نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندارن

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندارن

3 استادیار مردم‌شناسی دانشگاه مازندارن

چکیده

در میان همة ژانرهای ادبی، رمان بیشترین ارتباط را با جامعه و زندگی واقعی دارد. همچنین نویسندگان زن، برای نوشتن از جنبه‌های گوناگون زندگی و جنسیت خویش، از آغاز گونة ادبی رمان را برگزیده‌اند. این مقاله با روش تحلیل محتوایی به بررسی مسائل مربوط به زنان در رمان‌های نویسندگان زن سه دهة 1370، 1380 و 1390 ایران می‌پردازد و تأثیر تحولات اجتماعی و فرهنگی هر دهه را بر محتوای رمان‌ها نشان می‌دهد. به همین منظور، از هر دهه دو رمان برای بررسی انتخاب شده و نتیجه‌ حاکی از آن است که دگرگونی‌های اجتماعی و فرهنگی تأثیر بسیاری بر دیدگاه نویسندگان زن در پرداخت شخصیت‌ها و مسائل زنانه دارد و تحول محتوای رمان‌ها منطبق با تحولات جامعه و متأثر از آن است. در رمان‌های دهة 1370، سلطة مردانه و خشونت پررنگ‌تر است و زنان قدرت و جایگاهی ندارند. شخصیت‌های زن رمان‌های دهة 1380 نیز شرایط تقریباً مشابهی با دهة قبل دارند و بحث هویت‌یابی در این دهه بسیار پررنگ و مهم است. زنان رمان‌های دهة 1390 اما به استقلال و آزادی عمل دست یافته‌اند، فعالانه در جامعه حضور می‌یابند و دغدغه‌ها و مطالبات متفاوتی دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the representation of gender culture in the novels of Iranian women writers over three decades

نویسندگان [English]

  • Ghazal Karimi sangdehi 1
  • reza sattari 2
  • seyed ghasem hasani 3

1 University of Mazandaran, Babolsar, Iran

2 Associate Professor, University of Mazandaran

3 Faculty member and Assistant Professor of Anthropology, Social Sciences Department, Mazandaran University, Mazandaran, Babolsar

چکیده [English]

