نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

چکیده

هم‌زمان با انتشار مطبوعات زنان از سال 1289 شمسی، شرایطی فراهم شد تا زنان بتوانند علاوه بر نقد بیشتر ساختارهای اجتماعی از زبانِ جدید مانند شعر و داستان نیز برای طرح دیدگاه‌های خود استفاده نمایند. پژوهش پیش‌رو که به روش کیفی، با استفاده از فن تحلیل محتوا و با تأکید شاخص بر روی متون داستانیِ مندرج در مطبوعات زن‌نگار منتشر شده در فاصلۀ سال‌های 1289 (سال انتشار نخستین روزنامۀ زنان) تا سال 1311 (سال آخر انتشار جریدۀ عالم نسوان) گردآوری شده در تلاش است تا به این پرسش پاسخ دهد که زنان در مکتوبات داستانیِ خود به طرح چه موضوعاتی پرداخته‌اند؟ مهم‌ترین خواستۀ آنان چه بوده و چه چیزی را به عنوان اصلی‌ترین عامل انقیاد زنان معرفی کرده‌اند؟

برشماری کامل و غیرگزینشی جراید زن‌نگار در دورۀ مورد بحث، شامل 167 شمارۀ نشریات زن‌نگار برابر با 4401 (چهار هزار و چهارصد و یک) برگ مطبوعاتی نشان می‌دهد در 67 داستان زن‌نویس منتشر شده در اوراق مطبوعاتیِ زنان در فاصلۀ سال‌های 1289 تا سال 1311 شمسی، موضوع محوری این متون داستانی: حقوق زنان در امر ازدواج- زندگی و طلاق، نقد ازدواج اجباری، ازدواج زودهنگام (کودک همسری) و نقد تعدد زوجات می‌باشد. همچنین رفتار "مادران نادان" اصلی‌ترین عامل تیره‌بختی زنان معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critique of social structures in women's fiction 1909-1931

نویسنده [English]

  • ali Baghdar Delgosha

Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Critique of social structures in women's fiction 1909-1931





Abstract

Simultaneously with the publication of the women's press in 1909, conditions were created for women to be able to use new language of expression such as poetry and fiction to express their views in addition to further critique of social structures. Leading research that is a qualitative method, using content analysis technique and with index emphasis on fiction texts published in the biographical press published between 1289 (the year of publication of the first women's newspaper) to 1311 (the last year of publication of the women's world newspaper) Is trying to answer the question of what issues have women addressed in their fictional writings? What was their most important demand and what did they introduce as the main cause of women's subjugation?

A complete and non-selective enumeration of biographies in the period under discussion, including 167 issues of biographies, equals 4,401 (four thousand four hundred and one) press releases. The central theme of these fictional texts is women's rights in marriage - life and divorce, critique of forced marriage, early marriage (child marriage) and critique of polygamy. Also, the behavior of "ignorant mothers" has been introduced as the main cause of women's misery.

کلیدواژه‌ها [English]

