نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری، گروه معماری، دانشکدة معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 استادیار گروه معماری، دانشکدة معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

فعالیت حرفه‌ای زنان در ایران قبل از قاجار چندان مرسوم نبوده است، ولی از نیمه‌های دورة قاجار فرصت برای حضور زنان در جامعه فراهم شد. با توجه به اینکه حضور زنان معمار در معماری معاصر ایران اغلب نادیده مانده، هدفِ این پژوهش معرفی زنان معمار در دورة پهلوی و بررسی اثرگذاری آن‌ها در حوزه‌های معماری است. پرسش اصلی پژوهش این است که عملکرد زنان معمار در دورة پهلوی در کدام حوزه‌های معماری صورت گرفته و تأثیرگذاری آن‌ها چگونه بوده است. فرض بر آن است که فعالیت زنان در حوزة حرفه‌ای اثرگذاری بیشتری داشته است. به این منظور، مقاله از نوع کیفی، روش پژوهش تاریخی‌ـ تفسیری و تاریخ شفاهی و شیوة گردآوری داده‌ها، اسنادی و کتابخانه‌ای و مصاحبه با پیش‌کسوتان معماری است. در این زمینه، عملکرد زنان معمار متغیر مستقل و میزان فعالیت و آثار و دستاوردهایشان در حوزه‌های معماری متغیر وابسته است. نتایج بیانگر آن است که هم‌زمانی تحصیل در دانشگاه و کار در دفاتر معماری و توسعة ساخت‌وساز در کشور علتی بوده که زنان معمار بتوانند در حوزة حرفه‌ای بیشتر از آکادمیک فعالیت داشته باشند، ولی، با وجود این، آن‌ها در حوزة آکادمیک تأثیرگذار و در حوزة حرفه‌ای تأثیرپذیر بودند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Role of Women Architects in Contemporary Iranian Architecture (1320-1977)

نویسندگان [English]

  • Sanaz Khanbanzadeh 1
  • Maryam Armaghan 2
  • Jamaleddin Soheili 2

1 PhD in Architecture Research, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Azad University, Qazvin

2 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture & Design, Islamic Azad University, Qazvin

چکیده [English]

