نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• پریسا شاد قزوینی ¹
• معینه السادات حجازی ²

¹ دانشیار گروه آموزشی نقاشی، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا

² دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا

چکیده

پوشش و زیورآلات سهمی بسزا در شکل‏گیری هویت‏جمعی اقوام دارند و چگونگی آراستگی بدن به نوعی بیانگر ساختار زندگی و فرهنگ یک قوم محسوب می‏شود. زینت همواره بخشی مهم از سنت زندگی افراد، به‌خصوص زنان، را شکل می‏دهد. در این زمینه، اقوام ترکمن، که از خرده‌فرهنگ‏های تمدن ‏اسلامی به‏ حساب می‏آیند و در بخشی از آسیای ‏مرکزی و ایران زندگی می‏کنند، به طوایف مختلف تقسیم می‏شوند که یکی از آن طوایف ایل تکه است. زیورآلات طوایف ترکمن ویژگی‏های هویتیِ خاصی دارند که ضمن حفظ هویت ‏جمعی قوم ترکمن، هویت ایل خود را نیز متمایز می‏کند. زنان قوم تکه، زیوری به نام تومار دارند که به‌عنوان قاب محافظ کاغذ دعا زینت زنان ایل است. این مقاله در نظر دارد به مطالعة نشانه‏های هویتی، باوری و آیینی «زیورِتومار» بپردازد. اینکه چه لایه‏های نشانه‏شناسانه‏ای در طراحی این زیور (تومار زنان ایل تکه) به کار رفته است؟ و تومار غیر از کاربردهای اولیه (قاب دعا و پوشش تزئینی)، چه دلالت‏های معنایی دیگری در گفتمان معناشناختی قوم ترکمن دارد؟ از پرسش‏های اساسی این نوشتار است. در مقالة حاضر، نشانه‏های بصری در هفت نمونه تومار به‏طور کیفی مورد خوانش نشانه‏شناسانه قرار گرفته است و داده‏ها از میان اسناد مکتوب، شفاهی و میدانی گردآوری شده‏اند. شیوة بررسی توصیفی‌ـ تحلیلی با رویکرد نشانه‏شناسی لایه‏ای است. در تجزیة نشانه‏شناسانة زیور تومار به شش لایة ادارکی، این نتیجه حاصل آمد که توصیف، تحلیل و تفسیر نشانه‏ها کاربرد مشخص اولیة آن را معنادار می‏کند و دلالت‏های معنایی نشانه‏ها به مفاهیم عمیق در باورهای قومی، مذهبی شمنی و اسلامی اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها

• ایل تکه
• تومار
• زیورآلات زنان
• قوم ترکمن
• نشانه شناسی

عنوان مقاله [English]

A semiotic study of the ornaments of the Turkmen women of the Teke tribe

نویسندگان [English]

• Parisa Shad Ghazvini ¹
• Moeine ossadat Hejazi ²

¹ Assistant Professor Faculty of Art Alzahra University

² University of Bojnord

چکیده [English]

Clothing and ornaments play an important role in shaping the collective identity of tribes. How the body is decorated is a kind of indicator of the structure of life and culture of a people. Adornment has always been an important part of the life tradition of people, especially women. In this regard, Turkmen ethnic groups that are considered subcultures of Islamic civilization and live in parts of Central Asia and Iran, they are divided into different tribes one of which is the Tekke tribe. The ornaments of the Turkmen tribes have special identity features while preserving the collective identity of the Turkmen people, it also differentiates the identity of its tribe. The women of the Tekke tribe have an ornament called Tumar, which, as a protective frame for prayer paper, adorns women, especially the young bride of the tribe. This article intends to study the identity, belief and ritual signs of " Tumar".
These are the basic questions of this article: What semiotic layers have been used in the design of this ornament (Tumar)? And apart from its basic uses (prayer frame and decorative cover), what other semantic implications does it have in the semantic discourse of the Turkmen people?
In the article, visual signs in 7 sample Tumar have been qualitatively read semiotically. Data were collected from written, oral and field documents. The method of descriptive-analytical study is layered semiotic approach. In the semiotic analysis of the Tumar ornament into six perceptual layers, it was concluded that the description, analysis and interpretation of the signs make significant use of its initial use. The semantic implications of the signs refer to deep and rooted concepts in ethnic beliefs and shamanic and Islamic faith.

کلیدواژه‌ها [English]

• Turkmen
• Teke tribe
• women's ornaments
• Tumar
• semiotics