  • s Storytelling
  • Social Demands
  • Women'
  • s Press
  • Social Inequalities
  • Ignorant Mothers
آخوندزاده، میرزافتحعلی (بی‌تا). حکایت وکلای مرافعه، طهران: کارخانۀ کربلائی محمدحسین.
استرآبادی، بی‌بی خانم (1371). معایب‌الرجال، تصحیح افسانه نجم‌آبادی، شیکاگو: انتشارات نگرش و نگارش زن.
اسکندری، میرزا یحیی (1328 ق). «عروسی مهرانگیز»، روزنامۀ ایران نو، س 2، ش 3، 21 شوال 1328 ق.
اسکندری، میرزا یحیی (1328 ق). «عروسی مهرانگیز»، روزنامۀ ایران نو، سال 2، شمارۀ 4، 22 شوال 1328 ق.
ارغون، فخرعظمی (1306). «نالۀ یک زنی»، مجلۀ پیک سعادت نسوان، س 1، ش 1.
ارغون، فخرعظمی (1310). «ازدواج اجباری»، آیندۀ ایران، سال ؟، شمارۀ 2.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1385). مقدمه و فهارس از ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
باغدار دلگشا، علی (1400). زن در ایران نو: واکاوی مسائل اجتماعی زنان در روزنامۀ ایران نو 1290-1288 شمسی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
باغدار دلگشا، علی (2019). «حقوق زنان در مطبوعات زن‌نگار ایران از 1910 تا 1925 میلادی»، ایران‌نامگ، س 4، ش 1، صص 84-61.
بدرالملوک (1299). «یک تصادف مفید یا سرگذشت دو نفر از محبوسین نظمیه »، عالم نسوان، س 1، ش 4.
بدرالملوک (1299). «یک تصادف مفید یا سرگذشت دو نفر از محبوسین نظمیه: بقیه از شمارۀ قبل »، عالم نسوان، س 1، ش 5.
بگم، ترقی (1304). «جواب دلشاد خانم»، عالم نسوان، س 5، ش 6.
بهرامی، عبدالله (1363). خاطرات عبدالله بهرامی از آخر سلطنت ناصرالدین‌شاه تا اول کودتا، تهران: علمی.
تاج السلطنه (1378). خاطرات تاج السلطنه، به کوشش مسعود عرفانیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
تبریزی، میرزاآقا (بی‌تا). پنج نمایشنامه، بی‌جا، بی‌نا، نسخۀ چاپ سربی موجود در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی با شمارۀ بازیابی: 2387023.
تمدن (روزنامه). (1325 ق). «مکتوب یکی از مخدرات»، س 1، ش 12.
تیمورتاش، ایراندخت (1309). داستان دختر تیره‌بخت و جوان بلهوس، تهران: مطبعۀ دانش ناصری.
مجلۀ جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران (1302). «مکالمۀ دو نفر شاگرد مدرسه، پریوش و مهرآسا»، س 1، ش 2.
مجلۀ جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران (1303). «مضرات ازدواج هنگام صباوت»، سال 1، شمارۀ 3.
مجلۀ جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران (1304). «شبی از زندگی یک زن»، سال 1، شمارۀ 9.
جوادی، حسن؛ مرعشی، منیژه و شکرلو، سیمین (1992). رویارویی زن و مرد در عصر قاجار: دو رسالۀ تأدیب‌النسوان و معایب‌الرجال، واشنگتن: کانون پژوهش تاریخ زنان ایران و شرکت جهان.
 خلیلی، عباس (1303). روزگار سیاه، طهران: مطبعۀ اقبال.
دالمانی، هانری رنه، 1378). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمۀ علی‌محمد فره‌وشی، تهران: امیرکبیر.
دانش (1328 ق). «سرگذشت شوهرکردن خانم جوان»، س 1، ش 5، شوال 1328 ق-1289 ش.
دانش (1328 ق). س 1، ش 6، 7 ذیقعده 1328 قمری-1289 ش.
دولت‌آبادی، یحیی (1305). «شهناز»، نشریۀ آینده، مجلد دوم، شمارۀ 1.
دولت‌آبادی، صدیقه (1338 ق/1298 ش). «داستان رقت‌انگیز»، روزنامۀ زبان زنان، س 1، ش 2.
