نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه کارگردانی و بازیگری دانشگاه تربیت مدرس

2 کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه سوره

چکیده

کهن الگو بازتاب مفاهیم و تعابیر جهان‌شمول از یک موضوع واحد در ناخودآگاه جمعی است. یکی از مهم‌ترین مفاهیم آن کهن الگوی مادر است که به لحاظ تنوع در معنا و فرم در افسانه‌ها و داستان‌های کهن حضور گسترده‌ای داشته است. در این پژوهش بازتاب کهن الگوی مادر بر اساس نظریات کارل گوستاو یونگ در تصویرِ شخصیت زن در نمایشنامه ی «اسب‌های آسمان خاکستر می‌بارند» اثرِ نغمه ثمینی مورد مطالعه قرار گرفته است. پژوهش‌های پیشین تاکنون در زمینه ی بررسی کهن الگوی مادر در آثار ادبی مانند شعر و داستان بوده است. در این پژوهش که به روش تحلیلی ـ توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی صورت پذیرفته به این پرسشِ اساسی پرداخته می شود که: مؤلفه های کهن الگوی مادر در نمایشنامه ی «اسب‌های آسمان خاکستر می‌بارند» چگونه بازتاب یافته است؟ از اینرو فرضیه ی مقاله نشان می دهد که کهن الگوی مادر در عناصری همچون شخصیت پردازی، رویدادها و نمادهای نمایشنامه بازتاب دارد. در نتیجه گیریِ مقاله تأکید می شود که کهن الگوی مادر در وجه حقیقی شامل: آفرینندگی، حمایتگری، پاکی، الوهیت، امیدبخشی، رهایی، بازتاب زندگی در ضمیر ناخودآگاه(تردید، عقده مادری، درد، رنج، تنهایی) و در صور مجازی در عناصر طبیعی شامل: تأثیر زندگی گذشته در ضمیر ناخودآگاه به شکل نمادینِ زهدان مادر، تولدی دوباره، نگهبانی و امنیت بخشی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Representations of the Mother Archetype in the Play " Sky Horses Rain Ashes" Based on Jung's Theories

نویسندگان [English]

  • Mahdi Hamed Saghaian 1
  • Minoo Sahaf Moghadam 2

1 Assistant Professor of Theater Acting and Directing at Tarbiat Modares University

2 M.A in Dramatic Literature, Soore University

چکیده [English]

