نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری، باستان‌شناسی دورة اسلامی، دانشگاه تهران

3 کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، گرایش دورة اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

هدف این پژوهش مطالعه و شناخت جایگاه زنان کرد در جامعة ایلی کرمانشاهان دورة قاجار و میزان تأثیرگذاری آنان در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی براساس گزارش‏های سیاحان، اسناد و نقش ‏سنگ قبرهای، منطقه است. سیاحان اطلاعات نادری دربارة زندگی ایلی و عشایری و جنبه‏های دیگر زندگی اجتماعی زنان ارائه می‏دهند. آنان زنان را بن‌مایه و ستون فقرات ایل و محور هرگونه تلاش و کوشش دانسته‏اند و معتقدند زن نقش شاخص و مهمی در پایداری و استحکام نظام خانوادگی و ایلی داشته است. نکتة جالب توجه آنکه سنگ قبرهایی از زنان در این منطقه به یادگار مانده که متعلق به دورة قاجار است. نقش سنگ‏ مزارهای جامعة ایلی کرمانشاهان بازتاب جایگاه اجتماعی و فردیِ متوفی در زمان خود بوده است. لذا، این پژوهش با چنین رویکردی به روش توصیفی‌ـ تحلیلی و بر پایة منابع کتابخانه‏ای و میدانی به بررسی موضوع می‏پردازد. یافته‏های تحقیق نشان می‏دهد زنان کرد در جامعة ایلی کرمانشاهان دورة قاجار نقشی انکارناپذیر در ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایفا کرده‏اند. بنابراین، شاهد حضور زنان کرد عشایر کرمانشاهان در نقش و جایگاه ارباب و رئیس جامعة ایل، مالکیت زنان بر زمین، تولید صنایع دستی و نقش مهم آن‏ها در عمل «وقف» هستیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Role and Status of Women in the Kermanshahan Tribe in the Qajar era, Relying on Historical Evidence

نویسندگان [English]

  • Hasan Karimian 1
  • Farid Ahmadzadeh 2
  • Hamid Norasi 3

1 Associate Professor of Archeology, University of Tehran

2 PhD student, Islamic archeology, University of Tehran

3 Master of Archeology, Islamic Studies, Isfahan University of Art

چکیده [English]

