نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا

2 کارشناس ارشد ارتباط تصویری، مدرس دانشگاه غیر انتفاعی رسام

چکیده

کاخ گلستان قدیمی‏ترین بنای سلطنتی در شهر تهران محسوب می‏شود که تزیینات کاشی‌کاری آن تنوع موضوع و نقش بسیاری دارد. کاشی‏های محوطه، همچون دفتری مصور، ویژگی‏ها و شرایط اجتماعی‌ـ سیاسی دورة قاجاریان را به نمایش درآورده‏اند. همة نقش‌ها تحت تأثیر هنرهای مختلف قاجاری، همچون چاپ سنگی، نقاشی قهوه‌خانه‏ای، عکاسی و کارت پستال‏های غربی، شکل گرفته‌اند. تلاش نگارندگان در مقالة حاضر بر آن بوده تا ویژگی تصویری کاشی‏های محوطة باستانی کاخ گلستان را بررسی کنند. آنچه در این پژوهش مطالعه شده، تصویر زن در کاشی‌کاری‏های محوطة باستانی کاخ گلستان است. بر این اساس، پرسش‏های این مقاله بدین ترتیب است: تصویر زن در کاشی‏های کاخ گلستان چه ویژگی‌هایی دارد؟ تصویر زن در کاشی‏های محوطة باستانی کاخ گلستان با چه نقش‌هایی ترکیب شده‌اند؟ نتیجة بررسی‏ها نشان می‏دهد که نقش‌مایة زن در کاشی‏ها با دو نقش خورشید و فرشته ترکیب شده است. نقش‌مایة زن به صورت خورشید با توجه به ویژگی‏های زن شرقی ترسیم شده است و در نقش‌مایة زن به صورت فرشته تأثیرپذیری از هنر غرب و نقاشی رنسانس به‌خوبی نمودار است. ازاین‌رو، شاهد پیوند هنر ایران و اروپا هستیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Sun and Angel as Symbol of Woman in the Tiles of the Golestan Palace

نویسندگان [English]

  • Elaheh Panjebashi 1
  • Farina Farhad 2

1 Assistant Professor, Al-Zahra University

2 Master of Visual Communication, Non-profit University of RASAM

چکیده [English]

