نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه علوم اجتماعی، دانشکدة حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز و عضو موسس قطب علمی جامعه شناسی سلامت دانشگاه تبریز

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکدة حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

3 دانشجوی ارشد جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکدة حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

چکیده

این پژوهش به بررسی برخی عوامل مؤثر بر ایدئال‌های فرزندآوری زنان متأهل شهر تبریز پرداخته است. در این زمینه، از نظریات مختلفی استفاده شده است که از منظر اقتصادی، اجتماعی، جمعیت‌شناختی و فرهنگی به بحث باروری و فرزندآوری پرداخته‌اند. روش تحقیق، پیمایشی است و جامعة آماری کلیة زنان متأهل 15ـ49 سالة شهر تبریزند. از طریق فرمول کوکران، حجم نمونه برابر 446 به‌دست آمده است. شیوة نمونه‌گیری خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای است. این مطالعه در مقایسة نسلی دو گروه سنی 15ـ34 و 35ـ49 ساله را با یکدیگر بررسی و مقایسه کرده است. طبق یافته‌های تحقیق حاضر، در هر دو نسل از زنان متأهل 15ـ34 و 35ـ49 ساله هزینة فرزندان رابطة منفی و معنادار با ایدئال‌های فرزندآوری زنان داشته است. در نسل جوان‌تر (15ـ34 سال)، بین سن ازدواج و با ایدئال‌های فرزندآوری رابطة معکوس و معنادار وجود دارد، ولی این رابطه در نسل 35ـ49 سال معنادار نبوده است. همچنین در هر دو نسل، رابطة بین پایگاه اجتماعی و اقتصادی زنان و ایدئال‌های فرزندآوری معنادار نبوده است. براساس نتایج رگرسیون چند‌متغیره، برای دو نسل از زنان، متغیر هزینة فرزندان بر ایدئال‌های باروری نسل زنان متأهل 15ـ34 ساله تأثیر بیشتری داشته است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت: «هزینة فرزندآوری» به یکی از دغدغه‌های مهم خانواده‌ها در جامعة امروزی تبدیل شده است. بالا‌رفتن سن ازدواج و افزایش دغدغه‌های معیشتی و تربیتی خانواده‌ها می‌تواند بر تعیین بعد خانواده و آیندة جمعیت کشور تأثیر بگذارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An intergenerational study of women's childbearing ideals (Study of Married Women in Tabriz)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Golabi 1
  • Tavakkol Aghayari Hir 2
  • Maryam Asiabanian Barenji 3

1 Department of Social Science- Faculty of Law and Social Science- University of Tabriz- Tabriz- Iran

2 Department of Social Science, Faculty of Law @ Social Science, University of Tabriz, Tabriz, Iran

3 department of Social Science- Faculty of Social Science- University of Tabriz- Tabriz- Iran

چکیده [English]