An archetype is the reflection of universal concepts and perceptions of a single subject in the collective subconscious. One of its main concepts is the mother archetype, widely present in ancient myths and stories in terms of variety in meaning and form. This study investigated female character based on Gustav Jung's theories about the Mother Archetype. A previous relevant study investigated the mother archetype and Jung theories in literary works such as poetry and fiction. Only two works have investigated the play The Sky Horses Rain Ashes, which differ from this study in terms of scientific theory and character study. The questions that this study sought to answer are as follows: 1) How have the components of the mother archetype been reflected in the play The Sky Horses Rain Ashes? and 2) How is the mother archetype represented in the personal subconscious of the character of the play The Sky Horses Rain Ashes? The main goal was to show that the use of the mother archetype in the play is aimed at raising and processing its character. The results indicated the representation of female symbols and elements in the real and virtual forms of the mother archetype in the characters of the play. The reflection of the mother's archetype in the real form includes: creativity, support, purity, divinity, giving hope, liberation, reflection of life in the subconscious mind (doubt, mother complex, pain, suffering, loneliness) and that in the virtual form is in natural elements, including the effect of past life on the subconscious mind in the symbolic form of the mother's uterus, rebirth, guardianship, and security provision. This study was conducted using the descriptive-analytical method and written library sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mother Archetype
  • Carl Gustav Jung
  • Play
  • Female Character
  • The Sky Horses Rain Ashes
آقاحسینی، حسین؛ خسروی (1389). «نماد و جایگاه آن در بلاغت فارسی»، مجلة بوستان ادب، س 2، ش اول، ص5ـ19.
آلندی، رنه (1378). عشق، ترجمة جلال ستاری، چ2، تهران: توس.
احمدی‏گیوی، حسن؛ معین، محمد؛ دهخدا، علی‏اکبر؛ شهیدی، سیدجعفر (1377)، لغت‌نامة دهخدا، ج اول، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، ج اول، چ 2، تهران: سخن.
امینی، علی‌اکبر؛ گودرزی، عقیل (1390). «دیالکتیک و عناصر بنیادین اندیشه‌های سیاسی فردوسی»، فصل‌نامة علمی مطالعات بین‌الملل، س 4، ش14، ص9ـ28.
الیاده، میرچا (1393). چشم‌انداز اسطوره، ترجمة جلال ستاری، چ 3، تهران: توس.
اونامونو، میگل د (1399)، درد جاودانگی، ترجمة بهاء‌الدین خرمشاهی، چ13، تهران: ناهید.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1391). خاتون هفت قلعه، تهران: علم.
ثمینی، نغمه (1388). اسب‏های آسمان خاکستر می‏بارند، تهران: نی.
ـــــــــــ (1393). تماشاخانة اساطیر اسطوره و کهن نمونه در ادبیات نمایشی ایران، چ3، تهران: نی.
حسینی، مریم؛ نوری، مریم (1397). «اسطوره‌سنجی از پنج نمایش‌نامة نغمه ثمینی براساس روش ژیلبر دوران»، نشریة زن در فرهنگ و هنر، س10، ش3، ص 381ـ398.
حییم، سلیمان (1380). فرهنگ معاصر انگلیسی‌ـ فارسی، چ 9، تهران: فرهنگ معاصر.
خوانساری، محمد (1388). منطق صوری، چ 42، تهران: آگاه.
ستاری، جلال (13۹۴). اسطوره و رمز در اندیشة میرچا الیاده، چ 5، تهران: مرکز.
سلاجقه، پروین (1394). نقد نوین در حوزة شعر، چ 2، تهران: مروارید.
طاهری‏مبارکه، غلام‏محمد (1390). شاهنامة فردوسی به کوشش دکتر جلال خالقی‏مطلق با شرح واژگان، چ2، تهران: کهکشان دانش.
عباسلو، احسان (1391). «نقد روانشناختی»، نشریة کتاب ماه ادبیات، س هشتم، ش 178، ص115-109.
فردوسی، ابوالقاسم (1369). شاهنامه، ج2، چ4، تهران: شرکت سهامی کتاب‏های جیبی.
کزازی، جلال‌الدین (137۶). رؤیا، حماسه، اسطوره، چ 5، تهران: مرکز.
کمبل، جوزف (139۶). قهرمان هزارچهره، ترجمة شادی خسروپناه، چ 5، تهران: گل آفتاب.
گرین، ویلفرد و دیگران (1383). مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، چ3، تهران: نیلوفر.
لیبر، ویلینگهام، گورین (1370). راهنمای رویکرد نقد ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه، تهران: اطلاعات.
مادیورو، رونالدو؛ ویلرانت، جوزف (1382). «کهن‏الگو و انگارة کهن‌الگویی»، ترجمة بهزاد برکت، مجلة ارغنون، ش 22، ص 278ـ281.
میرشکرایی، محمد؛ حسن‌زاده، علیرضا (1382). زن و فرهنگ، تهران: نی.
میرصادقی، جمال (1385). عناصر داستان، چ 5، تهران: سخن.
ناظرزاده کرمانی، فرهاد (1368). نمادگرایی در ادبیات نمایشی، تهران: برگ.
ووگلر، کریستوفر (1399). سفر نویسنده: ساختار اسطوره‌ای در خدمت نویسندگان، ترجمة محمد گذرآبادی، چ5، تهران: مینوی خرد.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1384). «فره ایزدی و حق الهی پادشاهان»، نشریة اطلاعات سیاسی‌ـ اقتصادی، س12، ش 129ـ130، ص 1ـ19.
یافه، آنیلا؛ یونگ، کارل گوستاو (1390). خاطرات، رؤیا، اندیشه‏ها، ترجمة پروین فرامرزی، چ 4، مشهد: آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو (137۶). چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، چ2، مشهد: آستان قدس رضوی.
ـــــــــــ (1377). تحلیل رویا، ترجمة رضا رضائی، ج اول، تهران: افکار.
ـــــــــــ (1379). روح و زندگی، ترجمة لطیف صدیقیانی، تهران: جامی.
ـــــــــــ (1395). انسان و سمبل‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، چ10، تهران: جامی.
ـــــــــــ (1396). ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو، ترجمة فرناز گنجی و محمدباقر اسمعیل‌پور، تهران: جامی.
Barrie,Th (2010). The Sacred In-Between: The Mediating Roles of Architecture: London. Routledge.
Cartmel, Deborah, Whelehan, Imelda (eds) (1999). Adaptationns: from text: London.
GeorgeBoer, C(2005), Personality theories, http://webspace.ship.edu/cgboer/jung.htm.
Dolphijn, Rick, Tuin, Iris vander (2013). “New Materialism: Interviews & Cartographies”, https://creativecommons.org/licenses/by-sa.
Mullahy, Patrick (1952). Oedipus, myth and complex, Hermitage: New York.
Mendus, Susan (2005). Feminism, Oxford University: New York.
Relke, Joan (2007). The Archetypal Female in Mythology and Religion, The Anima and the Mother, Vol. 3 No.1, https://ejop.psychopen.eu/index.php/ejop/article/view/html389.
Sanders, Julie(2006). Adaptation and Appropriation, London & New York.