نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

2 استاد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

مادیان هزاردادستان یکی از متون حقوقی معتبر به خط و زبان پهلوی است. مادیان در پایان دورة ساسانی، یعنی نیمة نخست قرن هفتم میلادی، نوشته شده و تنها متنی از این دوران است که به مسائل حقوقی پرداخته است. در این کتاب، به مسائلی همچون برده‌داری، ضمانت، شراکت، ازدواج، طلاق، نافرمانی (= عدم تمکین) و... اشاره شده است. در دوران ساسانیان، ارتباط متقابلی بین جایگاه زنان و موقعیت طبقاتی آن‌ها وجود داشت و برای زنانی که از اصول و هنجارهای اجتماعی، خانوادگی و مسائلی مانند آن پیروی نمی‌کردند، مجازات‌هایی مطابق با جایگاه اجتماعی آنان در نظر گرفته می‌شد. به این گروه از زنان نافرمان می‌گفتند. در این مقاله، مفهوم نافرمانی یا عدم تمکین، قوانین مربوط به نافرمانیِ زنان در پایه‌های گوناگون (پادشازن و چگرزن)، تحلیل احکام مربوط به آن، چگونگی مشارکت (= انبازی) و تصرف زن در اموال، قبل و بعد از محرزشدن نافرمانی، شرایط تعلق‌گرفتن دارایی (= خواسته) و ارث (= بَرماند) به فرزندان زن نافرمان و همچنین چگونگی وضعیت درآمد آن‌ها بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Disobedience of Women (=a.Tarsagāyīh) in Mādayān ī Hazār Dādestān

نویسندگان [English]

  • Mahshad Sotoudeh 1
  • Mahshid Mirfakhraie 2

1 Humanities, language and literature, Islamic Azad University, Science and Research Branch

2 Professor of Islamic Azad University, Science and Research Branch

چکیده [English]

