نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه ‏شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران

چکیده

عرصة سیاست‏گذاریِ امر جنسی در ایران محل مناقشة نظری دو رویکرد عمده است. مقالة حاضر درصدد ارائة یک صورت‏بندی گفتمانی از مناقشات نظری این دو رویکرد در جامعة ایرانی است. در این پژوهش، از روش تحلیل گفتمانی فرکلاف و لاکلا و موف به صورت ترکیبی بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که رویکرد اول با ابتنا بر مبانی دینی، ایدة تربیت جنسی با محوریت اخلاق جنسی را پیگیری می‏کند و مفاهیمی چون هویت جنسی، ازدواج آسان و بهنگام، حجاب و خویشتن‏داری و... را در زیست جنسی جامعة ایرانی برساخت و امر جنسی را در شبکه‏ای از عناصر زیستی و فرهنگی مطالعه می‏کند که در آن گاهی مواجهه با امر جنسی نه‌تنها زدودن ابهام، بلکه حتی افزودن بر آن نیز هست. رویکرد دوم نیز با ابتنا بر ادبیات لیبرالیستیِ جامعة بین‏المللی بر ضرورت آموزش جنسی با محوریت دانش و آگاهی جنسی تأکید دارد و دال‏ها و مفاهیمی چون تمایز همجنس‏گرایی و هم‏جنس‏بازی، احترام به حقوق اقلیت‏های جنسی، تمایز جنس و جنسیت، نفی ازدواج کودکان و... را برساخت می‏کند. مهم‌ترین استراتژی این گفتمان در مواجهه با امر جنسی، صراحت و ابهام‏زدایی از امر جنسی است. عرصة عمومیِ متأخرِ مناقشاتِ این دو رویکرد، سند 2030 سازمان ملل بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Discoursive Analysis of Sexual Debates in Iran

نویسندگان [English]

  • Soheila Sadeqi Fasaei 1
  • Abolfazl Eghbali 2

1 Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran

2 PhD Student in Muslim social sciences, University of Tehran

چکیده [English]