دولت‌آبادی، صدیقه (1338 ق/1299 ش). «داستان رقت‌انگیز»، روزنامۀ زبان زنان، س 1، ش 3.
دولت‌آبادی، صدیقه (1338 ق/1299 ش). «داستان رقت‌انگیز»، روزنامۀ زبان زنان، س 1، ش 4.
دولت‌آبادی، صدیقه (1338 ق/1299 ش). «داستان رقت‌انگیز»، روزنامۀ زبان زنان، س 1، ش 5.
دولت‌آبادی، صدیقه (1338 ق/1299 ش). «داستان رقت‌انگیز»، روزنامۀ زبان زنان، س 1، ش 6.
رستم کلائی، یاسمین (1383). «برنامۀ گسترده برای زنان ایران نو»، در رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، استفانی کرونین (گردآورنده)، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: جامی، صص 270-235.
سمیعانی، عفت (1305). نشریۀ عالم نسوان، س 7، ش 2.
سمیعانی، عفت (1310). «طرز تربیت دختران موجد نوع تمدن ملت‌هاست»، در نشریۀ دختران ایران، س 1، ش 1، مرداد 1310، ص 1.
سمیعانی، عفت (1311). «خطاب به دختران ایران»، در نشریۀ دختران ایران، س 1، ش 3، خرداد 1311، صص 24-27.
شکوفه (روزنامه). (1332 ق). «فلسفۀ زن‌وشوهری»، س 2، ش 11.
صفوت (ع (1328 ق). «وداع»، سال 1، شمارۀ 2، 24 رمضان‌المبارک 1328 قمری – 1289 ش.
صوراسرافیل (روزنامه). (1326 ق). «قندرون»، س 1، ش 27.
طباطبایی، بشری؛ زرقانی، سید مهدی و یاحقی، محمدجعفر (1397). «نخستین داستان‌های زنان در ژانر مطبوعات»، نشریۀ نقد ادبی، س 11، ش 41.
عالم نسوان (1300). «یک دختر ایرانی»، س 1، ش 5.
عالم نسوان (1300). «خواب غفلت»، س 2، ش 3.
عالم نسوان (1300). «یک دختر ایرانی: بقیه از ش قبل»، س 1، ش 6.
عالم نسوان (1301). «نسوان ایران» و «ازدواج تازه»، س 3، ش 2، عقرب 1301 ش.
عالم نسوان (1304). «ما را هم دختر می‌گفتند»، س 5، ش 6.
عالم نسوان (1306). «مردان، زنان، خدا»، س 7، ش 12.
عالم نسوان (1306). «مقالۀ عروسی»، س 8، ش 2.
عالم نسوان (1308). س 10، ش 2.
عالم نسوان (1309). «شوهر خیالی»، س 10، ش 3.
عالم نسوان (1310). «عصر تمدن»، س 11، ش 3.
عراقی، فاطمه (1306). «بیچاره من»، نشریۀ عالم نسوان، س 7، ش 5.
عشقی، میرزاده (1299). «کفن سیاه» در نامۀ بانوان، س 1، ش 1، 1299 ش.
قائم‌مقامی، اشرف (1306). «علت تیره‌روزی نسوان و علاج آن»، نشریۀ پیک سعادت نسوان، س 1، ش 1.
قائم‌مقامی، ژاله (1345). دیوان ژاله قائم‌مقامی، به کوشش پژمان بختیاری، تهران: کتابخانۀ ابن‌سینا.
کارزی، گل‌مهر (1384). زنان نمایشنامه نویس در ایران، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
کیا، زهرا (1312). پروین و پرویز، تهران، مطبعۀ مهر، نسخه چاپ سربی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی با شمارۀ بازیابی: 129226.
کیا، زهرا (1315). رهبر دوشیزگان، تهران: بی‌نا، نسخۀ چاپ سربی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی با شمارۀ بازیابی 480635.
مشفق کاظمی، مرتضی (1309). تهران مخوف، تهران: بنگاه مطبوعاتی پروین.
نامۀ فرهنگستان (1387). «نشریات و داستان‌های زنان»، ضمیمۀ نامۀ فرهنگستان، ش 34، صص 251-263.
نظرزاده، رسول (1399). روند دگرگونی ادبیات نمایشی زنان ایران (از 1289 تا 1357).، تهران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
ویشارد، ج.گ (1363). بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، تهران: نوین.
یقیکیان، گریگور (1380). نمایش‌نامۀ «میدان دهشت» در زندگی و آثار نمایشی گریگور یقیکیان، به کوشش فرامرز طالبی، تهران: انتشارات انوشه.