Women professional activity in Iran before the Qajar era was not traditional, but by the middle of the Qajar period women were given the opportunity to participate in society. Since the presence of women architects in contemporary Iranian architecture is often overlooked, the purpose of this study is to introduce women architects in Pahlavi era and to study their influence in architectural fields. The main purpose of this research is to evaluate the architectural areas performed by women architects during Pahlavi era and argue their influences in tyhis field. It is assumed that women's work in the professional field has had a greater impact. For this purpose, the paper has a qualitative methodology with historical-interpretive research method. Data have been collected from oral history, documentation and library, and interviews with architecture pioneers. Hence, the performance of women architects is independent variable and the amount of activity and their achievements in the field of architecture are dependent variable. The results indicate that while studying at university and working in the offices of architecture and construction development in the country, there is a reason that works of women architects in the professional fields can have more achievements than their works in academic areas; but they are still influential in the academic field.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women Architect
  • Contemporary Architecture
  • Gender
  • Pahlavi Architecture
[1] آبوت، پاملا؛ والاس، کلر (1392). جامعه‌شناسی زنان، ترجمة منیژه نجم‌عراقی، چ 10، تهران: نی.
[2] ارمغان، مریم؛ سلطان‌زاده، حسین؛ ایرانی بهبهانی، هما (1394). «بازتعریف نقش زن در خانواده و تأثیر آن بر تزئینات نقاشی و ساختار خانه‌های اعیانی تهران در دورة قاجار»، مجلة باغ نظر، ش 34، ص 11ـ24.
[3] اشراق، عبدالحمید (1354). مجلة هنر و معماری، ش 35ـ36.
[4] اعتصام، ایرج (2009). «تحولی نوین در آموزش آکادمیک معماری»، نشریة معماری و فرهنگ، ش 34، ص5ـ7.
[5] اعتصام، ایرج (1343). نشریة دانشکدة هنرهای زیبا سال‌های تحصیلی 1341ـ1342 و 1342ـ1343، ش 2، دانشکدة هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
[6] اعتصام، ایرج (15/7/1398). «مصاحبة شخصی».
[7] اعتماد، گیتی (4/8/1398). «مصاحبة شخصی».
[8] اکبری، اندیشه (1397). «برساخت هویت زن در مدرنیتة ایرانی و نمود آن در مشروطه»، پایان‌نامة دکتری، رشتة جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان.
[9] انجمن مفاخر معماری ایران (1386). معماران ایران، جلد اول، تهران، مؤسسة فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر.
[10] بانی مسعود، امیر (1386). پست‌مدرنیته و معماری، اصفهان: خاک.
[11] باور، سیروس (1388). نگاهی به پیدایی معماری نو در ایران، تهران: فضا.
[12] ثواقب، جهانبخش؛ رستمی، پروین؛ بهرامی، روح‌اله؛ رستمی، محسن (1398). «بازتاب جایگاه اجتماعی زنان عصر پهلوی اول در روزنامة اطلاعات (1306 تا 1320 ش)»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، س9، ش اول، ص25ـ58.
[13] حبیبی، سید محسن (1385). شرح جریان‌های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
[14] حسنوند، خدیجه (1394). «تأثیر اقدامات پهلوی اول در وضعیت زنان لرستان»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة تاریخ، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه لرستان.
[15] دعاگویی، فاطمه (1390). «فرایند شکل‌گیری هویت جدید زن در ایران از دوران ناصری تا پایان پهلوی اول»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة جامعه‌شناسی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه پیام نور پرند.
[16] دعاگویی، فاطمه؛ توفیق، ابراهیم (1392). «فرایند شکل‌گیری هویت زن در ایران از دوران ناصری تا پایان پهلوی اول»، مطالعات علوم اجتماعی ایران، س10، ش 36، ص41ـ59.
[17] سلطانزاده، حسین (2009). «آغاز شکل‌گیری دانشکدة هنرهای زیبا»، نشریة معماری و فرهنگ، ش 34، ص5ـ7.
[18] سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه (1384). «روش‌های تحقیق در علوم رفتاری»، چ11، تهران: آگه.
[19] شاهنده، برازنده (10/8/1398). «مصاحبة شخصی».
[20] شهروز تهرانی، ایرج (1/8/1398). «مصاحبة شخصی».
[21] علی پور‌هریس، آزاده (1395). «مطالعة زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر فعالیت‌های زنان نقاش دوران پهلوی (1357-1304 ش)»، رسالة دکتری، رشتة پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا.
[22] علی پورهریس، آزاده؛ دادور، ابوالقاسم (1394). «زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر فعالیت‌های زنان نقاش دوران پهلوی (1304‌ـ 1357 ش)»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 7، ش 2، ص 171ـ186.
[23] کوثری، مسعود؛ تفرشی، امیرعلی (1396). «هویت زنانه در پهلوی دوم، مطالعة موردی مجلة زن روز و سخنرانی‌های محمدرضاشاه دربارة زنان»، فصل‌نامة تحقیقات فرهنگی ایران، دورة10، ش اول، ص145ـ175.
[24] گروت، لیندا؛ وانگ، دیوید (1385). روش‌های تحقیق در معماری، ترجمة علیرضا عینی‌فر، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
[25] محبوبی اردکانی، حسین (1350). تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات آموزش عالی، تهران: دانشگاه تهران.
[26] مشیرزاده، حمیرا (1385). از جنبش تا نظریة اجتماعی: تاریخدو قرن فمنیسم، تهران: شیرازه.
[27] مختاری طالقانی، اسکندر (1390). میراث معماری مدرن ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
[28] نسبیت، کیت (1386). نظریه‌های پسامدرن در معماری، ترجمة محمدرضا شیرازی، تهران: نی.
[29] هاشمی، سیده میترا (1393). مقدمه‌ای بر تاریخ شفاهی معماری ایران، تهران: روزنه.
[30] Serazin. Helena (2018). "Womens creativity since the modern movement (1918-2018)" .Momo
[31] Tabibi, Baharak (2014). "Propagating “Modernities”: Art and Architectural Patronage of Shahbanu Farah Pahlavi", Phd Thesis, Architectural History, Middle East Technical University, Turkey.