The policy area of sexuality in Iran is affected by theoretical conflict between two major approaches. The present article seeks to present a discursive formulation of the theoretical conflicts between these two approaches in Iranian society. In this study, the method of   Fariclough, Laclau and Mouffe is applied in a conjoined way. The results of the research indicated that the first approach, based on religious principles, follows the idea of sexual education with the focus on sexual ethics. Furthermore, it also includes various concepts, such as sexual identity, convenient and timely marriage, hijab and continence, etc, to construct the life sex of the Iranian society.  Based on this approach, sexuality is studied in a network of biological and cultural components, in which sometimes confronting sexuality does not eliminate its ambiguity but instead enhances it. The second approach is inspired by the liberal literature of the international community, by emphasizing the importance of sex education with a core of knowledge and sexual awareness. Some constructed and predominated concepts in the second approach include various perceptions, such as homosexuality, casual homosexuality, and the recognition of sexual minorities, distinction between sex and gender, and the condemnation of child marriage. In confronting sexuality, disambiguation and explicitly are the most important strategies of the second discourse. The latest public debate on the two approaches was the 2030 United Nations Document.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse Analysis
  • Sexuality
  • Iranian Society
  • Sex Education
1] قرآن کریم.
[2] اعزازی، شهلا (1383). «مفهوم‌شناسی خشونت»، مجلة حورا، ش10، ص 12-18.
[3] اعزازی، شهلا (1388). «قوانین مربوط به خانواده، بازتولید خشونت ساختاری علیه زنان است»، مصاحبه با سایت مدرسة فمنیستی مورخة 23/11
[4] آقاسی، محمد (1396). نگرش مردم ایران به ماهواره و میزان مصرف آن، مرکز افکارسنجی دانشجویان.
[5] احسائی، ابن ابی جمهور (1405ق). عوالی‏اللآلی، قم: انتشارات سیدالشهداء
[6] اربلی، علی‏بن‏عیسی (1381ق). کشف‏الغمّه، تبریز: مکتب بنی هاشمی.
[7] بستان، حسین (1386). اسلام و تفاوت های جنسیتی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
[8] بودریار، ژان (1389) جامعة مصرفی، اسطوره‏ها و ساختارها، ترجمة پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
[9] پایدار، ابوالقاسم (1376). نهج‏الفصاحه، تهران: جاویدان.
[10] تاجیک، محمدرضا (1383). گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: مؤسسة توسعة علوم انسانی.
[11] تمیمی، عبدالواحدبن محمد (1366). غررالحکم و دررالکلم، قم: تبلیغات اسلامی حوزة علمیه.
[12] حرانی، حسن‏بن‏شعبه (1404ق). تحف‏العقول، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
[13] حرعاملى، محمد‏بن‏حسن (1416ق). وسایل‏الشیعه الى تفاصیل مسائل‏الشریعه، قم: مؤسسه آل‏البیت لاحیاء التراث.
[14] خلج‏آبادی و مهریار (1389). «نقش خانواده در ارتباطات با جنس مخالف قبل از ازدواج در دختران دانشجو در تهران»، فصل‌نامة خانواده‏پژوهی، ش 6.
[15] خمینی، سید روح‏الله (1368). صحیفة نور، تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت امام(ره).
[16] دیلمی، حسن‏بن‏ابی‏الحسن (1412ق). ارشاد القلوب، قم: شریف رضی.
[17] راسل، برتراند (1387). زناشویی و اخلاق، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران: اندیشه.
[18] راوندی، سیدفضل‏الله (1366). النوادر، قم: دارالکتاب.
[19] رجبلو، علی؛ اصغری، سارا (1389). «جهانی‏شدن و بازاندیشی الگوهای دوستی دختران و پسران: مطالعة موردی دانشجویان دانشگاه تهران»، مطالعات اجتماعی‌ـ روان‌شناختی زنان، ش 24، ص73-92.
[20] سجستانی، سلیمان‏بن‏اشعث (1373). سنن ابی‏داوود، قم: دارالاحیاء السنه النبویه.
[21] سلطانی، علی‏اصغر (1384). قدرت گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نی.
[22] سلیمی‏نیا، لیلا و همکاران (1384). «نقش سلامت روان در ظهور رفتارهای پرخطر نوجوانان»، فصل‌نامة رفاه اجتماعی، ش 19، ص75-90
[23] سیدرضی، محمدبن‏حسین (1380). نهج‏‏البلاغه، ترجمة سید‏جعفر شهیدی، تهران: علمی فرهنگی.
[24] شیخ مفید، محمدبن‏نعمان (1413ق). الاختصاص، قم: کنگرة شیخ مفید.
[25] صادقی‏فسایی، سهیلا؛ عرفان‏منش، ایمان (1395). گفتمان‏ها و خانوادة ایرانی: جامعه‏شناسی الگوهای خانواده، پس از مناقشة مدرنیته در ایران، تهران: دانشگاه تهران.
[26] صدر، محمدباقر (1375). اقتصادنا، قم: بوستان کتاب.
[27] صدوق، محمدبن‏علی (1413ق). من لایحضره الفقیه، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
[28] طباطبایی‏یزدی، سیدکاظم (1337ق). عروه‏الوثقی، قم: مؤسسه نشر اسلامى.
[29] طبرسى، فضل‏بن‏حسن (1408ق). مکارم‏الاخلاق، بیروت: دارالحوراء.
[30] طبرسى، فضل‏بن‏حسن (1372). مجمع‏البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
[31] عظیمی و همکاران (1394). «ارزش‏ها، نگرش‏ها و کنش‏های جوانان در همسرگزینی و روابط پیش از ازدواج»، فصل‌نامة راهبرد فرهنگ، ش 9، ص179-212
[32] علاسوند، فریبا (1390). زن در اسلام، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
[33] علی‏تبار و همکاران (1393). «بررسی رابطة بین روابط جنسی پیش از ازدواج با نگرش به روابط فرازناشویی»، فصل‌نامة خانواده‏پژوهی، ش 10، ص255-267
[34] فروید، زیگموند (1342). پیدایش روانکاوی، ترجمة هاشم رضی، تهران: مؤسسة مطبوعاتی فراهانی.
[35] فوکو، میشل (1384). اراده به دانستن، ترجمة نیکو سرخوش، تهران: نی.
