نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان ‏شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

2 استادیار باستان‏ شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، باستان‏ شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

یکی از کنش‏های فرهنگی و اجتماعی رایج در میان مردم جهان ایجاد نقش روی بدن یا همان خالکوبی است. از کارکردهای خالکوبی، بازنمایی باورها و اعتقادات فردی و اجتماعی است. این نوشتار تلاش دارد با نگاهی بر خالکوبی‏های زنان لرستان، به شناسایی نقوش و انگیزة‏ ایجادشان در میان زنان لرستان بپردازد. هدف از این تحقیق نشان‏دادن انگیزة‏ اصلی خالکوبی‏های زنان لرستان است. این تحقیق به روش توصیفی‌ـ تحلیلی با جمع‏آوری اطلاعات کتابخانه‏‏ای و میدانی کوشیده به اشکال رایج در ترسیم خالکوبی‏ها دست یابد. اهمیت پرداختن به این موضوع در این است که از یک‏سو رواج خالکوبی به‌عنوان یک کنش در جامعة ایران ‏انکارناپذیر است و از سوی دیگر پژوهش دربارة خالکوبی مطابق منابع موجود بیشتر در حوزة مطالعات غرب قرار گرفته است. در‌حالی‌که این هنر نیز مانند بسیاری از هنرهای دیگر دارای ویژگی‏های منطقه‏ای و فرهنگی خاص هر اجتماع است. جامعة آماری زنان لر بین 50 تا 60 ساله است که روی اعضای بدنشان بیش از 4 بار به خالکوبی اقدام کرده‏اند. بنا بر پژوهش حاضر، نقوش خالکوبی و ایجاد آن‏ها بر بدن علاوه بر ارزش زیبایی‏شناختی، دارای انگیزه‏های معناداری نیز هست که در تمایلات فردی، آیینی، اسطوره‏ها، بافت فرهنگی و تاریخی همان جامعه ریشه دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study on the semantics of Lorestan women's tattoos

نویسندگان [English]

  • Sara Sadeghi 1
  • Ardeshir Javanmardzadeh 2
  • Saeed Rahimi 3
  • Zahra Cheraghi 3

1 PhD Student in Archeology, Mohaghegh Ardabili University

2 Assistant Professor of Archeology, Mohaghegh Ardabili University

3 Master student, Archeology, Mohaghegh Ardabili University

چکیده [English]

