نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• نرگس ذاکر جعفری

استادیار گروه موسیقی، دانشکدة معماری و هنر، دانشگاه گیلان

چکیده

هدف از تحقیق حاضر مطالعة جایگاه و نقش کنیزان در موسیقی قرون نخستین اسلامی است. نقش‏ مهم کنیزان در پیشبرد موسیقیِ قرون اولیة اسلامی و دامنة فعالیت آن‌ها را می‏توان چنین برشمرد: نوازندگی،‏ خوانندگی، آهنگ‌سازی، آموزش موسیقی، ‏حفظ و انتشار ساخته‏های موسیقی‏دانان،‏ نقد و مباحثه و ایجاد فضای پویای موسیقایی در جامعه. نظریه‏پردازیِ موسیقی تنها جنبه‏ای بود که بانوان به آن نمی‏پرداختند و بنا به دلایل علمی و تخصصی‏تر، حوزه‏ای مردانه به‌شمار می‏رفت. از مظاهر توانمندی زنان در موسیقی قرون اولیة اسلامی،‏ نقش آنان در آموزش و تربیت موسیقی‏دانان نسل خود است. شاگردی‌کردن مردان نزد بانوان موضوع درخور توجهی است که در جامعة مردسالار آن زمان رایج بود. از دیگر یافته‏های تحقیق حاضر می‏توان به نوعی تضاد و دوگانگی در موقعیت و رفتارهای اجتماعی بانوانِ موسیقی‏دان اشاره کرد. از یک‌سو اشتغال به موسیقی باعث ارتقای جایگاه کنیزان می‏شد. آن‌ها با آموزش موسیقی به جایگاه بالای اجتماعی می‏رسیدند و همانند شاهزادگان شهرت و ثروت فراوانی کسب می‏کردند. اما، از سوی دیگر، اشتغال بانوانِ طبقات بالا و اشراف به موسیقی دون شأن اجتماعی و خانوادگی آن‌ها محسوب می‏شد. روش تحقیق توصیفی‌ـ تحلیلی است و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‏ای انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

• زنانِ موسیقی‏دان
• کنیزانِ رامشگر
• موسیقی اموی
• موسیقی در قرون اولیة اسلامی
• موسیقی عباسی
• نقش زنان در موسیقی.  

موضوعات

• موسیقی

عنوان مقاله [English]

The Role of Musician Slave-girls in the Music of Early Islamic Centuries (Umayyad Eras and the Early Abbasid Eras)

نویسنده [English]

• Narges Zaker Jafari

Assistant Professor of Music Department, Art & Architecture Faculty, University of Guilan

چکیده [English]

The aim of this present study is to examine the status and role of female slaves in the music art of early Islamic centuries. The major roles of these slaves in promotion of music during early Islamic centuries are including playing music, singing, composing music, teaching music, keeping and reproducing the music of other musicians, criticizing and holding discussions, and creating a dynamic musical environment in the society. The study employed a descriptive-analytical method, and the data were collected through secondary research. Theorizing about music was the only aspect not addressed by them, which was considered to be a masculine area due to its technical and scientific nature. A manifestation of the prominent position and capability of these women is their role in education and training of their contemporary musicians. The apprenticeship of men under women in the patriarchal society of the time was common, which is particularly interesting. The social status of female musicians during the early Islamic centuries featured a kind of contradiction or duality. On the one hand, music was promoting the status of female slaves who would reach a distinguished social status by teaching music, sometimes acquiring considerable wealth and fame similar to princes and princesses. On the other hand, involvement of women from higher and aristocrat classes with music degraded their social status. The free women and royals were familiar with music. However, their engagement with music was considered below their social ranks, since music was a profession associated with female slaves. In general, the society of the time had a dual standard toward music. The musicians of this period enjoyed a prominent position, while there was a negative attitude toward music itself.

کلیدواژه‌ها [English]

• female musicians
• musician slave-girls
• role of women in music
• music in early Islamic centuries