The aim of this study is to understand the status of Kurdish women in the Kermanshahan tribe community in the Qajar era and their impacts on social, economic, and political structures based on traveler's reports, documents and documented archaeological data in the region. Travelers provided the researchers with a plenty of unique information about the life of the nomads and the tribes and other aspects of the social life of the women. They consider women to be the backbone of any effort and believe they have played an important role in the sustainability of the family and the tribe system. An interesting point is related to the preserved gravestone of women in this area, which belongs to the Qajar era. The motifs of the gravestones of the Kermanshahan tribe community have reflected the social and individual status of the deceased in their time. Therefore, this research is based on a descriptive and analytical approach and based on library resources and field data. Research findings show that Kurdish women in the Kermanshahan tribe community in the Qajar era have played the undeniable role in social, political and economic structures. Thus, we witness the presence of Kurdish women among the Kermanshahan tribesmen in the role of the lord and as the head of the society, the women as land owners, production of handicrafts and their role in the "waqf" operation.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • tribe
  • woman
  • Kurd
  • Kermanshahan
  • Qajar
[1] اشرف، احمد (1361). دهقانان، زمین و انقلاب، تهران: مجموعة کتاب آگاه.
[2] بروگش، هنریش (1348). سفری به دربار سلطان صاحب‌قران، ترجمة مهندس کردبچه، تهران: اطلاعات.
[3] بلوکباشی، علی (1382). جامعة ایلی ایران، از ایران چه می‌دانم؟ دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 31.
[4] بن‌تان، اگوست (1354). سفرنامة آگوست بن‌تان، ترجمة منصوره نظام‌مافی اتحادیه، تهران: چاپخانة سپهر.
[5] بنجامین، ساموئل گرین ویلر (1363). ایران و ایرانیان، ترجمة آوانس‌خان و تصحیح ذکاءالملک فروغی، به اهتمام رحیم رضازاده ملک، تهران: گلبانگ.
[6] بیشوب، ایزابلا (1375). از بیستون تا زردکوه بختیاری، ترجمة مهراب امیری، تهران: سهند.
[7] بایندر، هنری (1370). سفرنامة هانری بایندر: کردستان، بین‌النهرین و ایران، ترجمة کرامت‌الله افسر، تهران: یساولی.
[8] بیرجندی، زهرا؛ ناصری، اکرم (1349). «بررسی مشارکت‌های اقتصادی زنان شهری در عصر قاجار با تکیه بر گزارش‌های سیاحان خارجی»، س 6، ش 11، پاییز و زمستان، ص127ـ152.
[9] پرهام، باقر (1362). طرح مسئلة ایلات و عشایر از دیدگاه جامعه‌شناسی، تهران: آگاه.
[10] پولاک، یاکوب ادوارد (1368). سفرنامة پولاک، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
[11] تاپر، ریچارد (1362). سازمان اجتماع‌های کوچ‌رو در خاورمیانه، ترجمة ه مزدا، تهران: آگاه.
[12] چریکف (1379). سیاحت‌نامة مسیو چریکف، ترجمة آبکار مسیحی، به کوشش علی‌اصغر عمران، تهران: امیرکبیر.
[13] خسروی، خسرو (1372). جامعه‌شناسی ده در ایران، تهران: دانشگاه تهران.
[14] دروویل، گاسپار (1387). سفرنامة دروویل، ج2، ترجمة جواد محبی، تهران: گوتنبرگ.
[15] دوبد، بارون (1371). سفرنامة لرستان و خوزستان، ترجمة محمد حسین‌آرا، تهران: علمی و فرهنگی.
[16] راولینسون، هنری (1362). سفرنامة راولینسون، ترجمة اسکندر امان‌اللهی، تهران: آگاه.
[17] سایکس، سرپرسی (1363). ده هزار میل در ایران، ترجمة حسین سعادت‌نوری، تهران: دنیای کتاب.
[18] سجادی، علاءالدین (1381). تاریخ جنبش‌های کردستان، ترجمة رئوف کریمی، سنندج: کردستان.
[19] سنندجی، شکرالله (1375)، تحفة ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، چ 2، تهران: امیرکبیر.
[20] سرنا، کارلا (1362). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمة علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
[21] سلطانی، محمدعلی (1372). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج1و4، تهران: سها.
[22] سازمان اسناد ملی (ساکما): شمارة سند، 24586/296؛ 81259/298.
[23] شیل، مری لئونورا (1362). خاطرات لیدی شیل، ترجمة حسین ابوترابیان، تهران: نو.
[24] طبیبی، حشمت‌الله (1374). مبانی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایلات و عشایر، تهران: دانشگاه تهران.
[25] عضدالملک، علیرضا بن موسی (1370). سفرنامة عضدالملک به عتبات، به کوشش حسن مرسلوند، تهران: مؤسسة پژوهش و مطالعات فرهنگی.
[26] فیروزان، ت (1362). دربارة ترکیب و سازمان ایلات و عشایر ایران، تهران: آگاه.
[27] کتابچة ایلات کرمانشاهان، نسخة خطی. کتابخانه و موزة کاخ گلستان، مجموعة ناصری، ج5.
[28] کشاورز، محمد (1382). زندگان عرصة عشق، مجموعه اسناد وقفی ادارة کل اوقاف و امور خیریه استان کرمانشاهان، ج1و2، کرمانشاه: طاق‏بستان.
[29] کریمیان، حسن؛ قبادی‌زاده، حمزه (1396). بافت تاریخی کرمانشاه: سازمان فضایی و عناصر شاخص معماری، تهران: سمیرا.
[30] کوپر، مریان‌سی (1334). سفری به سرزمین دلاوران، ترجمة امیرحسین ظفر ایلخان، تهران: امیرکبیر.
[31] کینان، درک (1376). کردها و کردستان، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.
[32] کولیوررایس، کلارا (1366). زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمة اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
[33] گابریل، آلفونس (1371). عبور از صحاری ایران، ترجمة فرامرز سمیعی، مشهد: آستان قدس رضوی.
[34] مالکوم، جان (بی‌تا). تاریخ ایران، ترجمة میرزا اسماعیل حیرت، تهران: یساولی/ فرهنگسرا.
[35] مکبن روز، الیزابت (1373). با من به سرزمین بختیاری بیایید، ترجمه و حواشی مهراب امیری، تهران: آنزان.
[36] مینورسکی، ولادیمیر (1379). کرد، ترجمه و توضیح حبیب‌الله تابانی، تهران: گستره.
[37] نیکیتین، واسیلی (1378). کرد و کردستان، بررسی جامع از دیدگاه سیاسی، جامعه‌شناسی و تاریخ، ترجمة محمد قاضی، تهران: کانون فرهنگی انتشارات درایت.
[38] واعظ شهرستانی، نفیسه (1388). سیاست عشایری دولت پهلوی اول، تهران: تاریخ ایران.
[39] وان بروین سن، مارتین (1393)، جامعه‌شناسی مردم کرد (آغا، شیخ و دولت)، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.
[40] ویلیامز جکسن، ابراهم (1357). سفرنامة جکسن، ایران در گذشته و حال، ترجمة منوچهر امیری و فریدون بدره‏ای، تهران: خوارزمی.
[41] Bruinessen,Martin Van (2001). “From Adele Khanom to Leyla Zana: Women as Political Ieaders in Kurdish history”, Women of a Non-State Nation: the Kurds. ed.Shahrzad Mojab, California: Mazda Publisher. PP.95-112.
[42] Morgan, I, (1914). Feudalism in Persia, It,origin, Development and Present condition, Washington: AnnuaI Report of the Board of Regents of the Smithsonian Instiute.
[43] Nashat, Guity (1983). Women and Revo Lating in Iran. Bouldes, Colonado: Westview Psens