[36] کانت، ایمانوئل (1372). اندیشه‏هایی درباب آموزش و پرورش، ترجمة غلامحسین شکوهی، تهران: دانشگاه تهران.
[37] کرکندال، لستر (1331). آموزش جنسی اطفال، ترجمة مهدی جلالی، تهران: فرانکلین.
[38] کلهر، سینا (1393). «بررسی عوامل مؤثر بر اجرای سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، رسالة دکتری جامعه‏شناسی فرهنگی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران.
[39] کلینى، محمدبن‏یعقوب (1429ق). الکافى، قم: دارالحدیث للطباععه والنشر.
[40] گرمارودی و همکاران (1388). عادات پرخطر بهداشتی در دانش‏آموزان شهر تهران، پژوهشکدة علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، ش 9، ص13-19.
[41] مقدمی، محمد‌تقی (1390). «نظریة تحلیل گفتمان لاکلاو و موف و نقد آن»، مجلة معرفت، س 2، ش2، ص91-124.
[42] مجلسی، محمدباقر (1404ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
[43] محمدی ری‏شهری، محمد (1386). میزان الحکمه، قم: دارالحدیث.
[44] مطهری، مرتضی (1385). نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.
[45] ــــــــــ (1384). اخلاق جنسی در اسلام و غرب، تهران: صدرا.
[46] نوری‏طبرسی، حسین‏بن‏محمدتقی (1401ق). مستدرک‏الوسایل و مستنبط‏المسایل، قم: آل‏البیت لاحیاء التراث.
[47] واعظی، منصور (1392). وضعیت‏سنجی پوشش و آرایش ایرانیان، شورای فرهنگ عمومی کشور.
[48] هندی، علاء‏الدین (1413ق). کنز‏العمال، بیروت: مؤسسة ‏الپایان‏نامه
[49] هوارث، دیوید (1377). «نظریة گفتمان»، ترجمة سیدعلی‏اصغر سلطانی. فصل‏نامة علوم‏سیاسی، ش 2، ص156-183
[50] یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لویز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نی.
[51] Anderson. E, (1999). Decency, Violence, and the Moral Life of the Inner city. New York: Norton.
[52] Bancroft, J. (1989). Human Sexuality and Its Problem, 2nd, Edinburgh: Churchill Living Stone.
[53] Berryman JC, Hargreaves D, Herbert M, Taylor A. Developmental Psychology and You. London: British Psychological Society.
[54] Curvino, M. & Fischer M.G. (2014). “Claiming comprehensive sex education is a right does not make it so: a close reading of international law”, New Biotech. 20(1), p72-98
[55] Fisher, H.E. (1982). The Sex Contract: The Evolution of Human Behavior. New York: William Morrow.
[56] Foucault, M. (1976). The history of sexuality, Volume I: The will to knowledge. Harmon’s worth: Penguin Books.
[57] Goldman, J. D. (2010). The new sexuality education curriculum for Queensland primary schools. Sex Education, 10(1), p47-66
[58] Hayes, I. (1995). Sex education in the early years. Health Education, 95(1), p22-27
[59] Johnson, V.E. (1970). Human Sexual Inadequacy, Boston: Little, Brown.
[60] Jones, T. (2011). A sexuality education discourses framework: Conservative, liberal, critical and post-modern. American Journal of Sexuality Education.
[61] Kontula, O. (2010). “The evolution of sex education and students' sexual knowledge in Finland in the 2000s”, Sex Education, 10(4),p373-386
[62] Laclau, E. and Mouffe, C. (1985). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: Verso.
[63] Lee, Y.M. (2015). Factors related to sexual behaviors and sexual education programs for Asian-American adolescents. ANR; 28(3), p222-228
[64] Mathews, B. (2010). Healthy sexual development: A multidisciplinary framework for research. International Journal of Sexual Health. 22(1),p14-19
[65] Michaelson, K. (2015). Evaluation of holistic sexuality education: A European Expert Group consensus agreement. The European Journal of Contraception and reproductive Health Care.
[66] Pillai, V. K. (1993). “Teenage sexual activity in Zambia: The need for a sex education policy”, Journal of Biosocial Science, 25 (3), p411-414
[67] Reis, J. (1989). An Examination of Young Adolescents' Knowledge of and Attitude toward Sexuality According to Perceived Contraceptive Responsibility. J Appl Soc Psychology.
[68] Santrock. J. W. (1997). Life - Span Development. McGraw Hill.
[69] Spence, S.H. (1991). Psychosexual Therapy: A Cognitive-Behavioral, Approach Landon: Chapman and Hall.
[70] Stevens, R. J. (2004). Why do educational innovations come and go? What do we know? What can we do? Teaching and Teacher Education, 2
[71] UNESCO. (2009). International technical guidance on sexuality education. An evidence informed approach for schools, teachers and health educators. Paris, France: United nations Educational, Scientific, and Cultural Organization (UNESCO).
[72] Vincent, M. L. (1987). “Reducing adolescent pregnancy through school-and community-based education”, Journal of the American Medical Association, 257(24), p 3382-3386
[73] Whestheimer, R. & Lopater, S. (2002). Human Sexuality: A Psychology Perspective, Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
[74] WHO Regional Office for Europe. (2010). Standards for sexuality education in Europe. A framework for policy makers, educational and health authorities and specialists. Cologne: World Health Organization, Regional office for Europe, and Bundeszentrale für gesundheidliche Aufkläring (BzgA) (Federal Centre for Health Education).
[75] Williams, J. E. (1985). Appalachian adolescent health education project (AAHEP) evaluation: A study of teen pregnancy in East.