نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سمانه سالک ¹
• فریده طالب پور ²
• بهار مختاریان ³

¹ دکتری گروه پژوهش هنر، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا(س)

² استاد گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا(س)

³ دانشیار گروه دروس عمومی و معارف، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

آیین‏ها مجموعه‌ای از کنش‏ها و سخنانی هستند که در یک کیش و جامعة باورمند به حضور مؤثر موجودات فوق طبیعت برای تأثیر‌گذاردن بر آن‏ها و به شیوه‌های خاص انجام می‌شوند. دسته‏ای از آن‏ها آیین‏های جمعی‌اند که برخی در سطح اجتماع و برخی در فضای شخصی زندگی ادا می‌شوند. سفره‌های نذری از دستة دوم‌اند که بخش درخور توجهی از آن‏ها فقط از سوی زنان و در حضور زنان انجام می‌شوند. در این مقاله، کوشیده شده به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه می‌توان سفره‌های نذری در ایران را نوعی آیین گذار دانست و بر این اساس تحلیل کرد؟ آن‏گونه که نتایج بررسی نشان می‌دهد، این جمع‌های کوچک جماعت‏واره‌گون هرچند با تعریف آرنولد ون‏جنپ گویای مراحل گذار نیستند، با دیدگاه تکامل‌یافته‌تر ترنر در این مفهوم قرار می‌گیرند و اجزای این مناسک منطبق بر مراحل مورد نظر است. پژوهش حاضر بر‌اساس شناخت بخشی از آیین‏های زنانة ایران شکل گرفته است که تاکنون کمتر از منظر علمی‌ بررسی شده‌اند و معمولاًً فقط با عنوان رسوم عامیانه معرفی شده‏اند. لذا تعدادی از سفره‌های نذر در پنج منطقة ایران با روش مردم‏نگاری مطالعه شده‏اند. گرد‏آوری اطلاعات نیز به شیوة مشاهدة مشارکتی و مصاحبه انجام شده ‏است. همان‏گونه که انتظار می‏رفت، این سفره‏ها پس از تجزیه به اجزای آیینی‏شان با بهره‏گیری از نظریة آیین گذار ون‏جنپ (به روایت ترنر) در مراحل گذار جای گرفتند. پیش از آن، مصداق‏های جنبه‏های جماعت‏وارگی و آستانگی و نیز شکل‏های انتقال امر مقدس هم در این آیین‏ها یافت شدند.

کلیدواژه‌ها

• آیین گذار
• آیین‌های ایران
• جماعت‏واره
• سفرة نذری
• ون‏جنپ
• ویکتور ترنر

عنوان مقاله [English]

Analysis of Feminine Votive Charity based on Rites de Passage Theory

نویسندگان [English]

• Samaneh Salek ¹
• Farideh Talebpour ²
• Bahar Mokhtarian ³

¹ PhD Student Art Research Department, Faculty of Art, Al-Zahra University

² Professor, Department of Textile Design, Faculty of Art, Al-Zahra University

³ Associate Professor of Art Research Department, Faculty of Higher Art Research, Art University

چکیده [English]

Rites are a collection of actions and speeches held in a culture and community and believe that existence of the effective presence of supernatural beings can influence them in particular ways. A number of them are collective rituals, which votive charities are from this group. A significant portion of them are performed only by women and only in the presence of women. In this article, we have attempted to answer the question of how can the votive charities in Iran be regarded as a rites de passage? According to the results of the survey, these small communities, though not defined by Arnold Van Gennep, are not fully indicative of rites de passage stages; but with the more developed Turner's perspective, the components of these rituals can show Turner's stages. The present research is based on recognition of a part of Iranian women rituals that have been so far less scientifically explored, and are usually only referred to as folk customs. Therefore, a number of votive charity in five regions, have been studied by qualitative method using rites de passage theory based on the analysis of ritual components according to the nature of the passage stages. It can be said that there have been examples of communities and liminality, as well as the forms of the sacrament transmission.  

کلیدواژه‌ها [English]

• rites de passage
• communities
• votive charity
• Arnold Van Gennep
• Victor Turner