نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تصویرشناسی یکی از شاخه‌های ادبیات تطبیقی است که از رهگذر آثار ادبی به شناسایی ویژگی‌ها و نگرش‌های اقوام و ملل دیگر می‌پردازد. شناسایی تصویر زنان اقوام و کشورها از منظر یک شاعر یا نویسندة خارجی از موضوعات دانش تصویرشناسی است که نقش مهمی در شناخت جایگاه، علایق و نگرش به زنان آن جوامع دارد. در این مقاله برآنیم که انواع تصاویر زنان را در سفرنامة ابن‌فضلان شناسایی کنیم. این سفرنامه از نخستین آثار به‌جامانده دربارة سرزمین‌های حوضة رود ولگا و آسیای مرکزی است که نویسندة آن از ایران و سرزمین ترکان نیز گذر داشته است. در این سفرنامه، اطلاعات و تصاویر ارزشمند و منحصربه‌فردی از تصویر زنان اقوام ترک، بلغار‌، ایران و روس ارائه شده که ما این اطلاعات و تصاویر را از چهار منظر ازدواج، پوشش، زیورآلات و کنیزان و براساس روش تحقیق در تصویرشناسی دسته‌بندی و بررسی کرده‌ایم. نتیجة پژوهش حاضر این است که آن دسته از تصاویر زنان که براساس عقاید و محیط زندگی ابن‌فضلان برایش عجیب و غیرعادی بوده، در اثر او برجستگی بیشتری دارد که به ترتیب در اقوام روس، ترک، بلغار و ایران خود را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Imagology of Women in Ibn-e Fazlan Travelogues

نویسندگان [English]

  • Ehsan Ghabool 1
  • Abdollah Radmard 2
  • Toktam Abedi 3

1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad

2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad

3 M.A Student of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Imagology is one of the branches of comparative literature that attempts to identify the features and attitudes of other nations through literary works. The identification of women’s image in other countries and nations from the viewpoint of a foreign poet or author is a topic of the knowledge imagology. This plays an important role in understanding the position, interests and attitudes of women in those societies. In this essay, the images of women in Ibn-e Fazlan Travelogues are studied. This travelogue is one of the oldest survived literary works about the lands located in the basin of Volga River and Central Asia. The author of the work also traveled and visited Iran and Turkan region. In Ibn-e Fazlan travelogues, valuable and exclusive information and images of Turkish, Bulgarian, Iranian and Russian women are given. These images and information have been studied and classified in this essay within the four perspectives of marriage, clothes, jewelries and bondwomen based on the methodology of imagology. This is concluded that those images of women were strange and odd to Ibn-e Fazlan based on his beliefs and the environment he lived in. The strange images are specially marked for Russian, Turkish, Bulgarian and Iranian nations, in order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • imagology
  • Ibn-e Fazlan travelogue
  • Women
  • Marriage
  • Sex
[1] آلبوغبیش، عبدالله (1394)، «تصویرشناسی دیگری در ادبیات خودی با تکیه بر داستان خسی در میقات از جلال آل احمد»، نشریة کاوش‌نامة ادبیات تطبیقی، دورة 5، ش 19، ص 1ـ25.
[2] ابن‌فضلان، احمد (2003)، رحلة ابن‌فضلان الی بلاد الترک و الروس و الصقالبة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
[3] ابن‌فضلان، احمد (1959)، رسالة ابن‌فضلان فی وصف الرحلة إلی بلاد الترک و الخزر و الروس و الصقالبة، مقدمة: سامی الدهان، دمشق: مطبوعات المجمع العلمی العربی.
[4] ابن‌فضلان، احمد (1345)، سفرنامه‌ ابن‌فضلان، ترجمة ابوالفضل طباطبایی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
[5] افضلی، زهرا (1394)، «تصویرشناسی ادیبان ایران از نگاه ادیبان عرب (مطالعة مورد پژوهش: صاحب بن عباد از نگاه ابن نباته، سعدی و شریف رضی)»، مجلة کاوش‌نامة ادبیات تطبیقی، دورة 5، ش 18، ص27ـ51.
[6] پولو، مارکو (1350)، سفرنامه، ترجمة حبیب‌الله صحیحی، تهران: بنیاد ترجمه و نشر کتاب.
[7] ثقفی، سیدمحمد (1375)، «بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی سفرنامة ابن‌فضلان»، مجلة آیینة پژوهش، ش38، خرداد و تیر، ص 46ـ50.
[8] حموی، یاقوت‌ابن‌عبدالله (1906)، معجم ‌البلدان، ج 3، مصر: مطبعةالسعادة.
[9] دهخدا، علی‌اکبر (1365)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
[10] رازی، امین‌احمد (بی‌تا)، هفت اقلیم، ج 3، تصحیح جواد فاضل، تهران: علی‌اکبر علمی.
[11] طوسی، محمدبن‌محمودبن‌احمد (1345)، عجایب المخلوقات، به‌کوشش منوچهر ستوده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
[12] عالمی، خدیجه؛ عسکری، حانیه؛ سهیل شماعی، پروین (1395)، «شاخصه‌های سیاسی‌ـ اجتماعی نگاه جاهلی به زن در متون تاریخی و روایی قرن2ـ7 ه.ق»، مجلة زن در فرهنگ و هنر، دورة 8، ش1، ص 135ـ146.
[13] علوی‌زاده، فرزانه (1393)، «تصویر ایران و ایرانی در سفرنامة ژان شاردن (تأملی در انگاره‌آفرینی و کلیشه‌ها در ذهنیت سفرنامه‌نویس)، مجلة جستارهای ادبی، ش 185، ص 147ـ150.
[14] غیاثی، محمدتقی؛ نادری مقام، شقایق (1390)، «تصویرشناسی زن‌ورانگی در آثار لویی آراگون»، مجلة قلم، دورة 6، ش 13، ص55ـ70.
[15] مقصودی، منیژه (1386)، انسان‌شناسی خانواده و خویشاوندی، تهران: شیرازه.
[16] نامور مطلق، بهمن (1388)، «درآمدی بر تصویر‌شناسی معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات تطبیقی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، ش 12، ص119ـ138.
[17] نانکت، لاتیشیا (1390)، «تصویرشناسی به‌منزلة خوانش متون نثر معاصر فرانسه و فارسی»، ترجمة مژده دقیقی، ادبیات تطبیقی، 2/1، پیاپی: 3. ص 100ـ115.
[18] وهابی دریاکناری، رقیه؛ مریم حسینی (1395) «تصویر ایزدبانوان در روایت‌های داستانی بهرام بیضایی» مجلة زن در فرهنگ و هنر، دورة 8، ش 3، ص317ـ332.
[19] هاشمی، علی‌رضا (1383)، «برداشت‌های مردم‌شناختی از سفرنامة ابن‌فضلان»، مجلة فرهنگ مردم ایران، ش3و4، تابستان و پاییز، ص19ـ30.
]20[ Ehsan Ghabool , Mina Ravansalar (2016). “Imagology of Iranians in One Thousand Nights and One Night”, European Journal of Language and Literature Studies , Volume ( 4 ) ,1, PP 75-81