نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 مربی زبان فارسی، مرکز آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

متون ادبی و تاریخی را می‏توان مهم‏ترین ابزار شناخت سیمای زنان اقوام مختلف در ادوار گذشته دانست و یکی از کارکردهای دانش تصویرشناسی این است که می‏تواند تصاویر زنان را در این متون به صورت منظم و علمی طبقه‏بندی و تحلیل کند. از جمله متون ادبی که سیمای نسبتاً واقعی از زنان ارائه می‏کند سفرنامه‏هاست و یکی از جامع‏ترین این نوع ادبی در قرن هشتم سفرنامة ابن‌بطوطه است. در این مقاله، برآنیم که انواع تصاویر زنان را در این سفرنامه شناسایی و طبقه‏بندی کنیم. بر این اساس، نخست تصویر زنان پنج قوم ترک، مغول، ایران، چین و هند از سه منظر اوصاف ظاهری و آداب پوشش، ازدواج و حضور در فعالیت‏های اجتماعی دسته‏بندی و تحلیل شده‏اند و پس از آن نگرش ارزش‏گذارانة ابن‌بطوطه به هر تصویر بررسی شده است. نتیجة این پژوهش ضمن معرفی تصاویری جدید از زنان اقوام مذکور در سفرنامة ابن‌بطوطه تأیید این فرضیه است که پیش‏فرض‏های مذهبی ابن‏بطوطه در نگرش ارزشی وی نسبت به زنان اقوام مختلف تأثیرگذار بوده است که به ترتیب در اقوام ترک و مغول، ایران و هند و چین خود را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Imagology of Women in Ibn Batutah’s Travelogue

نویسندگان [English]

  • Ehsan Ghabool 1
  • Abdollah Radmard 2
  • Zahra Shariatpanah 3

1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad

2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad

3 Instructor of Persian Language, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Literary and historical texts can be considered as the most important tool in recognizing the images of women of different ethnic groups in the past. Imagology is the knowledge to classify and analyze the images of women in these texts on a systematic and scientific basis. The travelogues are among the literary texts, which represents a fairly realistic image of women. One of the most comprehensive travelogues in the eighth century is Ibn Battutah's travelogue. In this article, we are going to identify and classify a variety of women's images in this travelogue. Accordingly, in primary images of the women from Turkic, Mongolian, Iranian, Chinese and Indian countries, the classification are conducted from three perspectives of appearance and covering, marriage, and attendance in social activities, and then the valuation attitude of Ibn Battutah has been reviewed for each image. The results of this study introduce new images of the women of these nations in Ibn Battutah's travelogue. Thus, the results confirm the hypothesis that Ibn Battutah's religious presuppositions have influenced his evaluation attitude toward women of different ethnic groups, representing itself in Turkic tribes and Mogul, Iran, India and China.

کلیدواژه‌ها [English]

  • imagology
  • Ibn Battutah’s travelogue
  • Women
  • Marriage
  • social activities
[1] قرآن کریم.
[2] آلبوغبیش، عبدالله (1394). «تصویرشناسی دیگری در ادبیات خودی با تکیه بر داستان خسی در میقات از جلال آل‌احمد»، نشریة کاوش‌نامة ادبیات تطبیقی، دورة 5، ش 19، ص 1ـ25.
[3] ابن‌بطوطه، محمدبن‌عبدالله (1361). سفرنامه، ترجمة محمدعلی موحد، تهران: علمی و فرهنگی.
[4] افضلی، زهرا (1394). «تصویرشناسی ادیبان ایران از نگاه ادیبان عرب (مطالعه مورد پژوهش: صاحب بن عباد از نگاه ابن نباته، سعدی و شریف رضی)»، مجله کاوش‌نامة ادبیات تطبیقی، دورۀ 5، ش 18، صص27 -51.
[5] پروینی، خلیل؛ کنجوریان، فرشته (1388). «بررسی سفرنامة ابن‌بطوطه از منظر ادبیات تطبیقی»، ادبیات تطبیقی، ش 1، ص 19ـ38.
[6] جمال‌الدین، محمد‌سعید ( 1389). ادبیات تطبیقی، ترجمة سعید حسام‌پور و دیگران، شیراز: مرکز نشر.
[7] روح‌الامینی، محمود (1360). «درون‏همسری و برون‏همسری»، چیستا، ش 5، ص 525ـ537.
[8] سعدی، مصلح بن عبدالله (1382). کلیات سعدی، تهران: اقبال.
[9] طباطبائیان، عطیه سادات (1390). «نقش و جایگاه زن در قرن هشتم با تکیه بر سفرنامة ابن‌بطوطه»، فصل‏نامة تاریخ‏پژوهی (مجلة انجمن علمی گروه تاریخ و دانشگاه فردوسی مشهد)، ش 49، س 13، ص49ـ64.
[10] علوی‌زاده، فرزانه (1393). «تصویر ایران و ایرانی در سفرنامة ژان شاردن (تأملی در انگاره‌آفرینی و کلیشه‌ها در ذهنیت سفرنامه‌نویس)»، مجلة جستارهای ادبی، ش 185، ص 147ـ150.
[11] غیاثی، محمدتقی؛ نادری مقام، شقایق (1390). «تصویرشناسی زن‌وارگی در آثار لویی آراگون»، مجلة قلم، دورة 6، ش 13، ص 55ـ70.
[12] قبول، احسان؛ عبدالله رادمرد و تکتم عابدی (1397). «تصویرشناسی زنان در سفرنامه­ی ابن فضلان» مجلة زن در فرهنگ و هنر، دورة 10، ش 1، ص 97ـ113.
 
[13] محبتی، مهدی (1389). پوشش و حجاب زن در ادبیات فارسی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
[14] نامور‌مطلق، بهمن (1388). «درآمدی بر تصویر‌شناسی معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات تطبیقی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، ش 12، ص 119ـ138.
[15] نانکت، لاتیشیا (1390). «تصویرشناسی به‌منزلة خوانش متون نثر معاصر فرانسه و فارسی»، ترجمة مژده دقیقی، ادبیات تطبیقی، 2/1. پیاپی 3، ص 100ـ115.
[16] وهابی دریاکناری، رقیه؛ مریم حسینی (1395). «تصویر ایزدبانوان در روایت‌های داستانی بهرام بیضایی» مجلة زن در فرهنگ و هنر، دورة 8، ش 3، ص 317ـ332.
]17[ Ehsan Ghabool , Mina Ravansalar (2016). ‘Imagology of Iranians in One Thousand Nights and One Night ’, European Journal of Language and Literature Studies , Volume ( 4 ), PP 75-81.