نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهناز جهانی ¹
• سحر چنگیز ²

¹ کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری فلسفۀ هنر، دانشگاه بین‏ المللی امام ‏رضا(ع)

چکیده

تغییر سبک پوشش بانوان در مقاطع زمانی مختلف دورة قاجار، صاحب‏نظران را بر آن داشته تا در یادداشت‏های خود‌ـ هرچند گذرا‌ـ بر آن نظر افکنند. با توجه به اینکه تحقیقات انجام‌شده در زمینة چرایی و چگونگی پوشش در این دوران و ارتباط آن با جریان مُد معدود و سطحی بوده، به نظر می‏رسد پرداخت دقیق‏تر به این موضوع، امری مهم باشد. این مقاله به‏ صورت تطبیقی به اشتراک‌ها و افتراق‌های پوشاک بانوان دو دربار فتحعلی‏شاه و ناصرالدین‏شاه قاجار می‏پردازد و تأکید آن بر مُد لباس و مقایسة اجزای پوشاک اندرونی و بیرونی است. اجزای پوشاک اندرونی شامل شلیته (تُنْبان)، پیراهن، آرْخالق و پوشش ‏سر و اجزای پوشش بیرونی شامل چادر، چاقْچور و روبنده است. با توجه به اینکه عواملی چون مذهب، اقتصاد، فرهنگ، سیاست و ابعاد روان‏شناختی پادشاهان تأثیر مستقیمی بر شکل‏گیری جریان مُد و روند تغییر و تحولات مربوط به آن را داشته است، این نوشتار با رویکرد کیفی و به شیوة توصیفی‌ـ تحلیلی، با تأکید بر دو دورة حکومتی قاجاریه‌، به بررسی مجموعه تصاویر به‎‏جا‏مانده از این دوران و مطالعة اسناد و سفرنامه‏ها‌ـ برای دسته‏بندی پوشاک و سبک مُد غالب دربار‌ـ می‏پردازد تا مؤلفه‏های اثرگذار بر تغییر یا ثبات سبک لباس این دوران را بازشناسی و تعریف کند. این پژوهش نشان می‏دهد، پایبندی به مذهب بین زنان قاجار، عامل بازدارندة مهمی در برابر تغییر کامل سبک پوشش بانوان بوده است؛ به‏ عبارت ‏دیگر، زنان در گزینش البسة خود نقش منفعلی نداشته‏اند و همچنین نفوذ سلیقه و ارادة شخص شاه، عامل بسیار مؤثری در تغییر مدل لباس زنان دربار بوده است.

کلیدواژه‌ها

• زنان
• فتحعلی‏شاه قاجار
• مُد لباس
• مذهب
• ناصرالدین‏شاه قاجار

موضوعات

• پژوهش هنر

عنوان مقاله [English]

A comparative study in women's fashion during Fath-ali-Shah and Naser-al-Din Shah’s court

نویسندگان [English]

• Mahnaz Jahani ¹
• Sahar Changiz ²

¹ MA, Department of Fine Arts, University of Tehran

² PhD Student, Department of Islamic Art and Humanities, Imam Reza International University

چکیده [English]

Change of women’s clothing during the Qajar era, has given a reason to many experts and researchers to consider the issue in their writings, even so short. Given that not much research has been performed on how and why the clothing style changed during Qajar era as well as its relationship with fashion’s evolution, a deeper and more detailed research seems to be necessary in order to identify the reason for change of women’s costume. The current comparative study aims to evaluate the similarities and differences of women’s costume in Fath-ali-Shah and Naser-al-Din Shah’s court, focusing on fashion and comparing indoor/outer garment components. Indoor garment components included Shaliteh (Breeches), shirts, Arkhalig and headwear, and outer garments included Chador, Chaghchoor and Burqa. Considering that some factors, such as religious views, politics, economy as well as psychological aspects of the kings have direct impact on fashion and its changes, this study using a qualitative approach and descriptive-analytical methodology and emphasizing on two Qajar dynasties, aims to evaluate available pictures collected from this era and study the documents and logbooks which are about costume classifications and frequently used fashion in Qajar’s court, in order to identify and introduce those elements which have influence on evolution or stability of clothing style in this era. Finally, this study has shown that women’s religious view was an important forbidding factor against drastic changes in clothing style and fashion. In other words, women had not a passive role in choosing their clothes. It was also found  that kings’ will and views were two significant factors impacting women’s fashion and clothing styles in the kings’ court.

کلیدواژه‌ها [English]

• Fashion
• Women
• Fath-ali-Shah Qajar
• Naser-al-Din Shah Qajar
• Religion