پی‏ جویی نشانه ‏های نوشتار زنانه در سه‏ خشتی‏ های کرمانجی

مردانی, آیگین; طاهری, صدرالدین

doi:10.22059/jwica.2020.301699.1425

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکدة پژوهش‏های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان

² استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکدة پژوهش‏های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان

https://doi.org/10.22059/jwica.2020.301699.1425

چکیده

بومی‏سروده‏ها به‏ سبب بیرون ماندن از دایرة ادبیات فاخر و رسمی کمتر در حوزة مطالعات ادبی مورد پژوهش نظام‏مند قرار می‏گیرند. همچنین زنان اغلب به‏عنوان آفرینشگران اثر ادبی نادیده انگاشته شده‏اند و این کاستی جست‌وجوی فردیت زن در چارچوب گفتمان‏های ادبی را دشوار کرده است. بدین‏سبب، به سهم زنان در شکل‏دهی به مجموعه ادبیات کرمانجی نیز تاکنون پرداخته نشده است. این نوشتار یک موردکاوی در حوزة نقد ادبی فمنیستی، با رویکرد تحلیلی‌ـ تفسیری و با هدف توسعه‏ای است که تلاش دارد با کشف نشانه‏های نوشتار زنانه در سه‏خشتی‏های کرمانجی، بسامد صدای زنان را در این آثار آشکار کند. در جست‌وجوی این نشانه‏ها، نگارندگان هزار و 386 سه‏خشتی را بررسی کردند که از این شمار، 269 سروده (یک‏چهارم از اشعار دارای شناسة جنسیتی) را می‏توان بارور از نشانه‏های بیان زنانه دانست. سه‏خشتی‏های سروده‏شده از سوی زنان، از دید موضوع در پنج گروه قابل بخش‏بندی‌اند: عشق و دلدادگی؛ ازدواج؛ مهاجرت، کوچ و جنگ؛ نقش‏پذیری اجتماعی؛ و اندرز، نفرین، معرفی خود و...؛ شناسه‏های بیان زنانه در این ترانه‏ها را می‏توان در دو گروه شناسه‏های صریح و ‏شناسه‏های ضمنی بخش‏بندی کرد که هریک به چهار شیوة متفاوت به‏ کار رفته‏اند. در این سروده‏ها روح زن کرمانج بدون پرده و نقاب آشکار می‏شود و با شنونده به گفت‌وگو در‌می‏آید. او دیگر زنی نیست که نویسندگان مرد گاه ستودنی همچون یک معشوق یا مادر و گاه نفرت‏بار همچون یک وسوسه‏گر یا ساحره برای ما وصف کرده باشند. به ‏یاری نوشتار زنانه، او جهان پیرامون را با همة رخدادها و پدیده‏های شگفت‏آورش از دریچة چشم خود برای خوانشگرانش ترسیم می‏کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Searching for Signs of Ecriture Feminine in the Sechischti Lyrics of the Kurmanj Nomads

نویسندگان [English]

Aigin Mardani ¹
Sadreddin Taheri ²

¹ Ph.D. Student, Department of Art Studies, Faculty of Research Excellence in Art and Entrepreneurship, Art University of Isfahan

² Assistant Professor, Department of Art Studies, Faculty of Research Excellence in Art and Entrepreneurship, Art University of Isfahan

چکیده [English]

Since folk poems are outside the realm of official literature, they have received less attention in the field of literary studies. Also, women are often overlooked as creators of literary works; and this has made it difficult to search for female individuality in the context of literary discourses. Thus, the role of women in shaping Kurmanj literature has not yet been addressed. This research as a case study in the field of feminist literary criticism has attempted to reveal the significance of female voice in the collection of Kurmanj Sechischtis with an interpretive analytical approach, by discovering the signs of ecriture feminine. Sechischti lyrics are an important part of the literature and folklore of the Iranian Kurmanj nomads. A Sechischti has three hemistiches, each with eight to ten syllables, with words derived from nature and everyday life based on individual experiences and ethnic memories of anonymous poets. In search for these signs, the authors have examined 1386 poems; of these, 269 poems (a quarter of poems with gender identity) have obvious features of feminine expression. Sechischties written by women can be divided into five categories, in terms of subject matter: 1) love; 2) marriage; 3) immigration and war; 4) social role-playing; 5) advice, cursing, self-introduction etc. Signs of feminine expression in these poems are either denotative or connotative; each has been used in four different methods. In these short and simple folk poems, the woman’s soul is revealed without veil and mask and talks to the audience. She is no longer a woman described by male writers, whether praiseworthy as a lover or a mother, or disgusting as a tempter or a witch. With the help of ecriture feminine, poetess describes the world around her through her own eyes for the audience, with all its amazing events and phenomena.

