نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش جامعه‏ شناسی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری مسائل اجتماعی ایران دانشگاه شیراز

چکیده

هدف از این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی فرودستی زنان از خلال تحلیل چهار فیلم سینمایی عروس آتش، کاغذ بی‏خط، خانة پدری و ناهید است. چارچوب نظری استفاده‌شده نظریة خودمداری قاضی‏مرادی است که با روش تحلیل‏گفتمان انتقادی فرکلاف انجام شده ‏است. تحلیل‏گفتمان انتقادی با پیوند میان ساختارهای گفتمانی و بافت‏های اجتماعی می‏تواند به درک ما برای فهم مسائلی که وجود دارد کمک کند. از جمله نظم‏های گفتمانی مسلط، گفتمان پدرسالاری است که روابط بین دو جنس را از موضع قدرت واسازی می‏کند؛ همچنین، گفتمانِ سنت و تجدد که باعث می‏شود سوژه‏ها به بازتعریف هویت خویش دست بزنند. این روش شامل سه مرحلة توصیف، تفسیر و تبیین است. برای این منظور، در مرحلة توصیف، به ویژگی‏های صوری متن (تحلیل دیالوگ‏ها و سکانس‏ها) توجه شده ‏است. در مرحلة دوم، که مرحلة تفسیر است، به بیناگفتمانیت (پرکتیس گفتمانی) پرداخته شده‏ است؛ و در مرحلة آخر تأثیر متقابل ساختارهای کلان اجتماعی بر متن با تکیه بر نظریة خودمداری بررسی شده ‏است. نتایج حاکی از آن است که چگونه از گذار دو فضای گفتمانی سنت و تجدد، نظم گفتمان جنسیتی و روابط قدرت نهفته در این سلسله‏مراتب، باعث فرودستی زنان و سپس مقاومت آن‏ها در برابر فرادستی مردان شده ‏است. زنانگی‏های مدرن و سنتی نه‌تنها در تقابل با‌هم قرار می‏گیرند، بلکه از سویی دیگر، دال زنانه در مقابل سوژه‏های مرد سنتی و مدرن نیز بازنمایی می‏شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Femininity, Ideology and Resistance to Inferiority Analysis of Women's Inferior Discourse in Iranian Cinema Based On the Theory of Self-Determination

نویسندگان [English]

  • Mansour Tabiei 1
  • Raana Mohammad Taghinejad Esfahani 2

1 Assistant Professor, Sociology of Shiraz University

2 PhD student in Iranian Social Affairs, Shiraz University

چکیده [English]

The purpose of this study is to analyze the critical discourse of women's inferiority through the analysis of four films: Fire Bride, Lineless Paper, Father's House and Venus. The theoretical framework is Judge Moradi's theory of self-determination, which has been done by Fairclough's method of critical discourse analysis; Critical discourse analysis, by linking discourse structures and social contexts can help us to understand the existing issues. Among the dominant discourse systems, patriarchal discourse deconstructs relations between the genders from a position of power; the discourse of tradition and modernity causes subjects to redefine their identity. This method has three stages of description, interpretation and explanation; for this purpose, in the description stage, great attention is paid to the formal features of the context (analysis of dialogues and sequences).The interpretation, inter-discourse (discourse practice) is discussed in the second stage. Finally, the interaction of macro-social structures on the study is based on the theory of autonomy. The results showed the mechanism by which the transition between the two discourse spaces of tradition and modernity, the order of gender discourse and the power relations inherent in this hierarchy, has led to the inferiority of women and then their resistance to the superiority of men. Modern and traditional femininities not only contrast with each other, but on the other hand, the feminine signs are also represented in front of traditional and modern male subjects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical discourse analysis
  • women
  • cinema
  • inferiority
  • resistance
[۱] اسپیواک، گایاتری (۱۳۹۷). آیا فرودست می‏تواند سخن گوید؟، ترجمة ایوب کریمی، تهران: فلات.
[۲] اَستن، ایلین (۱۳۹۳). تمرین‏های تئاتر فمینیستی: کتاب راهنما، ترجمة شیرین بزرگمهر، تهران: بیدگل.
[۳] آفاری، ژانت (۱۳۸۵). انقلاب مشروطة ایران، ترجمة رضا رضایی، تهران: بیستون.
[۴] بارکر، کریس (۱۳۸۷). مطالعات فرهنگی (نظریه و عملکرد)، ترجمة مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
[۵] توفیق، ابراهیم و دیگران (۱۳۹۸). نامیدن تعلیق، تهران: مانیا هنر.
[۶] خادم‏الفقرایی، مهوش؛ کیانپور، مسعود (۱۳۹۵). «تحلیل گفتمان فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو با تمرکز بر داغ ننگ ناشی از تقابل سنت و مدرنیته»، فصل‌نامة زن در فرهنگ و هنر، دورة ۸، ش ۴، زمستان.
[۷] سندبرگ، شریل (۱۳۹۷). بدرود دون‏پایگی، ترجمة آزاد رادنژاد، چ 2، تهران: آموزه.
[۸] سیدمن، استیون (۱۳۸۸). کشاکش آرا در جامعه‏شناسی، ترجمة هادی جلیلی، چ 2، تهران: نی.
[۹] فهیم، منصور و آزاده نادری‏جم (۱۳۹۱). «تحلیل‏گفتمانی فیلم‏نامة کافه‌ستاره»، فصل‌نامة زن در فرهنگ و هنر، دورة ۴، ش ۴، زمستان.
[۱۰] قاضی‏مرادی، حسن (۱۳۹۷). در پیرامون خودمداری ایرانیان، چ 9. تهران: اختران.
[۱۱] کاظمی، فروغ؛ سلمانی سیاه‌بلاش، امینه (۱۳۹۵). «بررسی کارکرد سطوح تحلیل در رویکرد انتقادی به تحلیل‏گفتمان: مطالعة موردی فیلم جدایی نادر از سیمین»، ماهنامة جستارهای زبانی، دورة 7، ش۴، پاییز.
[۱۲] لاجوردی، هاله (۱۳۹۳). زندگی روزمره در ایران مدرن با تأمل بر سینمای ایران، چ 2، تهران: ثالث.
[۱۳] مظفری، افسانه؛ اسدیان، مونا؛ شریفی، فرزانه (۱۳۹۳). «گفتمان انتقادی توسعة اجتماعی در سینمای ایران با تکیه بر مفاهیم عدالت اجتماعی، معلولیت و توانمندسازی»، مجلة فرهنگ ارتباطات، ش۱۳، بهار.
[۱۴] میلز، سارا (۱۳۸۹). میشل فوکو، ترجمة داریوش آشوری، تهران: مرکز.
[۱۵] نجم‏آبادی، افسانه (۱۳۹۶). زنان سبیلو و مردان بی‏ریش (نگرانی‏های جنسیتی در مدرنیتة ایرانی)، ترجمة آتنا کامل و ایمان واقفی، تهران: تیسا.
[۱۶] یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز (۱۳۸۹). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نی.
[17] Abbot, Pamela and Wallace, Clare (2001). Women's Sociology, Translated by Manijeh Najim Iraqi, Tehran: Nashre Ney.
[18] Fa.wikipedia.org.
[19] Jogger, Alison M. (1994). Human Biology in feminist Theory in Knowing Women. Eds: H. Crowley and S. Himmelweit, Cambridge: The Open University