One of the most common cultural and social practices among the people of the world is tattooing. One of the functions of a tattoo is to represent individual and social beliefs. This article tries to identify the patterns and motives of Lorestan women by looking at their tattoos. The purpose of this study is to show the main motivation of Lorestan women tattoos. This descriptive-analytical research has tried to achieve common forms in tattoo drawing by collecting library and field information. The importance of addressing this issue is that, on the one hand, the prevalence of tattooing as an act in Iranian society is undeniable, and on the other hand, research on tattooing is more in line with existing sources in Western studies, while this Art, like many other arts, has specific regional and cultural characteristics in each community. The statistical population of Lor women is between 50 and 60 years old who have had tattoos on their body more than 4 times. According to the present study, tattoo designs and their creation on the body, in addition to aesthetic value, also have significant motivations that are rooted in individual, ritual, myths, cultural and historical contexts of the same society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women's Tattoo
  • Beauty
  • Charm and Wound Eye
  • Treatment
  • Lorestan
[1] اسدالهی، عبدالرحیم؛ براتوند، سید علی محمود (1386). «آسیب‏شناسی زندان‏ها؛ خالکوبی مجرمان در مردان زندانی خوزستان»، فصل‌نامةحقوقی گواه، ش 11، زمستان، ص 55ـ66.
[2] افراسیابی، حسین؛ شریعتی‌نسب، طاهره (1398). بازنمایی معنا و تجربة خالکوبی در میان زنان جوان، جامعه‌پژوهی فرهنگی، س 10، ش 3، پیاپی 33، پاییز، ص 26ـ49.
[3] افضل‏طوسی، عفت‏السادات؛ حسن‏پور، مریم (1391) «نقش نمادهای آیینی و دینی در نشانه‏های بصری گرافیک معاصر ایران»، مطالعات ملی، دورة 13، ش اول (49)، بهار، ص135ـ161.
[4] ایزدپناه، حمید (1367). فرهنگ لکی، تهران: جهانگیری.
[5] آنیتاکه، بهنام؛ صادق، مینا (1378). مفرغ‏های لرستان و صنایع فلزی اسلامی (مجموعة موزة خرم‌آباد)، تهران: موزة خرم‌آباد.
[6] آینه‏دست، حورا (1393). «بررسی زمینه‏های اجتماعی به وجود آمدن طلسم و تعویذ و تأثیر آن بر جنبش سقاخانه»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة هنر و معماری، گروه نقاشی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
[7] بختورتاش، نصرت‏الله (1356). گردونة خورشید یا گردونة مهر، تهران: عطایی.
[8] بصیری، محمدصادق؛ صرفی، محمدرضا (1384). «نگاهی به محتوای اسطوره‏ای انگاره‏های درخت در تمدن جیرفت»، مطالعات ایرانی، ش 8، ص 31ـ52.
[9] بوکور، مونیک‏دو (1373). رمزهای زنده جان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: مرکز.
[10] بهزادی، رقیه (1368). «خالکوبی ازدیرباز تاکنون»، چیستا، ش 62، ص 181ـ196.
[11] پشتدار، علی محمد (1376). «لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی»، ش 7، زمستان، ص 160ـ183.
[12] ثابت‏قدم، مژگان؛ صوفی، حمید و همکاران (1390). «سپیدان»، پیام بهارستان، ویژه‏نامة طب سنتی، د 2، س 3، پاییز، ص 243ـ248.
[13] جهان‏شاهی افشار، علی؛ شمس‏الدینی مطلق، محمدحسن (1393). «ریشه‏های خرافات و کارکرد آن‏‏ها در فرهنگ مردم (مورد مطالعه: باورهای مردم کرمان)»، فرهنگ و ادبیات عامه، س 2، ش 3، بهار و تابستان، ص 49ـ78.
[14] چاکری، آزاده (1393). «مطالعة قابلیت‏های عناصر بصری حرزها و نمود آن در آثار هنر معاصر»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، دانشکدة هنر و معماری.
[15] چاکری، آزاده؛ شریف‏زاده، محمدرضا (1395). «تحلیلی بر نقش درمانی طلسم‏ها در بیماری‏های روانی»، کنفرانس بین‏المللی پژوهش در هنر، 25 آذر، سنگاپور.
[16] حاجیان‏ثانی، سمیرا؛ میراشه، زهرا (1398). «بررسی و مقایسة نقش‌مایه‏های عیلامی با خالکوبی‏های رایج در میان اعراب خوزستان»، چهارمین همایش ملی باستان‌شناسی ایران، آبان‏، دانشگاه بیرجند.
[17] خسروی، پروین (1394). اطلاعاتی طراحی دائم، خرم‏آباد: قائم اعظم.
[18] خوارزمی، حمیدرضا؛ توکلی، حسین‏الله (1396). «طلسم و طلسم‏شکنی در فرهنگ عامه جبال‏بارز جیرفت»، دوماهنامة فرهنگ و ادبیات عامه، س 5، ش 16، مهر و آبان، ص 137ـ160.
[19] دانشمند، پارسا (1383). «یادداشت‏های آسوریک و پهلویک»، مجلة فرهنگ، ش 51 و 52، پاییز و زمستان، ص 21ـ44.
[20] دانشنامة فرهنگ مردم ایران (1393). ج 3، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
[21] دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‏نامة دهخدا، ج 5، 6، 11 و 14، تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
[22] رحمانیان، داریوش؛ حاتمی، زهرا (1391). «سحر و جادو، طلسم و تعویذ و دنیای زنان در عصر قاجار»، جستارهای تاریخی، س3، ش 2، پیاپی 6، پاییز و زمستان، ص 27ـ44.