کلیدواژه‌ها [English]

Écriture féminine
Kurmanj literature
Sechischti
Feminist literary criticism

مراجع

[1] آبوت، پاملا؛ والاس، کلر (1385). جامعه‏شناسی زنان، ترجمة منیژه نجم عراقی، چ 4، تهران: نی.

[2] احمدپناهی سمنانی، محمد (1364). ترانه‏های محلی ایران، تهران: مؤلف.

[3] اسدی، علیرضا؛ رزمگیر، مهین؛ شوهانی، علیرضا (1397). «بررسی کاربرد نظریة استعارة مفهومی در تعیین سبک نوشتار زنانه؛ مطالعة موردی چهار رمان سووشون، پرندة من، دالان بهشت و ای کاش گل سرخ نبود»، فصل‌نامة پژوهش‏های ادبی، س 15، ش 62، ص 9ـ32.

[4] بشیریه، حسین (1379). نظریه‏های فرهنگ در قرن بیستم، تهران: مؤسسة فرهنگی آینده‌پویان.

[5] بهمنی مطلق، یدالله و مروی، بهزاد (1393). «رابطة زبان و جنسیت در رمان شب‏های تهران». دوفصلنامة زبان و ادبیات فارسی، سال 22، شمارة 76، ص 7ـ 26.

[6] بیدکی، هادی (1395). سه‏خشتی‏های کرمانجی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

[7] پورنعمت رودسری، منیژه؛ بذرافکن، مهتا؛ روحانی، علی (1392). «لالایی‏ها: دغدغه‏های زنانه، بازنمایی اجتماعی لالایی‏های استان بوشهر»، مجلة زن در فرهنگ و هنر، دورة 6، ش 2، ص 265ـ281.

[8] توحدی، کلیم‌الله (1374). ترانه‏های کرمانجی خراسان، مشهد: واقفی.

[9] ــــــــــ (1393). هزار و یکشب کرمانج: فلسفة شعر و موسیقی کرمانج خراسان، داستان‏ها، حکایت‏ها و روایت‏ها، مشهد: توحدی.

[10] حبیبی، علی‌اصغر؛ احمدی چناری، علی‏اکبر؛ بهمدی، زهرا (1393). «بررسی تطبیقی درون‌مایه‏های اجتماعی مشترک در شعر فروغ فرخزاد و سعاد الصباح با تکیه بر رویکرد زنانه»، نشریة علمی پژوهشی ادبیات تطبیقی دانشگاه کرمان، س 6، ش 11، ص 95ـ117.

[11] حسین‏پور، اسماعیل (1393). دیار و دوتار(تحلیل سه‏خشتی‏های کرمانجی کردهای خراسان)، قم: عمو علوی.

[12] رستمی، عظیم؛ رستمی، فرامرز (1387). یکصد سه‏خشتی کرمانجی، مشهد: سخن‏گستر.

[13] سپاهی لائین، علیرضا (1376) «سه‏خشتی شعر ویژة کرمانج‏ها»، ‏ادبیات و زبان‏ها، ش 21، ص 158ـ163.

[14] سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر (1378). راهنمای نظریة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، چ 2، تهران: طرح نو.

[15] سلیمی کوچی، ابراهیم؛ شفیعی، سمانه (1393). «خوانش تطبیقی دو رمان چراغ‏ها را من خاموش می‏کنم و دفترچة ممنوع براساس نظریة مونث نگری در نوشتار زنانه»، دوفصل‌نامة ادبیات تطبیقی، دورة 2، ش 2، ص 57ـ78.

[16] شمیسا، سیروس (1388). نقد ادبی، چ 3، تهران: میترا.

[17] طاهری، صدرالدین (1397). «تحلیل نشانه‏شناختی روایت اقلیت دوچندان در هنر لورنا سیمپسون»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 10، ش 3، ص 333ـ350.

[18] علا، شراره (1389). زن از نگاه دو زن، نقد تطبیقی بر آثار دو نویسندة زن، تهران: نیک‌خرد.

[19] علی‏پور، اسماعیل (1395). «سروده‏هایی از شاخة‏ ادبیات شفاهی ایران: سه‏خشتی‏های کرمانجی»، زبان فارسی و گویش‏های ایرانی، س اول، دور‏ة اول، ص 113ـ131.

[20] غلامی، حمیده؛ بخشی‏زاده، معصومه (1392). «شعر زنانة ایران و سبک و گویشی زنانه»، سبک‏شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، س 6، ش 4، شمارة پیاپی 22، ص 225ـ244.

