نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در هر جامعه‏ای برای گزینش همسر، بنا‌بر شرایط و مقتضیات آن جامعه، معیار‏ها و هنجارهایی وجود دارد. به بیان دیگر، همسرگزینی امری اجتماعی و تا حد زیادی تحت‌تأثیر ارزش‏های غالب در جامعه است. بیشتر تحقیقات انجام‌شده در این حوزه از استراتژی‏های قیاسی و روش‏های کمّی برای بررسی این پدیده بهره برده‏اند؛ در‌صورتی‌که این پدیده در تجربه زیستۀ عاملان اجتماعی ابعاد ذهنی و مصادیق عینی متنوع و در‌عین‌حال پیچیده‌ای دارد. بر این اساس، در مطالعۀ حاضر سعی شده است با رویکردی پدیدار‌شناختی به بررسی و بازسازی معنایی همسرگزینی به‌منزلۀ پدیده‌ای اجتماعی در میان زنان جوان پرداخته شود. این بررسی پدیدارشناسانه با مشارکت پانزده دختر جوان متأهل در شهر مشهد، که به صورت هدفمند گزینش شده بودند، انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که به‌طور‌کلی سه الگوی غالب برای گزینش همسر وجود دارد که عبارت‌اند از: سبک مبتنی بر الگوهای سنتی، سبک مبتنی بر تعاملات دوستانه، سبک بینابینی (تعاملات دوستانه تحت نظارت خانواده). همچنین، معیارسازی، کنترل معیار، انطباق‏یابی، پذیرش و گزینش نهایی بیانگر ابعاد اصلی و مشترک فرایند گزینش همسر از سوی مشارکت‏کنندگان در تحقیق بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Phenomenology of spouse selection of young women in Mashhad

نویسندگان [English]

  • Ahmadreza Asgharpour Masouleh 1
  • Mahdi Kermani 1
  • Zahra Baradaran Kashani 2