This study has investigated some factors affecting the childbearing ideals of married women in Tabriz. In this regard, various theories have been used that have discussed fertility and childbearing from an economic, social, demographic and cultural perspective. The research method is survey and the statistical population is all married women aged 15-49 in Tabriz.Through Cochran's formula, the sample size is 446. Sampling method is multi-stage cluster sampling. In a generational comparison, this study examined and compared the two age groups of 15-34 and 35-49 years old.
According to the findings of the present study, in both generations of married women aged 15-34 and 35-49, the cost of children has a negative and significant relationship with women's ideals of childbearing. In the younger generation (15-34 years), there is an inverse and significant relationship between the age of marriage and the ideals of childbearing. But this relationship was not significant in the generation of 35-49 years.
Also, in both generations, the relationship between women's socio-economic status and ideals of childbearing has not been significant.
According to the results of multivariate regression test for two generations of women, the variable of children's cost had a greater impact on the fertility ideals of the generation of married women aged 15-34 years.
Given what has been said, the cost of childbearing has become one of the major concerns of families in today's society. Increasing the age of marriage and increasing the livelihood and educational concerns of families can affect the determination of the family dimension and the future of the country's population.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : generation
  • Ideals of childbearing, children's cost, age of marriage, economic and social status
[1] احمدی، علی‌یار؛ فیضی، میلاد؛ کریمی، حامد (1398). «تعیین‌کننده‌های باروری زیر حد جایگزین زنان کرد»، فصل‌نامة فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، س 14، ش 48، ص97ـ120.
[2] ارجمند سیاه‌پوش، اسحق؛ برومند، ناهید (1395). «بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر گرایش به فرزندآوری در شهر اندیمشک با تأکید بر سبک زندگی»، مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، س 6، ش 21، ص9ـ24.
[3] اوجاقلو، سجاد؛ سرایی، حسن (1393). «مطالعة تغییرات زمانی ارزش فرزند در ایران (مطالعة زنان شهر زنجان)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، س 3، ش 2، ص261ـ284.
[4] اوجاقلو، سجاد؛ مرادی، عباس؛ قاسمی، ابراهیم؛ ارشدی، جمال (1393). «تغییرات نسلی ارزش فرزند و رفتار فرزندآوری زنان پیش و پس از انقلاب اسلامی»، زن در فرهنگ و هنر، س 6، ش 3، ص409ـ425.
[5] ایدر، نبی الله و درستی، امیر علی (1391). «بررسی تأثیر اطلاعات و نگرش‌های جمعیتی بر رفتار باروری فرهنگیان شهرستان شوشتر»، فصل‌نامةتخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، س6، ش18.
[6] ایمان، محمد‌تقی؛ سروش، مریم. (1392). «مقایسة بین‌نسلی سرمایه‌های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی در دسترس زنان شیراز»، زن در توسعه و سیاست، س11، ش 4، ص 509ـ530.
[7] آزموده، الهام؛ براتی‌فر، سعیده؛ بهنام، هانیه؛ آرادمهر، مریم (1394). «ارتباط ترجیح جنسی، فاصلة موالید و ترکیب فرزندان بر رفتار باروری زنان»، مجلة دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، س 3، ش 3، ص8-15.
[8] آفرینی، فاطمه سادات؛ اکبری، ناهید؛ منتظری، علی (1397). «ارتباط بین حمایت اجتماعی و قصد فرزندآوری در زنان ساکن شهر تهران»، پایش، س 17، ش 3، ص315-328.
[9] باومن، زیگموند (1387). عشق سیال: در باب ناپایداری پیوندهای انسانی، ترجمة عرفان ثابتی، تهران: چشمه.
[10] ترابی، فاطمه؛ شیدانی، رضا (1398)، «بررسی عوامل مؤثر بر گرایش زنان 15ـ49 سالة شهر تهران به فرزندآوری کمتر»، مطالعات زن و خانواده، س 7، ش 2، ص31ـ63.
[11] ترابی، فاطمه؛ قربانی، فرزاد؛ کوچانی، مسعود (1396). «مقایسة نگرش مردان و زنان نسبت به زمان فرزندآوری»، مجلة دانشگاه علوم پزشکی مازندران، س 27، ص179ـ183.