[21] فاضلی، نعمت‏الله؛ ملکی، ابراهیم (1390). «بررسی بازنمایی زنان در ترانه‏های فولکلوریک کردی»، فصل‌نامة مطالعات میان‏فرهنگی، س 6، ش 16، ص 89ـ114.

[22] گرین، کیت؛ لبیهان، جیل (1383). درس‏نامة نظریه و نقد ادبی، ترجمة حسین پاینده و گروه مترجمان، تهران: روزنگار.

[23] متولی حقیقی، یوسف (1391). «بررسی بازتاب برخی از وقایع تاریخی و اجتماعی در موسیقی مقامی قوچان»، پژوهش‏نامة تاریخ، ش 28، ص 149ـ173.

[24] محمدپور، احمد؛ کریمی، جلیل؛ معروف‏پور، نشمیل (1391). «مطالعة تفسیری بازنمایی زن در ضرب‏المثل‏های کردی (مورد مطالعه: گویش سریانی‌ـ مکریانی)»، مجلة زن در فرهنگ و هنر، دورة 4، ش 3، ص 65ـ83.

[25] محمدی اصل، عباس (1388). جنسیت و زبان‏شناسی اجتماعی، تهران: گل‏آذین.

[26] مسیح، هیوا (1386). سه‏خشتی ترانه‏های کوچک کرمانج، تهران: نگاه.

[27] ملکی، ابراهیم (1389). «بررسی بازنمایی زنان در زنان در ترانه‏های فولکلوریک لکی و لری»، فصل‌نامة علوم اجتماعی، ش 49، ص 219ـ250.

[28] نجم‌عراقی، منیژه؛ صالح‏پور، مرسده؛ موسوی، نسترن (1382). زن و ادبیات: سلسله‌پژوهش‏های نظری دربارة مسائل زنان، تهران: چشمه.

[29] نیک‏بخش، زینب (1395). «گذری بر نوخسروانی‏ها و کوته‌سروده‏های محلی»، مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، دورة 2، ش 2، ص 122ـ133.

[30] ولی‏زاده، وحید (1390). «جنسیت در آثار رمان‏نویسان زن ایرانی»، مجلة نقد ادبی، س اول، ش اول، ص 191ـ224.

[31] Bucher, K. (1899). Arbeit und Rhythmus. Leipzig: B. G. Teubner.

[32] Goddard, Angella & Mean Patterson, Lindsey (2000). Language and Gender. New York: Routledge.

[33] Ivanov, Vladimir (1925). “Rustic Poetry in the Dialect of Khorasan.” Journal and Proceedings of the Asiatic Society of Bengal, No. 21, PP 233-313.

[34] Jalil, Jalil & Schadkam, Gule (2012). Sechischti Kurmanji, Xorasan. Wien: Institut für Kurdologie.

[35] Lakoff, Robin (1975). “Language and woman’s place”. Language in society. No. 2. PP 45-80

[36] Talbot, Mary M. (2010). Language & Gender. London: Cambridge.

[37] Cixous, Hélène (1975). “Le rire de la Méduse” L’Arc, vol. 61. PP 39-54.

[38] Hart, Lynda (1994). Fatal Women: Lesbian Sexuality and the Mark of Aggression, Princeton: Princeton University Press.

[39] Enos, Theresa (1996). Encyclopedia of Rhetoric and Composition: Communication from Ancient Times to the Information Age, London: Routledge.

[40] de Beauvoir, Simone (1949). Le deuxième sexe. Paris: Gallimard.

[41] Woolf, Virginia (1929). A Room of One’s Own. London: Hogarth Press.

[42] Friedan, Betty (1963). The Feminine Mystique, New York: W. W. Norton & Company, Inc.

[43] Lessing, Doris (1962). The Golden Notebook: A Novel, London: Michael Joseph Ltd.

[44] Trudgill, Peter (1992). Introducing language and society, London: Penguin.

[45] Zimmerman, Don H. & West, Candace (1975). “Sex roles, interruptions and sciences in conversations.” In: Language and Sex. B. Thomas and N. Henly (Eds). Rowley: Newbury House. PP 105-129.

[46] Fishman, Pamela. M. (1983). “Interaction: The work women do”. In: B. Thorne, C. Kramarae, & N. Henley, (Eds.), Language, gender, and society. Cambridge: Newbury House. PP 89-101.

[47] Showalter, Elaine. (1977). A literature of their own: British women novelists from Brontë to Lessing. Princeton: Princeton University Press.

پی‏ جویی نشانه ‏های نوشتار زنانه در سه‏ خشتی‏ های کرمانجی

مراجع

مراجع

دوره 12، شماره 1فروردین 1399صفحه 1-17

دوره 12، شماره 1
فروردین 1399
صفحه 1-17