1 Assistant Professor of Sociology, Ferdowsi University of Mashhad

2 MA Student in Social Science Research, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

In each community, there are certain criteria and norms for selection of a spouse according to the conditions and requirements of society. In other words, selection of a spouse is a social affair, greatly influenced by the dominant values of society. More researches in this area have used deductive strategies and quantitative methods to investigate the phenomenon. However, this phenomenon has subjective dimensions and diverse objective manifestations in life experience of social actors that are complex at the same time. This research is based on a phenomenological approach to explore the meaning of choosing a spouse among young women as a social phenomenon. This phenomenological study was carried out with the participation of fifteen young girls married in the city of Mashhad who were chosen purposefully. The results showed that there are three dominant patterns for the selection of a spouse: style based on traditional patterns, style based on friendly interactions, intermediate style (friendly interactions under the supervision of family). Also the criteria making, control of criteria, adaptation, acceptance and final selection represent the original dimensions of spouse selection common in life experience of participants under study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spouse selection
  • phenomenology
  • Marriage
  • Mashhad
[1] اعرابی، سید محمد؛ بودلایی، حسن (1390). «استراتژی تحقیق پدیدارشناسی»، فصل‌نامۀ علمی‌ـ پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، س 17، ش 68، ص 31ـ58.
[۲] ایمان، محمد‌تقی (1388). مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، تهران: انتشارات حوزه و دانشگاه.
[۳] آزاد ارمکی، تقی؛ زند، مهناز؛ خزایی، طاهره (1379). «بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی در طول سه نسل خانواده تهرانی: با تأکید بر مقایسۀ مراسم آداب و کارکرد‌های حمایتی»، نامۀ علوم اجتماعی، ش 16، ص 3ـ29.
[۴] بستان، حسین (1383). اسلام و جامعه‌شناسی خانواده، قم: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
[۵] جهانگیرزاده، جواد (1375). «بررسی زمینه‌های اقتصادی‌ـ اجتماعی مؤثر بر شیوۀ همسرگزینی در میان دانشجویان دانشگاه شیراز»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه شیراز‌.
[۶] حاله، حسن؛ ماکویی، احمد؛ دباغی، آزاده (1386). «ارائۀ مدل ریاضی (بر‌مبنای تصمیم‌گیری چند‌معیاره) و نرم‌افزار برای کمک به تصمیم‌گیری در‌خصوص انتخاب همسر»، پژوهش زنان، ش 2، ص 57ـ80.
[۷] حسین‌خانی نایینی، هادی (1389). «معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه اسلام»، مجلۀ اسلام و پژوهش‌های تربیتی، س 2، ش2، ص 21ـ44.
[۸] حسین‌خانی نایینی، هادی؛ جان‌بزرگی، مسعود؛ مهرام، بهروز (1393). «بررسی نظریه‌های همسرگزینی و نقد آن‌ها با تکیه بر منابع اسلامی و روان‌شناختی»، مجلۀ روان‌شناسی و دین، س 7، ش 1، ص 31ـ46.
[۹] خلج‌آبادی فراهانی، فریده (1391). «تأثیر معاشرت با جنس مخالف قبل از ازدواج بر احتمال طلاق در بین افراد تحصیل‌کردۀ دانشگاهی»، فصل‌نامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، س 15، ش 58، ص 50ـ91.
[10] خلج‌آبادی فراهانی، فریده؛ شجاعی، جواد (1392). «نگرش دانشجویان دانشگاه‌های تهران نسبت به تأثیر معاشرت با جنس مخالف قبل از ازدواج در رضایت زناشویی»، مطالعات راهبردی زنان، 1392، ش 61، ص 149ـ188.
[۱۱] رفاهی، ژاله؛ گودرزی، محمود؛ میرزایی چهارراهی، مرتضی (1391). «بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری رابطۀ دوستی پیش از ازدواج بین دختران و پسران از دیدگاه دانشجویان»، فصل‌نامۀ علمی‌ـ پژوهشی جامعه‌شناسی زنان، س 3، ش 1، ص117ـ133.
[۱۲] ریاحی، محمد‌اسماعیل؛ علیوردی‌نیا، اکبر؛ بهرامی کاکاوند، سیاوش (1386). «تحلیل جامعه‌شناختی گرایش به طلاق (مطالعۀ موردی شهرستان کرمانشاه)»، پژوهش زنان، دورۀ 5، ش 3، ص 109ـ140.
[۱۳] سادات‌مستقیمی، مهدیه (1384). «دوسویگی عشق و ازدواج»، کتاب زنان، س 7، ش 27، ص 228ـ256.
[۱۴] ساروخانی، باقر (1370)، دایرۀ‌المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
[۱۵] ــــــــــ (1375)، مقدمه بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش، چ 2.
[1۶] صادقی فسایی، سهیلا؛ شریفی ساعی، محمد‌حسین (1390). «بازنمایی ازدواج در سریال‌های تلویزیونی (تحلیل نشانه‌شناختی پنج سریال ایرانی پربیننده در دو دهۀ 1370 و 1380)»، فصل‌نامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 22، ص 67ـ91.
