نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کوثر احسن مقدم ¹
• عبدالله رادمرد ²
• مریم صالحی نیا ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی شریعتی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران

چکیده

استعاره به‌مثابۀ زبانی نمادین و غیرمستقیم، حامل معناهای افزوده و پنهان است. ردپای استعاره‌ها و کلیشه‌های جنسیتی را در روایت‌های تفسیری نیز می‌توان پی گرفت. در این پژوهش داستان‌های تفسیری سه تفسیر فارسی روض‌الجنان، جلاءالاذهان و منهج‌الصادقین مبنای کار قرار گرفت. در این مقاله ابتدا روایت‌هایی که از استعاره‌های جنسیتی استفاده کرده‌اند یا مضمون آن‌ها یادآور استعاره‌های جنسیتی است، انتخاب شد و سپس با روش تحلیل محتوای کیفی، بار ارزشی این استعاره‌ها و ارتباط آن‌ها با کلیشه‌های جنسیتی بررسی شد. استعاره‌هایی نظیر «عروس قرآن»، «امرأة کاعب»، «فراش»، «بیوت»، «عتبه» و «دنیا» نمونه‌هایی از استعاره‌های جنسیتی در این روایت‌ها است که برخی بار ارزشی مثبت و برخی بار منفی دارند. مهم‌ترین نتایج این تحقیق عبارت‌اند از اینکه اغلب استعاره‌های منفی دربارۀ زن حول نقش زن به‌مثابۀ همسر یا شریک جنسی و با تأکید بر بعد جسمانی وی شکل گرفته است. این استعاره‌ها متأثر از کلیشه‌های جنسیتی رایجی است که بار منفی دارند. در نقطۀ مقابل، بیشتر استعاره‌های مثبت حول نقش مادری و صفاتی نظیر مهربانی، خلق، اصل و ابتدا در نقش مادری شکل گرفته‌اند. همچنین این پژوهش نشان می‌دهد پیکر زن در دو وجه «پیکر بهشتی» و «پیکر دوزخی» نمود یافته است که پیکر بهشتی زن نماد التذاذ کامل و بهره‌مندی است و پیکر دوزخی زن نماد فریبندگی، گناه، تمثل شیطان و زناکاری است. علی‌رغم تلاش شریعت در تقبیح نگرش‌های زن‌ستیزانه، رواج استعاره‌های جنسیتی دربارۀ زنان در دوره‌های تاریخی مختلف، در میان مفسران تفاوت چشمگیری نداشته است.
 

کلیدواژه‌ها

• زن
• استعارۀ جنسیتی
• روایت
• تفسیر قرآن
• کلیشه جنسیتی

موضوعات

• زبان و ادبیات فارسی

عنوان مقاله [English]

Study of Gender Metaphors Related to Women in Interpretive Stories (Case study of Rowz al-Janan, Jala al-Azhan and Manhaj al-Sadeghin)

نویسندگان [English]

• kowsar ahsanmoghaddam ¹
• Abdollah Radmard ²
• maryam salehi nia ²

¹ Ph. D. in persian literature, Shariati Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

² Associate Professor of Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Metaphor is a symbolic and indirect language that conveys concealed and supplementary
meanings. Interpretive narratives may also exhibit gender metaphors and stereotypes. The
work is founded on the interpretive accounts of three Persian interpretations of Rowz al-
Jannan, Jala al-Azhan, and Manhaj al-Sadeghin in this research. This article has selected
narratives that have employed gender metaphors or whose content is reminiscent of gender
metaphors. Subsequently, the qualitative content analysis method has been employed to
investigate the value of these metaphors and their correlation with gender stereotypes.
Examples of gender metaphors in these narratives include “bed,” “Boyut,” “Atbah,” and
“Denya.” While some of these metaphors have a positive connotation, others have a negative
connotation. The most significant findings of this research are that the majority of negative
metaphors about women are based on the role of a woman as a wife or sexual companion,
which emphasizes her physical appearance. These metaphors are influenced by prevalent
gender stereotypes that are detrimental. On the contrary, the majority of positive metaphors
are centered on the role of the mother and the qualities of kindness, creation, origin, and
commencement that are associated with the mother. In addition, this research demonstrates
that the female body is depicted in two distinct ways: the “heavenly body” and the “infernal
body.” The female heavenly body is a symbol of complete delight and benefit, while the
female infernal body is a symbol of deception, sin, Satan, and adultery.

کلیدواژه‌ها [English]

• Gender Metaphor
• Narration
• Qur'an Interpretation
• Woman