نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

2 کارشناسی ارشد، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

با نزدیک‏تر شدن رویکردها و ایده‏ های علمی و هنری به همدیگر و مطرح‌شدن نسبت بین جامعه و هنر، تصویر ارائه‏شده از گروه‏های مختلف، به‌ویژه گروه‏های فرودست جامعه، از جمله زنان، در رسانه‏ها به موضوعی جدی برای پژوهش بدل شد. مقالة حاضر می‏کوشد با اتکای به ایده‏های نظریة فمینیسم و رویکرد گفتمان‏کاوی، نحوة بازنمایی این تصویر را در آثار سینمایی (ده فیلم) دهة 1380 در ایران توصیف و نسبت تصاویر برساختة آن‌ها را با گفتمان‏های سیاسی غالب در این دوره تحلیل کند. بر‌اساس یافته‏ها، در بیشتر فیلم‏ها، بازنمایی زندگی زنان به سمت مدرن‏تر‌شدن و متمایل به ایده‏های غیرمردسالارانه می‏رود، اما این زنان مدرن هم هرگز در حالتی قطبی قرار نمی‏گیرند. آنان هم‌زمان ویژگی‏های اصلی هر دو گفتمان را با خود دارند. با توجه به کلیت تصاویر، به‏رغم تأثیرپذیری این آثار از نگرش کارگردانان و تعلقات گفتمانی آن‌ها، جلوه‏هایی بازتابی از شرایط اجتماعی مسئلة «زنانگی و مردانگی» در این فیلم‏ها دیده می‏شود. گویی بازتابی از شرایط گذار واقعی جامعه از مرحلة سنتی‏تر به مدرن‏تر در فیلم‏ها نیز وجود دارد.


کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Image of the Woman in the Cinema (Analysis of Ten Film of the 80s of Iranian Cinema)

نویسندگان [English]

  • Jalil Karimi 1
  • Siavash Gholipoor 1
  • Mariam Houri 2

1 Social Science Faculty, Razi University

2 Razi University

چکیده [English]