Mādayān ī Hazār Dādestān, the book of Thousand Judgments, is one of the most important social history sources and juridical text in Middle Persian language and script. This text has been written in dawn Sasanian era, i.e. the early 7th century A.D. It is the only text remained from juridical tradition of Zoroastrianism that argues about legal and civil issues for surviving in its original form and language. It belongs to the era before Islam. This book mentioned a compilation of law terms including slavery, warranty, partnership, marriage, divorce, disobedient or misconduct and etc. In Sasanian period, women's position was dependent on their status class and the women that didn't follow the principles and social norms punished in multiple reasons. The kind of their punishments was dependent on their social levels. These women were called disobedient. Therefore, in this article, discussion about the concept of misconduct and legal aspects is related to various levels (Pādixšay-wife and čagar-wife), analysis of the verdicts, quality of partnership and women possessions, before and after of her misconduct's confirmation. The text also declared the legal issues on the conditions of acquiring the properties inherited by the disobedient woman, their children, and also quality of their incoming.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mādayān ī Hazār Dādestān
  • middle persion
  • sasanid
  • legal text
  • disobedience or misconduct
 [1] آموزگار،ژاله (1386) زبان فرهنگ اسطوره، تهران: معین.
[2] ــــــــــ (1388) کتاب پنجم دینکرد، چ 2، تهران: معین.
[3] آموزگار، ژاله؛ تفضلی، احمد (1375) زبان پهلوی (ادبیات و دستور آن)،چ 2، تهران: معین.
[4] بارتلمه، کریستیان (1344) زن در حقوق ساسانی، (ناصرالدین صاحب‌الزمانی)، تهران: مؤسسة مطبوعاتی عطائی.
[5] پریخانیان، آناهیت (1387) جامعه و قانون ایرانی، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده: احسان یارشاطر، (حسن انوشه)، ج 3، ق 2، تهران: امیرکبیر.
[6] پیرنیا، حسن (1382) تاریخ ایران باستان،ج 2، تهران: دنیای کتاب.
[7] تفضلی، احمد (1376) تاریخ ادبیات پیش از اسلام،چ 5، تهران: سخن.
[8] جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1392) ترمینولوژی حقوق، تهران: گلشن.
[9] حاجی‌پور، نادیا (1395) «مفسران حقوقی مادیان هزاردادستان»، فصل‌نامة پازند، س 12، ش 44، 35-52.
[10] حسینی، سید حسن (آصف) (1384) «درجات گناه، تاوان و پتت در دین زرتشتی، ادیان، مذاهب و عرفان»، هفت آسمان، زمستان، ش 28،187-224.
 [
[11] داوری، پروین (1394) «ازدواج موقت در دین زردشتی و اسلام»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 7، ش4، 515-521.
[12] دهقان، مصطفی (1381) «تحقیق و ترجمه‌ای جامع از کتاب مادیان (ماتیکان) هزاردادستان»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا: مرداد و شهریور، ش 58 و 59، 55-58.
[13] دیانی، عبدالرسول (1383) «رابطة تمکین و نشوز و ضمانت اجرایی عدم تمکین»، مجلة دادرسی، مرداد و شهریور، ش 45، ص 10ـ15.
[14] راشد محصل، محمدتقی (1385) وزیدگی‌های زادسپرم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[15] ژینیو، فیلیپ (1372) ارداویراف نامه،(ژاله آموزگار)،چ 2، تهران: معین، انجمن ایرانشناسی فرانسه.
[16] ستاری، جلال (1375) سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: نشر مرکز.
[17] شهزادی، رستم (1365) قانون مدنی زردشتیان در زمان ساسانیان، تهران: فروهر.
[18] شیروانی، علی (1378) ترجمه و تبیین شرح‌اللمعه شهید ثانی، ج 9: نکاح، تهران: دارالعلم.
[19] عریان، سعید (1391) مادیان هزاردادستان، تهران: علمی.
[20] کاکای افشار، علی (1381) «مادگان هزاردادستان کتاب هزارداوری»، مجلة کانون وکلا، ش 176، 32-44.
[21] ــــــــــ (1385) «مادگان هزاردادستان کتاب هزار داوری (12)»، مجلة کانون وکلا، ش 192 و 193، 163-188.
[22] کریستین سن، آرتور (1367)ایران در زمان ساسانیان، (رشید یاسمی)، تهران: امیرکبیر.
[23] مزداپور، کتایون (1369) حیات اجتماعی زن در تاریخ ایران، دفتر اول پیش از اسلام، تهران: امیرکبیر.
[24] ــــــــــ (1370) «دربارة ساخت خانواده در دورة ساسانیان»، مجلة فرهنگ، ش 9، 227-242.
[25] ــــــــــ (1371) زن در آیین زرتشتی، آلمان: نوید.
[26] ــــــــــ (1372) «خانوادة باستانی ایران»، مجلة زنان، فروردین و اردیبهشت، ش 17، 71-84.
[27] ــــــــــ (1389) «بررسی چند اصطلاح فارسی میانه دربارة خانواده»، مجلة زبان شناخت، ش 1،11-22.
[28] ــــــــــ (1390) شایست نشایست، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[29] مظاهری، علی‌اکبر (1377) خانوادة ایرانی در دوران پیش از اسلام، (عبدالله توکل)،چ 2، تهران: قطره.
[30] منصوری، یدالله (1387) «اصطلاحات حقوقی در زبان فارسی میانه»، نامة فرهنگستان، س 10، ش4، 144-155.
[31] میرفخرایی، مهشید (1379) فرهنگ کوچک زبان پهلوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[32] ــــــــــ (1390) روایت پهلوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[33] وهمن، فریدون (1377) «ایران‌شناسی در غرب، مادیان هزاردادستان کتاب هزار داوری»، ایران‌شناسی، س10، ش1، 188ـ191.
[34] یاسمی، رشید (1314) «ارداویراف‌نامه(4)»، مجلة مهر، ش 28، 365-372.
[35] Anklesari, T. D. (1912). The social Code of the parsees in Sasanian Times or the Mādayān ī Hazār Dādestān (MHDA), part II: Bombay
[36] Bulsara,S.J.(1937). The Laws of the Ancient Persians as Found in the “Mâtikân ē Hazâr Dâtastân” Bombay.
[37] Boyce, Mary.(1968). Middle Persian literature,Handbuch der orientalistik,life.1,Leiden,pp.31-66.
[38] Dhabhar.E.B.N. (ed). (1909). Saddar Nasr and Saddar Bundehesh. Bombay.
[39] Manockji Rustamji Unvālā, E. (1922). Dārāb Hormazyār's Rivāyat, published by British India Press,Bombay.
[40] Macuch, M. (1981). Das Sasanidische Rechtsbuch Mātakdān I hazār dātistān (Teil II). Wiesbaden.
[41] ----------- (2003). “The function of Temporary Marriage in the context of Sasanian Family Law”, Proceeding of the fifth conference of the societas Iranologica Europaea held in Ravenna, October 6-11, vol.I: Ancient and Middle Iranian studies, ed.by A.panaino/ A. Piras, PP.585-597
[42] ----------- (2005). “Mādayān ī Hazār Dādestān”, Encyclopedia Iranica. Vol. XIII, Fasc. 2, PP. 125-131.
[43] Perikhanian. A. (1973). Sasanidskii sudebnik, Yerevan.
[44] ----------- (1997). The book of a thousand Judgements (a Sasanian Law-Book). Tr. Nina Garsoian.New York.
[45] Shaki, M (1989). Family Law. Encyclopaedia Iranica.
[46] ----------- (1990). “Čakar”. Encyclopaedia Iranica, Vol, IV, Fasc 6. Pp 647-649.
[47] ----------- (1995a) “Ayōkēn”. Encyclopaedia Iranica, Vol. III, Fasc 2. P.149.
[48] ----------- (1995b) “Divorce”. Encyclopaedia Iranica, Vol. VII, Fasc.4, pp. 443-448 and Vol, VII, Fasc 5, pp.449-451.
[49]----------- (2009). “Judicial and Legal System ii. Parthian and Sasanian Juddicial System”. Encyclopaedia Iranica, Vol. XV, Fasc. 2, pp. 177-180.