[12] ترکیان ولاشانی، صاحب‌جان؛ زمانی و همکاران (1398). «فرزندآوری: عوامل سوق‌دهنده و بازدارنده»، نشریة پایش، س 18، ش 3، ص241ـ249.
[13] جمشیدیها، غلامرضا؛ کوششی، مجید؛ ایرانی، یوسف (1390)، «عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر باروری زنان متأهل 15ـ49 ساله شهر قم»، دو‌فصل‌نامة اسلام و علوم اجتماعی، س 3، ش 5، ص59ـ77.
[14] چابکی، ام‌البنین؛ سیدان، فریبا؛ ساعتی معصومی، طاهره (1397). «ارزش‌های فرهنگی و گرایش به فرزندآوری در زنان 15ـ49 سالة شهر همدان». مطالعات جنسیت و خانواده، س 6، ش اول، ص105ـ126.
[15] چمنی، سولماز؛ شکر‌بیگی، عالیه، مشفق، محمود (1395). «مطالعة تعیین‌کننده‌های جامعه‌شناختی فرزندآوری (مورد کاوی: زنان متأهل شهر تهران)»،فصل‌نامة راهبرد اجتماعی فرهنگی، س5، ش 20، ص137ـ165.
[16] حسینی، حاتم؛ بگی، بلال (1391). «تعیین‌کننده‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و جمعیت‌شناختی تمایلات فرزندآوری زنان همسر‌دار مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی همدان». ماهنامة علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، س 18، ش اول، ص35ـ43.
[17] حسینی، حاتم (1390). درآمدی بر جمعیت‌شناسی اقتصادی و اجتماعی و تنظیم خانواده، تهران: جامعه شناسان.
[18] حسینی، حاتم؛ بگی، بلال (1391). «فرهنگ و فرزندآوری: بررسی تمایلات باروری زنان کرد شهر مهاباد»، مطالعات راهبردی زنان، س 15، ص121ـ161.
[19] حسینی، حاتم؛ عباسی شوازی، محمد‌جلال (1388). «تغییرات اندیشه‌ای و تأثیر آن بر رفتار و ایدئال‌های باروری زنان ترک و کرد»، مطالعات زن و خانواده، س 7، ش 2، ص55ـ84.
[20] حمیدی‌فر، مهدی، کنعانی، محمد‌امین؛ عبادالهی چنذانق (1395)، «جامعه در مخاطره و فرزندآوری: مطالعه‌‌ای در شهر رشت»، نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، س 11، ش 21، ص101ـ135.
[21] حمیدی‌فر، مهدی، کنعانی، محمد‌امین؛ عبادالهی چنذانق (1396)، «نگاه بی‌فرزندان ارادی به فرزندآوری: مطالعه‌‌ای در شهر رشت»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، س 8، ش 3، ص27ـ54.
[22] خدیو‌زاده، طلعت؛ ارغوانی، الهام؛ شاکری، محمدتقی (1393). «تعیین ارتباط بین انگیزه‌های فرزندآوری با ترجیحات باروری»، مجلة زنان، مامایی و نازایی ایران، س 17، ش 114، ص8ـ18.
[23] رضوی‌زاده، ندا؛ غفاریان، الهه؛ اخلاقی، آمنه (1394). «زمینه‌های کم‌فرزند‌طلبی و تأخیر در فرزندآوری»، راهبرد فرهنگ، ش 31، ص73ـ98.
[24] سرایی، حسن (1387). «گذار جمعیتی دوم با نیم‌نگاهی به ایران»، نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، س 3، ش 6، ص140ـ118.
[25] سرایی، حسن (1385). «تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیتی ایران»، نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، س 1، ش2، ص37ـ60.
[26] سعادتی، مهسا؛ باقری، آرزو (1396).«بررسی فاصلة مطلوب ازدواج تا فرزندآوری از نظر جوانان در آستانة ازدواج»، پایش، س 16، ش 2، ص239ـ250.
[27] شیری، طهمورث؛ بیداریان، سهیلا (1388). «بررسی عوامل اقتصادی جمعیتی مؤثر بر باروری زنان 15ـ49 سالة شاغل در آموزش و پرورش منطقة 22 تهران»، پژوهش‌نامة علوم اجتماعی، س3، ش3، ص93ـ107.
[28] صادقی، حنانه سادات؛ سرایی، حسن (1395). «عوامل مؤثر بر گرایش به فرزندآوری زنان شهر تهران». فصل‌نامة برنامه‌ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، س 7، ش 27، ص1ـ32.
[29] طاووسی، محمود؛ مطلق، محمد‌اسماعیل؛ اسلامی و همکاران (1394)، «فرزندآوری و عوامل مرتبط با آن از نگاه مردم تهران: پیش‌آزمون یک مطالعة ملی»، پایش، س 14، ش 5، ص597ـ605.
[30] عباسی شوازی، محمد‌جلال؛ مک‌دونالد، پیتر و همکاران (1381). «بررسی دیدگاه زنان در مورد رفتارهای باروری در استان یزد با استفاده از روش‌های کیفی». نامة علوم اجتماعی، س 10، ش20، ص169ـ203.
[31] عباسی شوازی، محمد‌جلال؛ حسینی چاووشی، میمنت و همکاران (1387). «سطح و روند باروری در ایران در سه دهة اخیر یا استفاده از روش فرزندان خود». همایش مرکز آمار ایران، تهران، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
[32] عسگری ندوشن، عباس؛ حسینی، حاتم؛ کریمی، حامد (1394). «بررسی تطبیقی عوامل تعیین‌کنندة ایدئال‌های باروری زنان کرد شاغل و غیر شاغل شهر سنندج»، مطالعات راهبردی زنان، س17، ش 67، ص45ـ83.