[17] عظیمی هاشمی، مژگان؛ اعظم کاری، فائزه؛ بیگناه، معصومه؛ رضامنش، فاطمه (1394). «ارزش‌ها، نگرش‌ها و الگوهای کنش جوانان در‌خصوص همسرگزینی و روابط پیش از ازدواج؛ مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه‌های استان خراسان رضوی»، راهبرد فرهنگ، ش 29، ص 179ـ212.
[18] غیاثی، پروین؛ روستا، لهراسب؛ برابری، مرضیه (1390). «بررسی عوامل اجتماعی درخواست طلاق در بین شهروندان زن شیرازی»، فصل‌نامۀ زن و جامعه، س 2، ش 3، ص 163ـ188.
‌[19] فولادی، محمد (1393). «تحلیل جامعه‌شناختی افزایش سن ازدواج؛ با تأکید بر عوامل فرهنگی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، س 5، ش 4، ص 77ـ104.
[20] قریشی، فردین؛ شیرمحمدی، داود؛ برجوند، آوات (1393). «فهم عوامل طلاق از منظر مردان و زنان در معرض طلاق و طلاق‌گرفته مطالعۀ موردی شهر سقز»، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، س ۳، ش 1، ص 19ـ30.
[21] کاظمی‌پور، شهلا (1388). «سنجش نگرش جوانان نسبت به ازدواج و شناخت آثار و پیامد‌های آن با تأکید بر ازدواج‌های دانشجویی»، فصل‌نامۀ فرهنگ در دانشگاه اسلامی 42، س 13، ش 2.
[22] کرایب، یان (1385). نظریۀ اجتماعی مدرن، از پارسونز تا هابرماس، ‌ترجمۀ عباس مخبر، تهران: آگه.
[23] کلانتری، عبدالحسین؛ روشنفکر، پیام؛ جواهری، جلوه (1390). «مرور سه دهه تحقیقات علل طلاق در ایران»، مطالعات راهبردی زنان، ش 53، ص 129ـ162.
[24] گلاسر، ویلیام؛ گلاسر، کارلین (1384). ازدواج بدون شکست، ترجمۀ سمیه خوش‌نیت و هدی برازنده، مشهد: محقق.
[25] گود، ویلیام. جی (1352). خانواده و جامعه، ترجمۀ ویدا ناصحی (بهنام)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
[26] لیتل، دانیل (1373). تبیین در علوم اجتماعی؛ درآمدی به فلسفه علم‌الاجتماع، ترجمۀ عبدالکریم سروش، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
[27] محمدپور، احمد (1392)، تجربۀ نوسازی مطالعۀ تغییر و توسعه در هورامان با روش نظریۀ زمینه‌ای، تهران: جامعه‌شناسان.
[28] موحد، مجید؛ عباسی‌شوازی، محمد‌تقی (1385). «بررسی رابطۀ جامعه‌پذیری و نگرش دختران به ارزش‌های سنتی‌ـ خانوادگی و مدرن در زمینۀ روابط بین‌شخصی دو جنس پیش از ازدواج»، مطالعات زنان، س 4، ش 1، ص 67ـ99.
[29] میرابی، سعیده؛ یوسفی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا (1394). «پدیدار‌شناسی تجربۀ گناهان جنسی»، مسائل اجتماعی ایران، س 6، ش 2، ص 173ـ194.
[30] نوغانی‌دخت بهمن، محسن؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ سالار، علی (1392). «شبکۀ اجتماعی همسرگزینی و تأثیر آن بر رضایت از زندگی زناشویی در بین مردان متأهل»، جامعه‌شناسی کاربردی، س 24، ش 1، ص 17ـ36.
[31] هاشمی، سید ضیا؛ فولادیان، مجید؛ فاطمی امین، زینب (1393). «بررسی تجربی دو نظریۀ رقیب همسرگزینی در ایران»، فصل‌نامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 8، ش 4، ص 157ـ187.
[32] یوسفی، علی؛ تابعی، ملیحه (1391). «پدیدار‌شناسی تجربی راهی برای فهم تجربه‌های دینی»، جامعه‌شناسی تاریخی، دورۀ 4، ش 1، ص ۷۱ـ۹۳.
[33] یوسفی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ کهنسال، علیرضا؛ مکری‌زاده، فهیمه (1391). «پدیدار‌شناسی تجربی زیارت امام رضا(ع)»، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ 6، ش 3 و 4، ص180ـ198.
[34] Alavi, M., Alahdad, R., Shafeq, S. M (2013). “Mate selection criteria among postgraduate students in malaysia”, social and behavioral sciences 116, PP 5075-5080.
[35] Apostolou, M (2007). “Sexual selection under parental choice: the role of parets in the evolution of human mating”, evolution and heuman behavior, 28, PP 403-409.
[36] Groenewald, T (2004). “A phenomenological research design illustrated”, international journal of qualitative methods, 3 (1): PP 1-26.
[37] Khalled, Y (2005). “Mate selection in Jordan: effects of sex, socio-economic status, and culture”, Journal of social and personal relationships, 22 (2), PP 156-168.
[38] Ming tsay, R. and Hsueh wv, L. (2006). “Marring someone from an ourside group an analysis of boundary-crossing marriages in Taiwan”, Current sociology, vol.54. PP 165-186.
[39] Moustakas, C, E, (1994). Phenomenological research methods. Thousand oks, ca: sage publications.
[40] Samani, S. and Ryan, B, (2008). “Spouse selectiom: important criteria and age preferences of an Iranian sample”, Psychological reports, 103, PP 535- 544.
[41] Smith, J. & M. Osborn (2003). “Interpretative phenomenological analysis”, in J. Smith ualitative psychology: A practical guide to methods. London Sage.