نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فرهنگ و ارتباطات دانشگاه گیلان

چکیده

ضرب‌المثل‌ها به‌منزلة یکی از عناصر مهم ادبیات شفاهی می‌توانند بازتابی از باورها و نگرش‌های حاکم بر جامعه باشند. یکی از موضوعات مهم تحقیقات حوزة اجتماعی بررسی چگونگی بازنمایی زن در فرهنگ و ادبیات شفاهی است. در این مطالعه، تلاش می‌شود با بررسی مثل‌های گیلکی به تصویری نسبتاً روشن از چگونگی جایگاه زن در جامعة گیلان دست یابیم. این مطالعه یک بررسی توصیفی تحلیلی بوده که در آن ضمن تحلیل محتوای چهار کتاب «فرهنگ مثل‌ها و اصطلاحات گیل و دیلم»، «جادکفته گبان»، «ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات گیلکی» و کتاب «ضرب‌المثل‌های گیلکی»، که حاوی 4562 ضرب‌المثل حوزة شرق و غرب و مرکز گیلان هستند، تعداد 182 ضرب‌المثل مرتبط با موضوع پژوهش احصا شده است. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل تماتیک استفاده شده و مثل‌های با مضامین مشترک و مشابه ذیل پنج مقولة کلان تصویری از سویه‌های مثبت زنان، تصویری از سویه‌های منفی زنان، زن به‌مثابة عنصری فرودست، زن به‌مثابة عنصری فرادست و زن به‌مثابة عنصری برابر در نسبت با مرد دسته‌بندی شدند و مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد تصویر زن در فرهنگ مردم گیلان متنوع و چندوجهی است و اگرچه در بخشی از مثل‌ها زن به‌مثابة عنصری ضعیف و فرودست بازنمایی می‌شود، بخش درخور توجهی از ضرب‌المثل‌ها بر نقش زن به‌مثابة عنصری فرادست یا برابر با مرد در جامعه دلالت دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation of women in Gilaki proverbs

نویسنده [English]

  • Javad Nazari Moghaddam

Assistant Professor of Culture and Communication, University of Guilan

چکیده [English]

Proverbs as one of the most important elements of oral literature can be a reflection of the beliefs and attitudes governing society. One of the important topics of social research is how women are represented in culture and oral literature. In this study, we try to get a relatively clear picture of the position of women in Gilan society by examining Gilaki proverbs. This study is a descriptive-analytical study by analyzing the content of four books: "Dictionary of Proverbs and Terms of Gil and Dilam", "JadkeftehGaban", "Proverbs and Terms of Gilaki" and the book "Gilaki Proverbs" which contains 4562 proverbs east, west and center of Gilan, 182 proverbs have been counted related to the subject of research. To analyze the data, thematic analysis method and proverbs with common and similar themes were used. The following five major categories of images of positive aspects of women, image of negative aspects of women, woman as inferior element, woman as superior element and woman as equal element. They were categorized and analyzed in relation to men. Findings show that the image of women in the culture of the people of Gilan is diverse and multifaceted and although in some of the proverbs women are represented as a weak and inferior element, but a significant part of the proverbs emphasize on the superior or equal role of women to men in society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Popular culture
  • proverb
  • Gilaki
  • representation
  • gender
[1] آزادارمکی، تقی؛ ترکارانی، مجتبی؛ ایرج حق‌ندری (1392). «تحلیل کیفی نگرش توسعه‌ای در ادبیات عامیانه: با تأکید بر ضرب‌المثل‌های لری» جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، شماره1، ص9-34.
[2] برهانی شهرستانی، محمدعلی (1385). زن درآیینة ضرب‌المثل‌های ایران و جهان، مشهد: انتشارات آرمان خرد.
[3] پاینده لنگرودی، محمود (1374). فرهنگ مثل‌ها و اصطلاحات گیل و دیلم، تهران: سروش.
[4] پرحلم، محمد (1392). ضرب‌المثل‌های گیلکی، رشت: فرهنگ ایلیا.
[5] حیدری، آرمان؛ ابتکاری، محمدحسین؛ محققی، عبدالمجید (1396). «واکاوی مفهوم زن در ضرب‌المثل‌های لری با تأکید بر بعد نابرابری جنسیتی»، دوماهنامة فرهنگ و ادبیات عامه، س‌5، ش17، ص 195ـ221.
[6] دلاور، علی (1395). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
[7] ذوالفقاری، حسن (1386). «هویت ایرانی و دینی در ضرب‌المثل‌های فارسی»، فصل‌نامة مطالعات ملی،س8، ش 2، ص 27ـ52.
[8] رضایی، حمید؛ ظاهری عبده‌وند، ابراهیم (1394). «جایگاه زن و خانواده در ضرب‌المثل‌های بختیاری»، فرهنگ و ادبیات عامه، س 3، ش 6، پاییز و زمستان، ص21ـ42.
[9] شکورزاده بلوری، ابراهیم (1380). دوزارده هزار مثل فارسی و سی هزار معادل آن‌ها، مشهد: به‌نشر.
[10] فخرایی، ابراهیم (1394). ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات گیلکی، رشت: فرهنگ ایلیا.
[11] کدیور، جمیله (1374). «اقتدارگرایی از منظر فرهنگ عامه»، فصل‌نامة راهبرد، ش8، ص 13ـ44.
[12] محسنیان‌راد، مهدی (1386). «هنجارهای ارتباطی در ضرب‌المثل‌ها و یازده قرن اشعار فارسی»، مجلة جامعه شناسی ایران، ش‌‌31، ص 153ـ179.
[13] محسنیان‌راد، مهدی (1387). ریشه‌های فرهنگی ارتباط در ایران. تهران: چاپار.
[14] محمدپور، احمد؛ کریمی، جلیل؛ معروف‌پور، نشمیل (1391). «مطالعة تفسیری بازنمایی زن در ضرب‌المثل‌های کردی (مورد مطالعه گویش سورانی‌ـ مُکرانی)»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 4، ش3، ص 65ـ83.
[15] محمودی بختیاری، بهروز؛ افخمی، علی؛ تاج‌آبادی، فرزانه (1390).«بازتاب اندیشة مردسالارانه در زبان فارسی، پژوهشی در جامعه‌شناسی زبان»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 2، ش 4، ص 91ـ107.
[16] مرادیان گروسی، علی‌اکبر (1386). جا دَکفته گَبان. رشت: گیله‌مرد.
[17] موحد، مجید؛ عسکری چاوردی، محمدجواد؛ یادعلی، زهرا (1391). «تحلیلی جامعه‌شناختی از ضرب‌المثل‌های زنانه در شهرستان لامرد استان فارس»، زن در فرهنگ و هنر، دورة 4، ش 2 تابستان، ص 101ـ120.
[18] نراقی، حسن (1380). جامعه‌شناسی خودمانی. تهران: اختران.
[19] Kiyimba, A (2005). “Gendering Social Destiny in the Proverbs of the Baganda:Reflections on Boys and Girls Becoming Men and Women”, Journal of African Cultural Studies, 2: PP 253-270.
[20] Schipper, M. (2010). Never Marry a Woman with Big Feet: Women in Proverbs from Around the World. Leiden university press.
[21] Nakhavaly, F& Sharifi, Sh (2013). “On Sex Discrimination in Persian proverbs”. Theory and Practice in Language Studies. Vol. 3(1). PP 195-200.