[33] قاسمی اردهایی، علی؛ منافی‌آذر، رضا؛ محمودیانی گیلان، سراج‌الدین (1397). «عوامل اجتماعی مؤثر در تعداد فرزندان زنان متأهل شهر اهر»، مطالعات راهبردی زنان، ش 21، ص143ـ166.
[34] کلانتری، صمد؛ بیک‌محمدی، حسن؛ زارع شاه‌آبادی، اکبر (1384). «عوامل جمعیتی مؤثر بر باروری زنان یزد در سال»، پژوهش زنان، س3، ش 12، ص137ـ156.
[35] کلانتری، صمد؛ ربانی، رسول؛ اکتایی، رزیتا (1385). «بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی و فرهنگی تأثیر‌گذار بر میزان باروری با تأکید بر نقش تنظیم خانواده در شهر اصفهان»، فصل‌نامة علوم اجتماعی دانشگاه آزاد شوشتر، پیش‌شمارة 1، ص107ـ150.
[36] کشاورز، حمید؛ بهرامیان، محبوبه و همکاران (1391). «عوامل مؤثر بر تفاوت رفتار باروری عشایر اسکان‌یافته و کوچ رو سمیرم»، تحقیقات نظام سلامت، س 8، ش 3، ص456ـ465.
[37] گیدنز، آنتونی (1387). جامعه‌شناسی. ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نی.
[38] ــــــــــ (1391). پیامدهای مدرنیت، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: مرکز.
[39] گیلیس، مالکوم؛ پرکینز، دی اچ؛ رومر، ام؛ اسنودگراس، دی آر. (1379). اقتصاد توسعه، ترجمة غلامرضا آزاد‌اَرمکی، تهران: نی.
[40] محمودی، محمدجواد؛ احراری، مهدی (1392). درآمدی بر اقتصاد جمعیت، نگرش ها، روش‌ها و یافته‌ها، تهران: نشر مؤسسة مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
[41] محمودیان، حسین؛ رضایی، مهدی (1391). «زنان و کنش کم‌فرزندی، مطالعة موردی زنان کرد»، مطالعات راهبردی زنان، س14، ش، ص173ـ225.
[42] محمودیان، حسین؛ محمد‌پور، احمد؛ رضایی، مهدی (1388). «زمینه‌های کم‌فرزندآوری در استان کردستان، مطالعة موردی شهر سقز»، نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، س 4، ش 8، ص85ـ122.
[43] محمودیانی گیلان، سراج‌الدین (1393). «باروری ایدئال زنان و تعیین‌کننده‌های آن (مطالعة شهر کرمانشاه)»، مجلة علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، س 22، ش 7، ص24ـ31.
[44] منصوریان، محمد‌کریم؛ خوش‌نویس، اعظم (1385). «ترجیحات جنسی و گرایش زنان همسر‌دار به رفتار باروری شهر تهران»، مجلة علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، س 24، ش2، ص129ـ146.
[45] نفیسی، نوید؛ ضرغامی، حسین؛ شیری، محمد (1394 ) «بررسی تمایل به فرزندآوری در آستانة ازدواج و برخی عوامل مرتبط با آن»، فصل‌نامة جمعیت، ش 91ـ92، ص1ـ9.
[46] نقدی، اسدالله؛ زارع، صادق (1392). «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر باروری زنان حاشیه‌نشین». زن و جامعه، س4، ش2، ص31ـ54.
[47] نوروزی، لادن (1377). «تأثیر عوامل جمعیت‌شناختی نرخ باروری زنان». مجلة برنامه و بودجه، ص61ـ78.
[48] هیوز، هنری استیوارت (1369). آگاهی و جامعه، ترجمة عزت‌الله فولادوند، تهران: علمی فرهنگی.
[49] Abbasi-Shavazi, M & McDonald, P (2008). 'Family Change in Iran: Religion, Revolution and the State', in R. J, A. Thornton and W. A. (ed.), International Family Change: Ideational Perspectives, Taylor & Francis Group, New York, PP 177-198.
[50] Ajzen, I. & Klobas, J. (2013). Fertility Intentions: An Approach Based on the Theory of Planned Behavior. Demographic Research, 29: PP 203-232.
[51] Ambrosetti, E; Angeli, A; Novelli, M. (2019). Ideal Family Size and Fertility in Egypt: An Overview of Recent Trends.  Demographic Research Perspectives on the Developing Countries, 79 (2): PP 223-244.
[52] Beck, U & Beck-Gernsheim, E. (2002). Individualization: Institutionalized Individualism and its Social and Political Consequence, London: Sage.
[53] Beck, U. (1992). Risk Society: Toward a New Modernity, London: Sage.
[54] Becker, G. S. (1960). "An Economic Analysis of Fertility". In: Becker, G. S (Ed.). Demographic and Economic Change in Developed Countries, PP 209-240.
[55] Brinton, M. C., Bueno, X., Olah, L., Hellum, M. (2018). Postindustrial Fertility Ideals, Intentions, and Gender Inequality: A Comparative Qualitative Analysis. Population and Development Review, 44 (2): PP 281-309.
[56] Caldwell, J. C. (1982). The Wealth Flow Theory of Fertility Decline. In Hohn, C., & Makensen, R. (Ed), Determinants of Fertility Trends: Theories Re-examined. Liege, Belgium, Ordinal Edition. PP 169-188.
