال زنان و نقش آن در ساختار خانواده (مطالعۀ موردی: سریال‏های دلنوازان و همسایهها)»، فصل‌نامۀ مطالعات سبک زندگی، س 2، ش 3، ص69ـ104.
[8] حسن‏پور، آرش؛ یزدخواستی، بهجت (1394). «پروبلماتیک زن‌بودگی؛ نمایش جنسیت و برساخت کلیشه‌های اخلاقی زنانه در سینمای ایران»، فرهنگ ارتباطات، دورۀ 16، ش 64، ص33ـ68.
[9] خالق‏پناه، کمال؛ رضایی، مرضیه (1393). «عاملیت غیرجنسی زنانه در میانۀ تقابل‌های ساختاری: برساخت زنانگی در سینمای رخشان بنی‌اعتماد»، جامعه‏شناسی هنر و ادبیات، دورۀ 6، ش اول، ص 91ـ 113.
[10] دوبووار، سیمون (1388). جنس دوم، ترجمة قاسم صنعوی، ج 2، تهران: توس، چ 8.
[11] راودراد، اعظم (1380). «تغییرات نقش زنان در جامعه و تلویزیون»، پژوهش زنان، دورۀ اول، ص133ـ‌156.
[12] راودراد، اعظم؛ زندی، مسعود (1385). «تغییرات نقش زن در سینمای ایران»، رسانۀ جهانی، ش 2.
[13] راودراد، اعظم؛ صدیقی خویدکی، ملکه (1385). «تصویر زن در آثار سینمایی رخشان بنی‌اعتماد»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 6، ص31ـ56.
[14] راودراد، اعظم؛ تقی‌زادگان، معصومه (1392). «سپیده یا الی...؟ خوانش انتقادی فیلم دربارة الی»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، س 9، ش 31.
[15] رحمتی، محمد‌مهدی؛ سلطانی، مهدی (1383). «تحلیل جامعه‌شناسانۀ مناسبات جنسیتی در سینمای ایران»، پژوهش زنان، دورۀ 2، ش 3.
[16] رستگار‌خالد، امیر (1383). خانواده، کار و جنسیت، تهران: شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده.
[17] رشیدی، طلا؛ ملک‏حسینی، عباس (1393). «مدرنیته و تأثیر آن بر هویت‏یابی زنان در فضاهای عمومی شهری (مورد مطالعه: پارک ائل‌گلی تبریز)»، پژوهش‏های جغرافیای برنامه‏ریزی شهری، دورۀ 2، ش 3، ص343ـ370.
[18] رضایی، محمد؛ کاظمی، عباس (1387). «بازنمایی اقلیت‌های قومی در سریال‌های تلویزیونی»، تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ اول، ش 4، ص91ـ118.
[19] ساروخانی، باقر؛ رفعت‌جاه، مریم (1383). «زنان و بازتعریف هویت اجتماعی»، مجلۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 5، ش 2، ص133ـ160.
[20] سلطانی گردفرامرزی، مهدی (1383). «زنان در سینمای ایران»، نشریۀ هنرهای زیبا، ش 18، ص87ـ98.
[21] سلطانی گردفرامرزی، مهدی (1385). «نمایش جنسیت در سینمای ایران»، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دورۀ 4، ش 1ـ2، پیاپی 14، ص61ـ91.
[22] شریعتی مزینانی، سارا؛ مدرس صادقی، مریم (1390). «بازنمایی زن در آثار زنان نقاش معاصر ایران (با تأکید بر نگاه جنسی به زن)»، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، س 3، ش 2، ص35ـ54.
[23] صادقی فسائی؛ کریمی، شیوا (1384). «کلیشه‌های جنسیتی سریال‌های تلویزیونی ایرانی سال 1382»، پژوهش زنان (زن در توسعه و سیاست)، دورۀ 3، ش 3.
[24] صادقی فسائی، سهیلا؛ شریفی ساعی، محمدحسین (1390). «بازنمایی ازدواج در سریال‏های تلویزیونی (تحلیل نشانه‏شناختی پنج سریال ایرانی پربیننده در دو دهۀ 1370 و 1380)»، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، س 7، ش22، ص67ـ90.
[25] عابدی‏نیا، نسرین؛ بوالهری، جعفر؛ نقی‏زاده، محمدمهدی (1394). «مقایسۀ عوامل زمینه‏ساز تقاضای طلاق بر‌حسب جنسیت»، مطالعات روان‌شناختی، دورۀ 11، ش اول، ص141ـ‌177.
[26] علی‌احمدی، امید (1388). تحولات خانواده در صد سال اخیر، تهران: مرکز.
[27] علیخواه، فردین؛ باباتبار، احسان؛ نباتی شغل، امین (1393). «زن به‌مثابۀ سوژۀ شناسا (تحلیلی از سینمای اصغر فرهادی)»، پژوهش زنان، دورۀ 5، ش 10، ص59ـ87.
[28] فروتن، یعقوب (1392). «چالش‏های خانوادۀ معاصر و نوگرایی با تأکید بر طلاق در فرایند گذار جمعیتی»، مسائل اجتماعی ایران، س 4، ش 2، ص105ـ129.