[23] رضی، هاشم (1376). وندیداد، ج 4، تهران: فکر روز.
[24] رفیع‏فر، جلال‌الدین (1384). سنگ‏نگاره‏های ارسباران، تهران: پژوهشکدة مردم‌شناسی.
[25] سبزی، فرانک (1389). «شناخت فرهنگ خالکوبی بینکولیان واقع درخیابان بوعلی شهرکوهدشت»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة روانشناسی وعلوم اجتماعی، دانشگاه آزاد و احد تهران مرکز، تهران.
[26] سجیراتی‏پور، سهام (1388). «ریشه‏یابی نقوش خالکوبی مردم عرب خوزستان»، کتاب ماه هنر، ش 132، شهریور، ص 66ـ71.
[27] شیرانی، راضیه (1388). «رویکردی نمادین و تصویری به طلسم‏های ایرانی»، نقش‏مایه، ش 3، بهار و تابستان، ص 21ـ34.
[28] صرامی، عارفه (1395). «بررسی تاتو به‌عنوان هنر در ساختار فرهنگی و اجتماعی معاصر»، پژوهش هنر، س6، ش 11، بهار و تابستان، ص 123ـ135.
[29] عابدینی، گلناز؛ حیدری، احمد؛ سلمانی انباردان، علیرضا (1396). «نقش گرگ از اسطوره تا تاتو»، شباک، س 3، ش اول، پیاپی 20، فروردین، ص 65ـ79.
[30] عزیزی‏فر، امیر‌عباس (1392). «بررسی طلسم و طلسم‏گشایی در قصه‏های عامیانة فارسی (سمک عیار، حسین کرد و امیر‌ارسلان نامدار)»، متن‏شناسی ادب فارسی، س 5، ش اول، پیاپی 17، بهار، ص 83ـ100.
[31] عسکری‏عالم، علی‏مردان (1387). فرهنگ و باورهای مردم لرستان، لرستان: شاپورخواست.
[32] علیرضا، فرزین (1399). آرشیو (تصاویر در مورد خالکوبی‏های زنان لرستان).
[33] فاتحی قهفرخی، مهدی (1387). «بررسی سیر تحلیلی نقوش وشم در ایران»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة هنر و معماری دانشگاه آزاد تهران مرکز.
[34] فردوسی، ابوالقاسم (1389). شاهنامه. ج 1، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: دائرة‏المعارف اسلامی.
[35] قادرزاده، امید؛ محمدپور، احمد؛ غلامی، احمد (1392). «خالکوبی و بر‌ساخت هویت فردی بازتابنده»، مسائل اجتماعی ایران، س 4، ش اول، تابستان، ص161ـ182.
[36] قائم، گیسو (1388). «پیام چلیپا بر سفالینه‏های ایران»،. دو‌فصلنامة صفه، س19، ش 49، ص31ـ46.
[37] قزوینی، محمدشفیع (1370). قانون قزوینی، به کوشش ایرج افشار، تهران: دانشگاه الزهرا.
[38] کتاب طلسمات (بی‏تا). المکائد الکبری المعمول بیها تألیف شیخ‏الروحانیین، شیخ عطیه عبدالحمید (بی‏جا).
[39] کتیرایی، محمد (1348). از خشت تا خشت، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
[40] محمدی، هاشم (1386). «چشم‌زخم در ادب و فرهنگ ایرانی»، حافظ، ش 44، ص 1ـ6.
[41] مرادی، علی (1396). «بررسی عوامل مؤثر بر انگیزه‏های خالکوبی مطالعة مردان شهر کرمانشاه»، پژوهش‏های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، س 6، ش اول، پیاپی 16، بهار، ص 73ـ90.
[42] منبع تعدادی از تصاویر از آرشیو آقای علیرضا فرزین، کارشناس ادارة میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان لرستان (خرم‏آباد) است.
[43] میتفورد، میراندا بروس (1388). فرهنگ مصور نمادها و نشانه‏ها در جهان، ابوالقاسم دادور و زهرا تاران، تهران: دانشگاه الزهرا.
[44] هال، جیمز (1390). فرهنگ نگاره‏ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
[45] یاحقی، محمد‌جعفر (1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: سروش.
[46] یکتا، خاتون (1387). «و تنم دفتر نقاشی»، مجلة گزارش، س 7، ش 204، دی، ص 44ـ46.
[47] Atkinson, M. (2003). Tattooed: The Sociogenesis of a Body Art, University of Toronto Press, Toronto.
[48] Cooper, J. C. (1987). An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols, Thames and Hudson Ltd, London.
[49]. Demello, M. (2000). Bodies of Inscription: A Cultural History of The Modern Tattoo Community, Durham, Duke University Press Books.
[50] Richard, T. (2002). The Nomadic Peoples of Iran, Azimuth Edition, London.
[51] Mortensen, I. (1993). Nomads of Luristan, Thames and Hudson, Copenhagen, Thames and Hudson.
[52] Nathanson, C., Paulhus, D. L., Williams, K. M. (2006). “Personality and Misconduct Correlates of Body Modification and Other Cultural Deviance Markers” ,Journal of Researchin Personality, v 40, PP 779ـ802.
[53] Sabar, Sh (2010). “The Image of Joseph in the Folklore and Art of Sephardi Jews and the Jews in the Lands of Islam”, Journal of the study of the Bible and its World, Jerusalem, PP 169ـ191.
[54] Sanders, C. R. (1988). “Marks of Mischief: Becoming and Being Tattooed”, Journal of Contemporary Ethnography, 16 (4), PP 395ـ432.
[55] Zeder, M. A. (2008). Domestication and early agriculture in the Mediterranean Basin: Origins, diffusion, and impact, Proceedings of the National Academy of Sciences 105 (33): PP 11597ـ11604.
[56] https://hoosk.ir/) :1399/12/27).
[57] https://lastsecond.ir/blog/6539ـlastـtattooedـwomenـinـmyanmar) 1399/12/29).
[58] https://anahidbeauty.ir/Article/684/4606 (1399/9/19).
[59] https://fun.khabarazma.com/4326188/. (1399/9/30).