نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات عربی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

مردسالاری اصطلاحی است برای نظام و ساختاری که از راه نهادهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود، زنان را زیر سلطه دارد. پدرسالاری نیز زیرمجموعة نظام مردسالار است که هدف اصلی آن سلطه بر زنان و به انقیاد کشاندن آنان است. از آنجا که بسیاری از منتقدان و روشن‌فکران عرب ریشة مشکلات و عقب‌ماندگی زنان را سلطة نظام مردسالاری می‏دانند، راه پیشرفت و رهایی آنان از عقب‌ماندگی را نیز در مبارزه با این نظام جست‌وجو می‌کنند. بر این اساس، هم‌ز‌مان با آغاز نهضت‏های بیداری در جهان عرب، جنبش‏های آزادی‏خواهانة زنان نیز شکل گرفت که مبارزه با نظام مردسالاری یکی از اهداف آن بود. محمد حسین هیکل، نویسنده، سیاست‌مدار، روزنامه‏نگار و حقوق‌دان مصری، از پیشگامان این عرصه در مصر بود. بخشی از آثار وی به طرح مشکلات و مسائل زنان و نقد نظام پدرسالاری در مصر اختصاص یافته است. از جملة این آثار، مجموعة داستان‏های کوتاه وی با عنوان قصص مصریة است که در آن بسیاری از مسائل زنان در مصر در سال‏های بعد از جنگ جهانی دوم به تصویر کشیده شده است. تحلیل‏های انجام‌شده در این مجموعه نشان می‌دهد فرهنگ مردسالاری مهم‏ترین گفتمانی است که هیکل آن را نقد کرده و در سه حوزة فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل بررسی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Women and Patriarchal Discourse in Egypt Literature, Through Short Stories of Mohamed Hassanein Heikal

نویسنده [English]

  • Masoumeh Nemati Ghazvini

Assistant Professor of Arabic Language and Literature, Institute of Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

Patriarchy is a term for a system or structure that has women under its control through social, political, and economic institutions. Patriarchy is also a subset of patriarchal system that its main aim is domination over women and their subjugation. Since many Arab critics and intellectuals have some reasons for women problems and backwardness in the domination of patriarchal system, they also consider their development and liberation in fighting with this system. Accordingly, along with the start of awakening movements in Arab world, women’s libertarian movements were also formed by a struggle with patriarchal system among their objectives. Mohamed Hassanein Heikal, the Egyptian writer, politician, journalist, and jurist is one of the pioneers of this field in Egypt. A part of his works is dedicated to present women’s problems and issues and the criticism of patriarchal system in Egypt. Among these works are his short story collection titled “Gosas Mesriat” in which many of women’s issues in Egypt in the years following World War II is portrayed. The applied analyses in this collection indicate patriarchal culture as the most important discourse criticized by Heikal. It can be studied in three individual, familial, and social fields. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • patriarchy
  • Contemporary Literature of Egypt
  • Short story
  • Mohamed Hassanein Heikal
[1] آبوت، پاملا و کلروالاس (1380). جامعه‌شناسی زنان، ترجمة‏ منیژه نجم عراقی، تهران: نی.
[2] آریان‌پور کاشانی، منوچهر (1308). فرهنگ انگلیسی‌ـ فارسی آریان‌پور، تهران: جهان رایانه.
[3] آرین‌پور، یحیی (1382)، از نیما تا روزگار ما، تهران: زوار، چ 4.
[4] ابویسانی، حسین؛ کاری، فاطمه (1391). «تحلیل رمان زینب براساس نقد فمنیستی»، پژوهش‌نامة نقد ادب عربی، ش4، ص7ـ28.
[5] بستان، حسین (1383). اسلام و جامعه‌شناسی خانواده، قم: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
[6] حسینی، مریم؛ جهان‌بخش، فرانک (1389). «سیمای زن در رمان‌های برگزیدة محمد محمدعلی با تأکید بر نقد ادبی فمنیستی»، مجلة زن در فرهنگ و هنر، دورة1، ش3، ص79ـ98.
[7] الحیدری، ابراهیم (2003). النظام الأبوی و إشکالیة الجنس عند العرب، بیروت: دارالساقی، ط1.
[8] سعداوی، نوال (1359). چهرة عریان زن عرب، ترجمة مجید فروتن و رحیم مرادی، تهران: روزبهان.
[9] سفیری، خدیجه؛ ایمانیان، سارا (1388). جامعه‌شناسی جنسیت، تهران: جامعه‌شناسان.
[10] شمیسا، سیروس (1378). نقد ادبی، تهران: فردوس.
[11] ضیف، شوقی (1957). الأدب العری المعاصر فی مصر، قاهره: دارالمعارف.
[12] طلعت عطیة، نجاح (1993). «محمد حسین هیکل والدعوة إلی الأدب القومی المصری حتی 1932»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة زبان‌های شرقی دانشگاه امریکایی بیروت.
[13] العشماوی، فوزیة (2005). المرأة فی أدب نجیب محفوظ، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
[14] عمران وادی، طه (1996). محمد حسین هیکل: رائد الروایة (السیرةو التراث)، قاهره: دار النشر للجامعات، ط2.
[15] عنایت، حمید (1356). سیری در اندیشة سیاسی عرب، تهران: فرانکلین.
[16] گیدنز، آنتونی (1373). جامعه‌شناسی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نی.
[17] لطفی السید، أحمد (1958). الدکتور محمدحسن هیکل، قاهره: بی‌نا.
[18] مشیرزاده، حمیرا (1382). از جنبش تا نظریه؛ تاریخ دو قرن فمنیسم، تهران: شیرازه.
[19] معروف، یحیی؛ خسروی، سمیره (1395). «بررسی جامعه‌پذیری زنان در سه داستان کوتاه قماشة العلیان»، مجلة نقد ادب معاصر عربی، س6، ش10، ص127ـ164.
[20] معین، محمد (1387). فرهنگ معین، تهران: دبیر.
[21] نامدار، لیلا (1392). «زن‌ستایی و زن‌ستیزی در شعر معاصر ایران و عرب»، مجلة ادبیات تطبیقی، س4، ش8، ص257ـ289.
[22] هیکل، محمد حسین (2012). قصص مصریة، قاهره: مؤسسة هنداوی للتعلیمو الثقافة.