نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 پژوهشگر پسادکتری دانشگاه اصفهان و صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور

چکیده

پژوهش حاضر به روش اسنادی و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی، و به استناد داده‌های تاریخی موجود درخصوص زنان در عصر صفویه، وضعیت آنان را براساس متغیرهای الگویی پیشنهادشده در نظریۀ کارکردگرایی ساختاری تالکوت پارسونز بازترسیم می‌کند تا مفروضاتی را آزمون کند. همچنین مقدماتی از تمرین تحلیلی یک امر تاریخی به استناد داده‌های تاریخی و براساس مبانی نظری مشخص را به سنتی میان‌رشته‌ای بدل سازد که علم تاریخ را به سایر دپارتمان‌های علوم اجتماعی متصل می‌کند. سؤال اصلی پژوهش آن است که زنان در عصر صفوی چگونه توانسته‌اند در سیستم اجتماعی عصر خود مؤثر باشند. فرضیۀ پژوهش آن است که زنان نقشی مؤثر در گذار جامعۀ وقت از وضعیت سنتی به پساسنتی داشته‌اند و این نقش را با عبور از نقش‌های انتسابی و عاطفی و عام‌گرا و کیفیتی، به نقش‌های اکتسابی و فراعاطفی و خاص‌گرا و عملکردی، تا حدودی فراهم ساختند و به تبدیل جامعۀ عصر صفوی به یک جامعۀ شبه‌انتقالی و پویا کمک کردند. نتایج نشان می‌دهد این گذار مقدماتی سبب شده است که انتقال انرژی و اطلاعات از نظام‌ها و خرده‌نظام‌ها با نقش‌آفرینی زنان، به‌جای آنکه صرفاً از طریق نقش‌های انتسابی و خاص‌گرا و... صورت بگیرد، از طریق نقش‌های اکتسابی و عام‌گرا و... نیز صورت بگیرد و مقدمات پیکره‌بندی جدیدی از سایبرنتیک سیستم عصر صفوی ایجاد شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Functional Tasks of Shiite Women in the Safavid Era in the Structure of Social Action Based on Cybernetic Model Variables

نویسندگان [English]

  • Maryam saeedyan 1
  • zahra sadat keshavarz 2

1 Associate Professor, Department of Islamic Studies, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Postdoctoral Researcher of Isfahan University and Support Fund for Researchers and Technologists of the country

چکیده [English]

Cybernetics, social system of action, model variables, transitional, traditional, post-traditional situation, the current research with a documentary strategy and in a descriptive-analytical way, and based on the existing historical data about women in the Safavid era, attempts to redraw the status of these women based on The model variables proposed in the structural functionalism theory of Talcott Parsons, which connects the science of history with other departments of social sciences. The main research question is how women in the Safavid era were able to be effective in the social system of their era. The hypothesis of the research is that women played an effective role in the transition of the society from the traditional to the post-traditional state, and this role was achieved through passing from attributive, emotional, general and qualitative roles to acquired, trans-emotional and specific roles. oriented and functional, they have provided to some extent and have helped to transform the society of the Safavid era into a semi-transitional and dynamic society. The results show that this preliminary transition has caused the transfer of energy and information from systems and sub-systems with the role of women, instead of only through assigned and specific roles, etc. Acquiring and generalizing roles, etc. should also take place, and the foundations of a new configuration of the cybernetics system of the Safavid era should be created.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cybernetics
  • social system of action
  • model variables
  • transition state
  • Safavid era
 
