نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی حمزه‌نژاد ¹
• سولماز آقائی ²

¹ دانشیار گروه معماری دانشگاه علم و صنعت

² کارشناس ارشد معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

از آنجا که زنان نیمی از پیکرۀ جامعۀ ‏اسلامی را تشکیل می‏دهند، پرداختن به حضور آنان در عرصه‏های عبادی‌ـ سیاسی بسیار مهم است. اهمیت این موضوع با پیروزی انقلاب اسلامی ‏و تأکیدات امام ‏خمینی(ره) و آیت‏الله‏ خامنه‏ای بیش از گذشته به چشم می‏آید. از بخش‏های مهم ‏حضور عبادی‌ـ سیاسی زنان، مساجد و مصلا‏های کشور است. بررسی‏های انجام‌گرفته نشان می‏دهد امروزه الگوی نوظهوری از شبستان‏های زنانه در مصلا‏ها شکل گرفته است؛ الگویی که قدری با الگوهای اولیۀ مساجد و مصلا‏ها متفاوت است. هدف از این پژوهش بررسی گونه‏شناسی مساجد و مصلا‏های تاریخی و معاصر، سنجش میزان انطباق آن‏ها با ارزش‏های اسلامی و ارائۀ الگوی سازگارتر با مبانی نظری اسلامی و انقلابی است؛ تا بتوان راهکارهایی برای طراحی‏های آتی شبستان‌ها‏ی زنانه ارائه کرد. روش تحقیق در ابتدا برای تنظیم مبانی‏ نظری، استدلال منطقی، برای بررسی نمونه‏های تاریخی، تاریخ‏پژوهشی و برای استنتاج‌های نهایی، استدلال منطقی است. براساس نتایج به‌دست‌آمده، در مساجد اولیه فضای شبستان زنانه ساده بوده و در بیشتر موارد فقط با حائلی از شبستان اصلی جدا می‏شد. در سیر تاریخی، تفکیک فضایی بیشتر شده و این تفکیک به حاشیه‏ای‌شدن فضای زنانه و تجملی‏تر‌شدن فضای مردانه انجامید. امروزه، سه الگوی کلی در بخش زنانۀ مصلا قابل تشخیص است. از میان این الگوها، شبستان زنانه به صورت بالکنی U‌شکل شیوع بیشتری دارد. پژوهش پیش ‏رو، با بررسی مزایا و معایب الگوی رایج معاصر، در‌صدد ارائۀ راهکارهای معمارانه برای ارتقای کیفی آن است.

کلیدواژه‌ها

• اصول طراحی مصلا
• انقلاب اسلامی
• زن مسلمان انقلابی
• شبستان زنانۀ مساجد
• مصلا

موضوعات

• معماری و شهرسازی

عنوان مقاله [English]

A survey of women’s Shabestan pattern in the mosque and contemporary Mosalla of Iran based on socio-political role of women in the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

• Mehdi Hamzeh Nezhad ¹
• Soolmaz Aghaie ²

¹ Associate Professor, Department of Architecture, Iran University of Science and Technology

² Master of Islamic Architecture, Islamic Art University of Tabriz

چکیده [English]

Since women make up half of the structure of the Islamic community, it is very important to address them in worship-political arenas. The importance of this issue has been shown more than before with the Islamic Revolution, the emphasis of Imam Khomeini (PBUH) and Imam Khamenei. Mosques and Mosalla of the country are conceived as the most important parts of  women’s worship-political presence. As surveys show, a new pattern of women’s Shabestan (nightlife) has been formed in Mosalla, a pattern which is somewhat different from the original patterns of mosques and Mosalla. The current research aims to investigate the typology of contemporary and historical mosques and Mosalla, examining their compliance with Islamic values and providing a more consistent pattern with the Islamic and Revolutionary theoretical foundations. Therefore, some ways and methods are presented for future design of women’s Shabestan. Research methods include logical reasoning in order to set theoretical foundations, history studies in order to examine historical examples, and logical reasoning for ultimate inferences.  Based on the research findings, women’s Shabestan space was simple in the earlier mosques, and it was separated from the main Shabestan using only one barrier.  Over the historical course, more separation of space has occurred resulting in a more sophisticated and decorated space for men and marginalization of women space. Today, three general patterns can be identified in women’s section in Mosalla. Among these patterns, women’s Shabestan in the form of balcony (like letter U) is more prevalent. The current study aims to provide architectural solutions to improve the quality of contemporary common patterns through examining their benefits and advantages.

کلیدواژه‌ها [English]

• Revolutionist Muslim women
• women’s Shabestan mosques
• Mosalla
• Islamic Revolution
• design principles of Mosalla