نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

2 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

روابط اعضای خانوادة ایرانی، متناسب با شرایط جدید، در سال‌های کنونی تغییر کرده و در حال شکل‌پذیری به گونه‌ای جدید است. سینمای ایران با خلق کلیشه‌هایی از روابط، شخصیت‌ها و موقعیت‌ها، نقش مهمی در برساخت ذهنی انسان ایرانی به روابط خانوادگی دارد. در همین زمینه، این مقاله به دنبال توصیف بازنمایی روابط عمودی و افقی اعضای خانواده در فیلم‌ها، تفسیر کنش‌های اعضای خانواده در موقعیت‌های بحران و حل مسئله و تفسیر پیوند وضعیت خانواده در فیلم‌ها با شرایط اجتماعی و سیاسی دهة هشتاد است. روش استفاده‌شده، تحلیل روایت است که با کمک نظریة چتمن سامان یافته و حجم نمونه متشکل از پنج فیلم شام آخر (1380)، تب (1382)، رؤیای خیس (1384)، کنعان (1386) و هفت دقیقه تا پاییز (1388) از دهة هشتاد است. نتایج حاکی از آن است که خانوادۀ بازنمایی‌شده، خانواده‌ای بحران‌زده است. کنش‏های خشونت‌آمیز و رخداد طلاق، این بحران را نمایندگی می‏کنند و فاصله‌گیری از نقش‏های سنتی و فردگرایی دلایل این بحران‌اند. در این بین، سینمای ایران در موقعیت‌های بحران به جای حل مسئلۀ مورد نظر، یا با بازگشت به سنت‌ها به شکل موقت، آن را به تأخیر می‌اندازند یا با ایجاد ابهام در روابط و نقش‌ها به تشدید بحران منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Representation of women and intra family relationships in Iranian movies of 2000s

نویسندگان [English]

  • Ehsan Aqababaee 1
  • Mahvash Khademolfogharaei 2

1 Assistant Professor, Department of Social Sciences, University of Isfahan, Iran

2 M.A. of Sociology, University of Isfahan, Iran

چکیده [English]