آصف (رستم‌الحکما)، محمدهاشم (1348). رستم التواریخ، به کوشش محمد مشیری، تهران: امیرکبیر.
آوتوِیت، ویلیام؛ باتامور، تام (1392). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشرنی.
ابی‌صعب، رولاجردی (1396). تغییر مذهب در ایران، ترجمۀ منصور صفت‌گل، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
احمدی، نزهت (1391). «نهاد وقف در دورۀ صفوی»، مطالعات تاریخ اسلام، س 4، ش 15، صص 41-56.
احمدی، نزهت (1394). «بازتاب زندگی اجتماعی زنان در سفینۀ فطرت»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، س 25، ش 16، صص 5-24.
اسمیت، فیلیپ (1383). درآمدی بر نظریۀ فرهنگی، ترجمه حسن پویان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
اولئاریوس، آدام (1363). سفرنامۀ اولئاریوس، ترجمۀ احمد بهپور، تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
اولیویه (1371). سفرنامۀ اولیویه، ترجمۀ محمدطاهر میرزا، تصحیح: غلامرضا ورهرام، تهران: اطلاعات.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1348). سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران: صفی علیشاه.
بیات، اروج‌بیگ (1338). دون ژوان ایرانی، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بیلینگتون، روزاموند و همکاران (1380). فرهنگ و جامعه، ترجمۀ فریبا عزبدفتری، تهران: قطره.
تاورنیه، ژان باتیست (1369). سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری. تهران: سنایی.
ترکمان، اسکندربیک (1350). تاریخ عالم‌آرای عباسی، به اهتمام ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
ترکمان، اسکندربیک و واله، محمدیوسف (1317). ذیل عالم‌آرای عباسی، به تصحیح سهیلی خوانساری، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
جعفریان، رسول (1389). صفویه در عرصۀ دین، فرهنگ و سیاست، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جنابدی، میرزابیگ (1378). روضه‌الصفویه، به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
چلونگر، محمدعلی و کشاورز، زهراسادات (1400). «نقش ابزارهای سیاست خارجی صفویان در فرایند تمدنی دولت صفویه با تاکید بر ابزار دیپلماسی»، فصلنامۀ سیاست، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، د 51، ش 2، صص 409-434.
چلووسکی، پیترجی (1367). تعزیۀ نیایش و نمایش در ایران، ترجمۀ داوود حاتمی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حسینی، مریم (1390). ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: چشمه.
خوانساری، آقاجمال (1349). عقاید النساء و مرآت البهاء، تصحیح محمود کتیرایی، تهران: طهوری.
خوانساری، محمدباقر زین‌العابدین (1356). روضات الجنات فی احوال العلما و سادات، ترجمۀ محمدباقر ساعدی، تهران: اسلامیه.
خورشاه بن قبادالحسینی (1379). تاریخ ایلچی نظام‌شاه، تصحیح محمدرضا نصیری، کوئیچی هانه‌دا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دلاواله، پیترو (1370). سفرنامه، ترجمۀ شجاع‌الدین شفا، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم (1352). آثار ملی اصفهان، تهران: انجمن آثار ملی.
روملو، حسن‌بیک (1384). احسن‌التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، جلد 2 و 3، تهران: اساطیر.
ریاحی، محمدامین (1368). سفارتنامه‌های ایران، تهران: توس.
زاکانی، عبید (بی‌تا). کلیات عبید زاکانی «رسالۀ دلگشا»، پرویز اتابکی، تهران: زوار.
سانسون، مارتین (1377). سفرنامۀ سانسون (وضع ایران در عهد شاه سلیمان صفوی)، ترجمۀ محمد مهریار، اصفهان: گل‌ها.
سفرنامه‌های ونیزیان در ایران (1349). ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
سیوری، راجر (1378). ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
شاردن، ژان (1345). سفرنامه، ترجمۀ محمد عباسی، جلد اول و سوم و چهارم، تهران: امیرکبیر.
شاه‌طهماسب (1343 ق). تذکرۀ شاه‌تهماسب، برلین: چاپخانۀ کاویانی.
صفت‌گل، منصور (۱۳۸۱). ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفویه، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
طوسی، محمد بن حسن (1376)، تهذیب الاحکام، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: صدوق.