[57] Chaeo, J. M., & Kim, J. (2016). Influencing Factors on Fertility Intentions of Women University Students: Based on the Theory of Planned Behaviour. Advenced science & Technology Letters, 132: PP 37- 42.
[58] Chan, R. (2007). Family At Risks: The Risks and Its Management in Hong Kong, The 4th Annual East Asian Social Policy Research Network, International Conference, University of Tokyo, Tokyo, Japan.
[59] Heyford S. R. and Morgan S. Ph (2008). Religiosity & Fertility in the united states: The role of fertility intentions. Sociology Forces. 86 (3): PP 1163- 1188.
[60] Kazemipour, Sh. (2006). Iran and Demographic Factors that Influence the Evolution of marriage Age. Research of Women, 3: PP 1-15.
[61] Kennedy, D. P. (2002). Gender, Culture Change and Fertility Decline in Honduras: An Investigation in Anthropological Demography[PhD Dissertation], American University of Florida.
[62] Kuhnt, A. K., & Trappe, H. (2015). Channels of Social Influence on the Realization of Short- term Fertility Intentions in Germany. Advances in Life Course Research.27: PP 16-29.
[63] Lackland, S., Peltzer, D. K. & B. Mayer (2005). "The Changing Values of Childeren and Prefences Ragarding Family Size in South Africa". Applied Psychology: An International Review, PP 355- 377.
[64] Lesthaeghe, R. J., Neidert, L. (2006). Second Demographic Transition in the United State. Population and Development Review, 32 (4): PP 669-698.
[65] Marsh, I. (2000). Sociology: Making Sense of Sociology. London, Prentice Hall.
[66] Miller W. B; Milstein S. G and Pasta, D. J. (2008). The Measurement of Childbearing Motivation in Couples Considering the Use of Assisted Reproductive Technology. Biodemography Social Biology, 54 (1): PP 8-32.
[67] Miller, W. B (1994). Childbearning Motivations Desires and Intentions a Theoretical Framework. Genetic, Social and General Psychology Monographs. 120: PP 223- 258.
[68] Miller, W. B. (1995). Childbearing Motivation and Its Measurement. Journal of Biosocial Science, 27: PP 473-487.
[69] Miller, W. B. (2011). Differences between Fertility Desires and Intentions: Implications for Theory, Research and Policy. Vienna Yearbook of Population Research, Reproductive Decision-making, 9: PP 75-98.
[70] Miller, W. B; Bard, D. E; Pasta, D. J and Rogers, J. L. (2010). Biodemographic Modeling of the Links between Fertility Motivation and Fertility Outcomes in the NLSY79.Demography, 47: PP 393-414.
[71] Miller, W. B; Pasta, D. J. (1995). Behavioral Intentions; Which Ones Predict Fertility Behavior in Married Couples? Journal of Applied Social Psychology, 25: PP 530-555.
[72] Modena, Francesca & Rondine, Concetaa (2013). Iconomic insecurity & Fertility Intentions: The Case of Italy.Reviwe of Income and wealth, Dol: 10.1111/ Roiw. I2044.
[73] Perugini, M. & R.P. Bagozzi (2001). The Role of Desires and Anticipated Emotions in Goal Directed Behaviours: Broadening and Deepening the Theory of Planned Behavior. The British Journal of social Psychology. 40 (1): PP 79- 98.
[74] Pezeshki, M; Zeighami, B; Miller, W. B. (2004). Measuring the Childbearing Motivation of Couples Referred to the Shiraz Health Center to Premarital Examinations. Social Science, 37: PP 37-53.
[75] Razeghi Nasrabad, H. B; Abbasi-Shavazi, M. J. (2020). Ideal Fertility in Iran: A Systematic Review and Meta-analysis. International Journal of Womens Health and Reproduction Science, 8 (1): PP 10-18.
[76] Yang, Y. (2006). Bayesian Inference for Hierarchical Age-Period-Cohort Models of Repeated Cross-section Survey Data. Sociological Methodology, 36: PP 39-74.
[77] Yount, K. M & Rashad, H. (2008). Family in the Middle East: Ideational Change in Egypt, Iran, Tunisia, Routledge, Milton Park, Abingdon. Ox- on, New York, NY: Routledge, Taylor & Francis Group.