Literature is one of the most important tools for understanding the culture and type of thinking of any society, and among all literary genres, the novel has the most connection with society and real life. Female writers have also chosen the novel to write about various aspects of their lives and genders from the beginning. This article examines issues related to women in the novels of Iranian women writers in the 70's, 80's and 90's with the method of content analysis and reveals the impact of social and cultural developments of each decade on the content of novels. For this reason, two novels have been selected from each decade, and the results of studies show that social and cultural developments have a great impact on the views of women writers inpaying attention to the characters and female themes of novels And the evolution of the content of the novels is in line with the evolution of society and is affected by it. In the novels of the seventies, male domination and violence are more prominent, and women do not have much power and status. The female characters of the novels of the eighties also have almost the same conditions as in the previous decade, and the discussion of identification in this decade is very important. But womenin nineties novels, have achieved independence and freedom of action. They are active in society, and have different concerns and demands.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Novel
  • Female Writers
  • Decade
  • Women's issues
  • Social Developments
ارمی، سیما؛ فتوحی، محمود؛ تقوی، محمد؛ و خلیلی، محسن (1396). «بازنمایی جنسیت در رمان لالایی برای دختر مرده اثر حمیدرضا شاه‌آبادی»، مجلة جستارهای نوین ادبی، س50، ش2، ص25ـ56.
اعزازی، شهلا (1383). «ساختار جامعه و خشونت علیه زنان»، فصلنامة رفاه اجتماعی، دورة4، ش14، ص59ـ96.
ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژة زنان، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
بشیری، محمود؛ محمودی، معصومه (1390). «بررسی مقایسه‌ای موضوعات و درون‌مایه‎های مرتبط با زنان در داستان‌های زن‌محور زنان داستان‌نویس (1300ـ1380)»، فصلنامة زبان و ادب پارسی، دورة 15، ش47، ص51ـ80.
پاک‌نیا، محبوبه؛ صادقی‌پویا، مهدیس (1397). «بازنمایی جنسیت در رمان کلیدر»، فصلنامة تحقیقات فرهنگی ایران، ش11، دورة4، ص89ـ112.
پاینده، حسین (1397). نظریه و نقد ادبی (درس‌نامه‌ای میان‌رشته‌ای)، ج2، تهران: سمت.
ــــــــــ (1383). گفتمان نقد: مقالاتی در نقد ادبی، تهران: روزنگار.
پرستش، شهرام (1383). «نظریة رمان جورج لوکاچ»، کتاب ماه، ش78.
پرستش، شهرام؛ ساسانی‌خواه، فائزه (1389). «بازنمایی جنسیت در گفتمان رمان»، نشریة زن در فرهنگ و هنر، دورة 2، ش4، ص55ـ74.
تابناک (1393). ممیزی کتاب در دولت روحانی چگونه است؟: tabnak.ir/fa/news/455479
خجسته، فرامرز؛ فسایی، جعفر (1396). «بازتولید مناسبات سلطه در رمان شوهر آهو خانم»، نشریة نقد و نظریة ادبی، دورة 2، ش2، ص17ـ38.
ربیعی، کامران (1385). «تغیرات اجتماعی و تأثیر آن بر سیاست‌های فرهنگی‌ـ اجتماعی دولت در ایران پس از انقلاب»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
رحمانی، سپیده (1396). «بررسی و تحلیل ده رمان مشهور ادبیات معاصر ایران»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تبریز.
رحیمی، رضوان (1395). «جستاری دربارة دگرگونی‌های انواع ادبی در حماسه»، مجلة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا، س7، ش1، ص68ـ87.
روانی‌پور، منیرو (1397). کولی کنار آتش، چ15، تهران: مرکز.
زیباکلام، صادق؛ افشاری، داوود؛ اصلان‌زاده، عبدالله (1389).«علل روی کار آمدن خاتمی (دولت اصلاحات) براساس نظریة توسعة نامتوازن ساموئل هانتینگتون»، فصلنامة تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، دورة 2، ش3، ص51ـ76.
سبزه‌ای، محمدتقی (1395). «تحلیل جامعه‌شناسی حوزة عمومی در ایران پس از انقلاب»، فصلنامة علوم اجتماعی، دورة 22، ش71، ص48ـ89.
سراج، علی (1394). گفتمان زنانه (روند تکوین گفتمان زنانه در آثار نویسندگان زن ایرانی)، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
شاملو، سپیده (1396). انگار گفته بودی لیلی، چ18، تهران: مرکز.
شمیسا، سیروس (1385). نقد ادبی، ویراست دوم، تهران: فردوس.
عباس‌نیا، اکرم (1387). «مشارکت سیاسی زنان در دولت اصلاحات»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس.
عبدی، زهرا (1393). ناتمامی، چ8، تهران: چشمه.
علی‌زاده، خدیجه (1390). «بررسی روند تغییر مسائل اجتماعی شهر تهران در سی سال اخیر»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
غلام‌حسین‌زاده، غلام‌حسین؛ طاهری، قدرت‌الله؛ حسینی، سارا (1391).«سیر ادبیات زنان در ایران از ابتدای مشروطه تا پایان دهة 1380»، نشریة تاریخ ادبیات (پژوهش‌نامة علوم انسانی)، دورة 6، ش71، ص199ـ212.
قاسم‌زاده، علی؛ علی‌اکبری، فاطمه (1395). «مؤلفه‌های نوشتار زنانه در رمان سرخی تو از من»، دوفصلنامة زبان و ادبیات فارسی، دورة 24، ش80، ص181ـ205.
کار، روح انگیز (1380). مشارکت سیاسی زنان: موانع‌ـ امکانات، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
کوندرا، میلان (1367). هنر رمان، ترجمة پرویز همایون‌پور، تهران:گفتار (تاریخ اصل اثر: 1986).
گروه فرهنگ و هنر (1395). نگاهی به کارنامة فرهنگی و هنری دولت تدبیر و امید. عبارت: ebaarat.ir/content/news/3468
گیدنز، آنتونی (1393). جامعه‌شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، چ9، تهران: نی.
مایلز، رزالیند (1380). زنان و رمان، ترجمة علی آذرنگ، تهران: روشنگران و مطالعات زنان (تاریخ اصل اثر: 1987).
محمدی اصل، عباس (1388). جنسیت و زبان‌شناسی اجتماعی، تهران: گل‌آذین.
مرعشی، نسیم (1396). پاییز فصل آخر سال است، چ29،تهران: چشمه.
معاونت امور زنان و خانواده (1398). گزارش اقدامات سال 1397 معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده به دکتر روحانی. پایگاه اطلاع‌رسانی دولت: dolat.ir/detail/321054
معاونت امور زنان و خانواده (1397). آمارهایی از میزان تحصیلات زنان. پایگاه اطلاع‌رسانی دولت: dolat.ir/detail/314830
مقصودی، مجتبی؛راهبر، اهورا (1394).«نگرش انتقادی از درون به اصلاح‌طلبی در جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌نامة علوم سیاسی، س11، ش اول، ص213ـ238.
میرقدیری، محبوبه (1393). و دیگران، چ5، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
نجفیان، آزاده؛ حسام‌پور، سعید؛ پورگیو، فریده (1398). «تحلیل انتقادی گفتمان‌های قدرت و جنسیت در آثار نویسندگان زن دهة 1380»، نشریة زن و جامعه، دورة 10، ش2، ص149ـ167.
وفی، فریبا (1396). رؤیای تبت، چ20، تهران: مرکز.
هوشمند، فرزانه (1389). «جریان‌شناسی جنبش زنان در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی (1388ـ1357)»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم سیاسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
ولی‌زاده، وحید (1387). «جنسیت در آثار رمان‌نویسان زن ایرانی»، نشریة نقد ادبی، دورة اول، ش اول، ص191ـ224.