ظهیری سمرقندی، محمدعلی (1381). سندبادنامه، به کوشش محمدباقر کمال‌الدین، تهران: میراث مکتوب.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1412)، مختلف الشیعه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
فطرت، میرزا معزالدین، سفینۀ فطرت، نسخۀ خطی، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد شورای اسلامی.
فلسفی، نصرالله (1342). چند مقالۀ تاریخی و ادبی (جنگ چالدران)، تهران: وحید.
فلسفی، نصرالله (1353). زندگانی شاه‌عباس اول، تهران: دانشگاه تهران.
فندرسکی، سید ابوطالب (1388). تحفه العالم، به کوشش رسول جعفریان، تهران: مرکز اسناد شورای اسلامی.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران: از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمۀ احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
فیگوئروا، دن گارسیا (1363). سفرنامه، ترجمۀ غلامرضا سمیعی. تهران: نو.
کارری، جملی (1348). سفرنامۀ کارری، ترجمۀ عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز: ادارۀ کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
کافی، مجید (1393)، جامعه‌شناسی تاریخی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کدیور، محسن (1376)، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران: نی.
کراچی، روح‌انگیز (1390). هشت رساله در بیان احوال زنان از 1000 تا 1313، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات تاریخی.
کرایب، یان (1378)، نظریۀ اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: آگاه.
کرسول، جان‌دبلیو (1391). طرح پژوهش، ترجمۀ علیرضا کیان‌منش و مریم دانای طوس، تهران: جهاد دانشگاهی.
کرکی، علی بن حسین (1409)، رسائل المحقق الکرکی، به کوشش شیخ محمد الحسون، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
کرویس، دیرک وان در (1380). شاردن و ایران تحلیلی از اوضاع ایران در قرن هفدهم میلادی، ترجمۀ حمزه اخوان تقوی، تهران: نشر و پژوهش فرزان.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407)، الکافی، مصحح علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کمپفر، انگلبرت (1363). سفرنامه، ترجمۀ کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
گرین، ساموئل (1363). ایران و ایرانیان، به اهتمام رحیم رضازاده ملک، تهران: آفتاب.
محلاتی، ذبیح‌الله (1370). ریاحین الشریعه، جلد چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مورگان، دیوید (1373). ایران در قرون‌وسطی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
میرزا سمیعا (1368). تذکره‌الملوک و سازمان اداری حکومت صفوی، به کوشش محمود دبیر سیاقی، تهران: امیرکبیر.
واصفی، زین‌الدین محمود (1350). بدایع الوقایع، تصحیح الکساندر بلدوروف، جلد دوم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
واله‌اصفهانی، محمدیوسف (1372). خلد برین، به کوشش میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
وحید قزوینی، محمدطاهر (1329). عباسنامه یا شرح زندگانی 22سالۀ شاه‌عباس ثانی 1073-1152، به کوشش ابراهیم دهگان، اراک: کتاب‌فروشی داودی اراک.
همیلتون، پیتر (1379). تالکوت پارسونز، ترجمۀ احمد تدین، تهران: هرمس.
Arjomand, S. A. (1984). The shadow of God and the hidden Imam. religion, political order and societal change in Shi'ite Iran from the beginning to 1890. Chicago-London, the Un. of Chicago Press.
Armajany, Yahya (1972). IRAN. The Modern Nation, Historical, Perspective, Prenice; New Jersey - Hali.INC. Engle Wood.
Ferrier, R. (1998). Women in Safavid Iran: the evidence of European travelers. Women in the Medieval Islamic World, 383-406.
Hourani, A. (1986). From Jabel Amil to Parsia. Bulletin of the School of Oriental and African Studies (BSOAS), 49(1), 133-140.
Roemer, H. R. (1986). The safavid period. In P. Jackson and L. Lockhart (Eds.). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press, Vol. 6.
Sharih al-milk, (Micra film 1656), folio 46 (Regenstein library, university of Chicago.
Steensgaard, N. (1974). The Asian Trade Revolution of the Seventeenth Century: The East India Companies and the Decline of the Caravan Trade, Chicago and London: The University of Chicago Press.