Abstract

As scientific and artistic approaches and ideas became closer to each other, and raising the relationship between society and art, the image presented by various groups, especially the lower classes of society, including women, became a serious subject for research in the media. Based on the ideas of feminist theory and discourse approach, the present article describes how this image is represented in the films (ten films) of the 2000s in Iran. This article analyzes the relationship between the images created by them and the dominant political discourses in this period. According to the findings, in most films, the representation of women's lives tends to be more modern and inclined to none-patriarchal ideas, but these modern women, never find themselves in a polar state. They have the main features of both discourses at the same time. Considering the whole images, in spite of the fact that these works are influenced by the directors' attitudes and their discourse affiliations, there are reflections of the social conditions of the issue of "femininity and masculinity" in these films. It is as if there is a reflection of the conditions of the real transition of society from the traditional to the more modern stage in the films as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cinema
  • Femininity
  • Feminism
  • Masculinity
  • Representation
اسدی، عباس؛ عبدی، ندا (1391). «نقش و عملکرد زن در تبلیغات بازرگانی تلویزیون ایران (تحلیل محتوای پیام‏های بازرگانی شبکة سه سیما، در سه ماه مهر، آبان و آذر 1391)»، پژوهش‏نامة زنان، ش 2، ص 1ـ20.
استریناتی، دومینیک (1380). مقدمه‏ای بر نظریه‏های فرهنگ عامه، ترجمة ثریا پاک‏نظر، تهران: گام نو.
بهار، مهری؛ حاجی‏محمدی، علی (1389). «برساخت تصویر زنان در آگهی‏های بازرگانی تلویزیون ایران»، تحقیقات زنان، ش اول، ص 1ـ21.
پاینده، حسین (1385). قرائتی نقادانه از آگهی‏های تجاری در تلویزیون ایران، تهران: روزنگار.
جمعدار، الهام (1373). «تحلیل سیمای زن در سینمای پس از انقلاب»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
حاضری، علیمحمد؛ ایران‌نژاد، ابراهیم؛ مهر‏آیین، مصطفی (1390). «گفتمان اصلاح‏طلبی اسلامی در ایران پس از انقلاب»، جامعه‏شناسی تاریخی، ش 13، ص 109ـ152.
دووینیو، ژان (1379). جامعه‏شناسی هنر، ترجمة مهدی سحابی، تهران: مرکز.
راودراد، اعظم (1378). «تبیین فیلم و جامعه»، هنر و معماری، ش 2، ص 104ـ123.
ــــــــــ (1379). «تحلیل جامعه‏شناختی فیلم‏های دو زن و قرمز»، فارابی، دورة 9، ش 4، ص 60ـ75.
ــــــــــ (1380). «تغییرات نقش زن در جامعه و تلوزیون»، پژوهش زنان، ش اول، ص 133ـ157.
راودراد، اعظم؛ صدیقی خویدکی، ملکه (1385). «تصویر زن در آثار سینمایی رخشان بنی‏اعتماد»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 6، ص 31ـ56.
زندی، مسعود (1382). «سینما و تغییرات فرهنگی در ایران، بعد از دوم خرداد 1376 (شکل‏گیری سینمای زن و تغییرات مضامین آن)»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
سلطانی گردفرامرزی، مهدی؛ رحمتی، محمد‌مهدی (1386). «شیوه‏های بازنمایی جنسیت در سینمای ایران»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 10، ص 79ـ98.
شاهرخ، لیلا؛ هاشمی، شهناز (1396). «سنتزپژوهی بازنمایی زنان در سینمای ایران»، جامعه، فرهنگ و رسانه، ش 22، ص 41ـ70.
صدر، حمیدرضا (1381). درآمدی بر سینمای ایران، تهران: نشر نی.
عبدالخانی، لنا؛ نصرآبادی، محمد (1390). «بازنمایی نقش زنان در سینما (سیاست‌گذاری‏های فرهنگی در سینمای قبل و پس از انقلاب اسلامی)»، زن و فرهنگ، ش 10، صص 87ـ96.
علیخواه، فردین؛ باباتبار، احسان؛ نباتی‏شغل، امین (1393). «زن به مثابه سوژه شناسا (تحلیلی از سینمای اصغر فرهادی)، پژوهش‏نامه زنان، ش 2، صص 59ـ87.
فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجمان، تهران: مرکزمطالعات و تحقیقات رسانه‏ها.
کسرایی، سالار؛ مهرورزی، پروشات (1396). «بازنمایی نقش اجتماعی زنان در سینمای پس از انقلاب ایران (مطالعه موردی دو فیلم «یه حبه قند» و «فروشنده»)»، جامعه‏پژوهی فرهنگی، ش 4، صص 159ـ192.
کرمی، محمدتقی؛ محمدزاده، زهرا (1395). «بازنمایی زن دوم در سینمای ایران»، مطالعات رسانه‏های نوین، ش 6، ص 163ـ207.
گیدنز، آنتونی (1374). جامعه‏شناسی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نی.
لاجوردی، هاله (1386). «فمنیسم مثبت‌ـ فمنیسم منفی»، پژوهش زنان، ش 3، ص 83ـ107.
محمدپور، احمد؛ ملک‏صادقی، مریم؛ علیزاده، مهدی (1391). «مطالعة نشانه‏شناختی بازنمایی زن در فیلم‏های سینمایی ایران (مطالعة موردی: سگ‏کشی، چهارشنبه‌سوری و کافهترانزیت)»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 29، ص 41ـ70.
مرادی کوچی، شهناز (1380). «مرز قاطع تصویر زن در سینمای ایران»، فارابی، ش 42 و 43، ص 91ـ112.
میرفخرایی، تژا؛ فتحی، اسماعیل (1390). «تصویر زن در فیلم‏های نخبه‏گرا و عامه‏پسند دهة هفتاد سینمای ایران»، فرهنگ و ارتباطات، ش 1، ص 193ـ225.
ون‏دایک، تئون، ای (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان‏کاوی انتقادی، ترجمة گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‏ها.
ون‏زونن، لیزبت (1383). «رویکردهای فمینیستی به رسانه‏ها»، ترجمة محمدرضا حسن‏زاده و حسن رئیس‏زاده، تهران: رسانه، ش 16، ص 155ـ196.
همتی، هلن (1379). «بازنمایی مشاغل زنان در سینمای ایران»، پایان‏نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
Benjamin, Walter (1936). “The work of art in age of mechanical reproduction”, source: http:// pixels.filmtv.ucla.edu/gallery/web/jalian_scaff/bengamin/
Bilcher, J & Whelehan, I. (2005). 50 key concepts in gender studies‚ London. Sage.
Giddens, Anthony (1992). The transformation of intimacy, standard CA: standard university press.