[29] فیلیپ، کسل (1383). چکیدۀ آثار آنتونی گیدنز، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
[30] کاظمی، عباس؛ ناظر فصیحی، آزاده (1386). «بازنمایی زنان در یک آگهی تجاری تلویزیونی»، پژوهش زنان (زن در توسعه و سیاست)، دورۀ 5، ش اول، ص137ـ153.
[31] کاظمی‏پور، شهلا (1385). «تحولات اخیر و آیندۀ وضعیت اشتغال و بیکاری در ایران با تأکید بر وضعیت اشتغال زنان»، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دورۀ اول، ش اول، ص20ـ42.
[32] کچوییان، حسین (1384).تطورات گفتمان‌های هویتی ایران: ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد، تهران: نی.
[33] گاردنر، ویلیام (1386). جنگ علیه خانواده، ترجمة معصومه محمدی، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
[34] گیدنز، آنتونی (1384). پیامدهای مدرنیت، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: مرکز.
[35] گیویان، عبدالله؛ سروی‏زرگر، محمد (1388). «بازنمایی ایران در سینمای هالیوود»، تحقیقات فرهنگی، ش 8، ص 147ـ177.
[36] محمدپور، احمد؛ ملک‏صادقی، مریم؛ علیزاده، مهدی (1391). «مطالعۀ نشانه‌شناختی بازنمایی زن در فیلم‌های سینمایی ایران (مطالعۀ موردی: فیلم‌های سگ‌کشی، چهارشنبه‌سوری و کافه‌ترانزیت)»، فصل‌نامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، س 8، ش 29.
[37] مظفری، افسانه؛ نیک‌روح متین، فرزانه (1388). «تحلیل محتوای فیلم دو‌زن به کارگردانی تهمینه میلانی با رویکرد به زن»، پژوهش‏نامۀ علوم اجتماعی، س 3، ش 2، ص171ـ198.
[38] موسوی‏لر، اشرف‌السادات؛ لیلیان، شبنم (1394). «چگونگی بازنمایی زنان سنتی و مدرن در آگهی‏های تلویزیونی ایران (از مهر 1390 تا مهر 1391)»، دوفصل‌نامۀ جلوۀ هنر، دورۀ 7، ش 1، ص13ـ22.
[39] مهدی‏زاده، سید محمد؛ اسمعیلی، معصومه (1391). «نشانه‏شناختی تصویر زن در سینمای حاتمی‏کیا»، زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 4، ش 2، ص85ـ105.
[40] مهرگان، نادر؛ موسائی، میثم؛ رضائی، روح‌الله (1390). «تحولات اشتغال زنان در ایران با استفاده از تحلیل انتقال سهم»، رفاه اجتماعی، س 11، ش 40، ص93ـ105.
[41] میشل، آندره (1389). پیکار با تبعیض جنسی، ترجمة محمدجعفر پوینده، تهران: نقش نگاه.
[42] میرزایی، حسین (1384). «بررسی جامعه‏شناختی فردگرایی در ایران»، پایان‏نامۀ دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران.
[43] میلنر، اندرو (1385). درآمدیبرنظریۀفرهنگیمعاصر، ترجمة جمال محمدی، تهران: ققنوس.
[44] Alexander, Victoria D (2003). Sociology of the Arts, London: Blackwell publishing.
[45] Ayob, Asma (2009). "The Changing Construction of Women Characters in Popular Hindi-language Cinema from 1970 to 2007"., http://hdl.handle.net/10539/7064.
[46] Bufkin, J. (2003). The Representation of Ethno-racial Minorities and Women in Modern Movies. available in (www. ingenta. com).
[47] Edgar, Andrew & Sedgwick, Peter. (2007) .Cultural Theory: The Key Concepts, Second Edition, Routledge, published in the Taylor & Francise Library.
[48] Gayen, Kaberi (2015). "Women, War and Cinema:Construction of Women in the Liberation War Films of Bangladesh", French Journal for Media Research [enligne], vol 3, pp. 1- 25.
[49] Gupta, Shashwat Bhushan & Gupta, Suraksha (2013). "Representation of social issues in cinema with specific reference to Indian cinema: case study of Slumdog Millionaire",The Marketing Review, 2013, Vol. 13, No. 3, pp. 271-282.
[50] Hall, Stuart (2003). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices, London: Sage Publication
[51] Hall, Stuart (1997). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. London: Sage in association with the Open University.
[52] Hans, V. Basil (2014). "Women Portrayal in the Media – From Sex Roles to Social Construction and Beyond", Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2375510.
[53] Hsiu-Fang Hsieh , Sarah E. Shannon.(2005). "Three approaches to qualitative content analysis", qualitative health recerch, Vol. 15 No. 9, pp 1277-1288.
[54] Jenkins, Claire (2009). Family entertainment: representations of the American family in contemporary Hollywood cinema. PhD thesis, University of Warwick.
[55] Patton,MQ(2002). Qualitative Research and Evaluation Methods.Thousand Oaks:CA:Sage.
[56] Rich, Adrienne.(1995). of Woman Born:Motherhood as Experience and Institution, Virago Press Ltd. London.
[57] Smith, Jeff (2012). "gender representation in Hollywood films, normalizing male dominance in films",This report was conducted by Chloe Beighley and Jeff Smith.
[58] Thomas, David R. (2006). "A General inductive approach for Analyzing Qualitative Evaluation Data ", American Journal of Evaluation. Vol27. No. 2, pp 237- 246.