The Golestan Palace complex as one of the oldest majestic edifice in Tehran is decorated by a variety of figures and legends in tiles. These tiles called Haftrang are under glazed painting and have a valuable collection of flower and vase, fruit, birds, male and female roles, geometric patterns, etc. They displayed all features of social conditions, in political Qajar Era. All Qajar's motifs are arranged under the influence of various arts such as lithography, a Coffee shop drawings, photography, and Western postcards. We have examined the features of the ancient tile designs as the arts of Golestan Palace. This research has studied the role of the women image in tiles of the ancient Golestan Palace. The purpose of this research is to examine the image of women in Golestan Palace courtyard tiles and the features of sun and angel in tiles of Golestan Palace. The required data were collected by documentary and field surveying method in the current study and its method is historical- analytical. The results of this study show that women represented in the tiles are in the form of the Sun and Angels. The Sun is drawn according to the characteristics of Oriental Women and the role of the Angel shows Byzantine art and painting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • Golestan Palace
  • Tile
  • woman
  • Sun
  • Angel
[1] آیت‌اللهی، حبیب‌الله (1380). کتاب ایران، تاریخ هنر، تهران: نشر الهدی مرکز مطالعات فرهنگی بین‌الملل.
[2] ﺍﺣﺘﺸﺎﻣﻲ، ﻣﺤﺴﻦ (1391). لوگوهای مطبوعات دورة قاجار، تهران: مؤلف.
[3] آژند، یعقوب (1385). «دیوارنگاری در دورة قاجار»، فصل‌نامة هنرهای زیبا، ش 25، ص36ـ41.
[4] اسدپور، علی(1393). «تحلیل ماهیت و ساختار بازنمایی فضای شهری در کاشی‌کاری‏های قاجاری (مورد مطالعه: کاخ گلستان تهران)»، دوفصل‌نامة پژوهش‏های منظر شهر، ش 1، ص7.
[5] افضل طوسی، عفت‌السادات؛ سلاحی، گلناز؛ سلاحی، لادن (1392). «مطالعة کاشی‌نگاره‌هایی با نقش‌های زنان قاجاری در خانه‏های شیراز»، مجلة زن در فرهنگ و هنر، ش 4، ص577.
[6] توحیدی، فائق (1386). مبانی هنرها، تهران: سمیرا.
[7] تفضلی، عباسعلی (1387). تاریخ هنر و معماری اسلامی از مغول تا آخر قاجار، مشهد: سخن‌گستر.
[8] حاتم، غلامعلی؛ حاتم‌پور، زهرا (1388). «زن در هنرهای تصویری دورة قاجار»، دوفصل‌نامة هنرهای تجسمی نقش‌مایه، ش 3، ص53.
[9] خلیلی، ناصر (1386). مجموعة هنر اسلامی، گرایش به غرب در زمان قاجار، ج 9، تهران: کارنگ.
[10] خزایی، محمد (1381). نمادگرایی در هنر اسلامی در مجموعه مقالات هنر اسلامی، تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد.
[11] ریاضی، محمدرضا (1395). کاشی‌کاری قاجاری، تهران: یساولی.
[12] سمانیان، صمد؛ میرعزیزی، محمود؛ فیروزآبادی، ابوالفضل (1393). «بررسی مضامین تصویری کاشی‏های نقش‌برجستة موجود در تالار اصلی کاخ موزة گلستان»، هنرهای زیبا، ش اول، ص61ـ62.
[13] سیف، هادی (1376). نقاشی روی کاشی، تهران: سروش.
[14] سلطان‌زاده، حسین؛ مؤمنی، کوروش؛ بمانیان، محمدرضا (1390). «ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻧﻮﺁﻭﺭﻱ ﻭ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺗﺰﺋﻴﻨﺎﺕ ﻭ ﻧﻘﻮﺵ ﮐﺎﺷﻲ‌ﮐﺎﺭﻱ مسجد‌ـ ﻣﺪﺭﺳﻪ‌ﻫﺎﻱ ﺩﻭﺭة ﻗﺎﺟﺎﺭ»، فصل‌نامة نگره، ش 18، ص44.
[15] صفرزاده، نغمه؛ فاطمی، نادر؛ احمدی، بهرام (1394). «ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ‌ﺁﺭﺍﻳﻲ ﺭﻧﺴﺎﻧﺲ ﺑﺎ ﺁﺛﺎﺭ ﭼﺎﭖ ﺳﻨﮕﻲ ﻗﺎﺟﺎر»، فصل‌نامة نگره، ش 36، ص95ـ98.
[16] ضرغام، ادهم؛ گروئیانی، فرناز (1393). «نقش خیر و شر در شخصیت‏های آثار حسین قوللرآقاسی»، فصل‌نامة نگره، ش30، ص7.
[17] طباطبایی، صالح (1391). دانش‌نامة هنر و معماری ایرانی، تهران: شادرنگ.
[18] عبدی‌فر، نرگس (1392). هنر و معماری در دورة قاجار، هران: راشدین.
[19] کوپر، جی. سی (1379). فرهنگ مصور نمادهـای سـنتی، ترجمة ملیحـه کرباسیان، تهران: فرشاد.
[20] کاربونی، استفانو؛ ماسویا، توموکور (1381). کاشی‏های ایرانی، ترجمة مهناز شایسته‏فر، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
[21] کریمی، اعظم (1385). «بررسی نقوش کاشی‌کاری کاخ گلستان»، فصل‌نامة رشد آموزش، ش اول، ص60ـ61.
[22] کامرانی، بهنام (1385). «تبارشناسی نقش فرشته در نقاشی ایران»، کتاب ماه هنر، ص53.
[23] گودرزی، مرتضی (1388). آینة خیال، بررسی تزئینات معماری دورة قاجار، تهران: سورة مهر.
[24] موسوی، طاهر؛ خزایی، محمد (1389). «فرشته و دیو در آثار چاپ سنگی قاجاری»، مجلة ماه هنر، ش 139، ص43.
[25] مراثی، محسن؛ جباری، فاطمه (1392). «مطالعة تطبیقی تصاویر نسخ چاپ سنگی و کاشی‏های مصور دورة قاجار»، هنرهای زیبا، دورة 18، ش اول، ص58ـ59.
[26] یاحقی، محمدجعفر (1375). فرهنگ اساطیر، تهران: سروش.
[27] حاج سید جوادی، محسن (1388): http://hajsayyedjavady.persianblog.ir/post/8/
[28] وب سایت رسمی مجموعه کاخ گلستان (1396):
http://www.golestanpalace.ir/history.htm
]29[ Ettinghausen, Richard (1954). "The ‘Wade Cup’in the Cleveland Museum of Art, Its Origin and Decorations", in Ars Orientalis, Vol2, University of Michigan, P 349.
]30[ Fehevvari, Geza .(2000). The art of the Islamic world in the Tareq Rajab museum, I.B. Tauvis & co. Ltd. London.