Family is a widespread social institution through which the early universe and its phenomena are understood. It seems that family and intra family relationships has changed these years and has taken a new form. Iranian cinema by creating stereotypes of relationships, personality and positions plays an important role in Iranian people’s mental construction of family and its relations. In this regard, this research seeks to describe the representation of vertical and horizontal relationships of family members in the movies, interpret the actions of family members in crisis situations and problem solving and interpret the link of family on movies with social and political conditions in 2000s. The method used in this research was narrative analysis with Chatman theory. Five films named The Last Supper (1380), Fever (1382), Wet Dream (1384), Canaan (1386) and Seven Minutes to Fall (1388) were selected from the 2000s movies. The results indicate that represented family is in crisis. Family crisis is rooted in individualism and unclear roles and relationships between family members and in most cases leads to divorce. Meanwhile, Iranian cinema in a crisis situation either temporarily delays the crisis by returning to traditions or reinforces the crisis by creating ambiguity in the relationships and roles, instead of solving the problems under study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family
  • Iranian Cinema 2000s
  • Narrative Analysis
  • Representation
[1] آقابابایی، احسان (1391). «سوژه، میل و ایدئولوژی (مطالعۀ موردی: پنج فیلم سینمای ایران در دهه‌های چهل و پنجاه)»، پایان‌نامة دکتری، دانشگاه اصفهان، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
[2] استم، رابرت (1393). مقدمه‌ای بر نظریۀ فیلم، گروه مترجمان به کوشش احسان نوروزی، تهران: سورۀ مهر، چ 3.
[3] اعزازی، شهلا (1386). «روند نمایش خانواده در تلویزیون»، پژوهش‌های ارتباطی، ش 52، ص 7ـ34.
[4] الیاسی، محمدحسین؛ پورنوروز، منیژه؛ محمدی‌مهر، غلامرضا (1386). «بررسی نمایش خانواده در سریال‌های ایرانی»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ارتباطی، س 14، پیاپی 51، ص135ـ153.
[5] بدوی، فاطمه (1389). «بررسی روابط همسران در سینمای ایران و سنجش آن بر‌‌‌‌‌‌اساس اصول و معیارهای اسلامی (دهۀ 1388-1378)»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، گرایش مطالعات زنان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
[6] بوردیو، پیر (1380). نظریۀ کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمۀ مرتضی مردیها، تهران: نقش‌ و نگار.
[7] بشیر، حسن؛ اسکندری، علی (1392). «بازنمایی خانوادۀ ایرانی در فیلم سینمایی یه حبه قند»، فصل‌نامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 6، ش 2، ص143ـ161.
[8] بهنام، جمشید (1384). تحولات خانواده: پویایی خانواده در حوزه‌های فرهنگی گوناگون، ترجمۀ محمدجعفر پوینده، تهران: ماهی، چ 2.
[9] حق‌شناس، جعفر (1388). آسیب‌شناسی خانواده، تهران: مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری.
[10] رازقی، نادر؛ اصلی اسلامی (1394). «مطالعۀ کیفی علت‌های تعارض در خانواده»، فصل‌نامۀفرهنگی تربیتی زنان و خانواده، س 10، ش32، ص53ـ72.
[11] رضوی‌‌پور، عرفانه (1388). «بررسی عوامل جامعه‌شناختی و روان‌شناختی مؤثر بر پدیدۀ خشونت روانی علیه زنان در خانواده (مطالعۀ موردی شهری اصفهان)»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
[12] راغب، محمد (1391). دانش‌نامة روایی، گروه مترجمان، تهران: علم.
[13] راودراد، اعظم (1378). «جامعه‌شناسی و سینما: تبیین فیلم و جامعه»، فارابی، ش 34.
[14] ساروخانی، باقر (1375). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش، چ 2.
[15] سال‌نامۀ آماری کشور 1385 و 1389، فصل نوزدهم: هزینه و درآمد خانوار، برگرفته از درگاه ملی آمار ( www.amar.org.ir) در تاریخ 23/2/1395.
[16] سرایی، حسن (1385). «تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیتی ایران»، نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، ش2، ص37ـ60.
[17] سروی زرگر، محمد (1390). «نشانه‌شناسی بازنمایی خانواده در آگهی‌های بازرگانی تلویزیون»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ارتباطی، س 18، ش 3، پیاپی 67، ص33ـ62.
[18] سلطانی گردفرامرزی، مهدی؛ محمدی، فاطمه (1392). «شیوه‌های بازنمایی مصرف در فیلم‌های سینمایی دورة سازندگی»، راهبرد فرهنگ، ش 24، ص31ـ63.
[19] سلطانی گردفرامرزی، مهدی؛ پاکزاد، احمد (1395). «بازنمایی طلاق در سینمای دهۀ هشتاد ایران»، مطالعات فرهنگ ارتباطات، س 17، ش 33، ص 79ـ107.
[20] شالچی، وحید (1392). «سرکوب نشانه‌شناختی خانوادۀ سنتی در سینمای ایران: بررسی موردی سینمای پر‌مخاطب سال‌های 1380 تا 1385»، مطالعات جنسیت و خانواده، س اول، ش اول، ص93ـ116.
[21] شاهنوشی، مجتبی؛ تاکی، علی (1390). «تحلیل محتوای سه‌گانه مهرجویی (لیلا، سارا و بانو) پیرامون نقش زن در خانواده»، فصل‌نامۀ جامعه، فرهنگ و رسانه، س اول، ش اول، ص 87ـ107.
[22] صادق‌فسایی، سهیلا؛ کریمی، شیوا (1385). «تحلیل جنسیتی بازنمایش ساخت خانواده در سریال‌های تلویزیونی ایرانی (بررسی سریال‌های گونة خانوادگی سال 1383)»، مطالعات زنان، س 4، ش 3، ص83ـ109.
[23] صفری، فاطمه (1388). «تحلیل نشانه‌شناختی نهادهای اجتماعی در سینمای رسول صدرعاملی»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 9، ش 1و 2، ص 102ـ126.
[24] غیاثی، پروین؛ روستا، لهراسب؛ براری، مرضیه (1390). «بررسی عوامل اجتماعی درخواست طلاق در بین شهروندان زن شیرازی»، فصل‌نامةعلمی پژوهشی جامعه‌شناسی زنان، س 2، ش 3، ص 163ـ188.
[25] فرح‌دوست، فرشته؛ رفیعی‌راد، راحله (1388). «نگاهی بر وضعیت خانواده با رویکرد فمنیسم»، کتاب ماه علوم اجتماعی، ش 21، ص92ـ101.
[26] فرهمند، مهناز؛ خرم‌پور، یاسین؛ پارساییان، زهره؛ ماندگاری، فرزانه (1393). «تأثیر مؤلفه‌های نوگرایی در حمایت خویشاوندی خانواده‌های شهر یزد»، فصل‌نامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 7، ش 3، ص 149ـ177.
[27] گیدنز، آنتونی (1389). جامعه‌شناسی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نی، چ 24.
[28] محمدپور، احمد (1388). «نمونه‌گیری در تحقیقات کیفی: سنخ‌ها و روش‌ها»، مجلۀ علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران، دورة 5، ش 4، ص131ـ164.
[29] محمودی، بهارک (1393). «اسطورۀ خانواده، جدال در میدان بازنمایی: مطالعه‌ای مقایسه‌ای میان اشکال بازنمایی خانواده در سینما و تلویزیون»، فصل‌نامۀ جامعه، فرهنگ و رسانه، س4، ش 13، ص 130ـ113.
[30] معینی‌فر، حشمت‌السادات؛ محمدخانی، نجمه (1390). «بازنمایی الگوی مصرف یک خانوادۀ امریکایی: سیمسون‌ها در اوقات فراغت»، فصل‌نامۀ تحقیقات فرهنگی، دورة 4، ش اول، ص 105ـ128.
[31] منادی، مرتضی (1385). جامعه‌شناسی خانواده: تحلیل روزمرگی و فضای درون خانواده، تهران: دانژه.
[32] موحدی، محمدباقر؛ حیدری، حسین (1390). «بازنمایی دین در سینمای ایران: تحلیل محتوای کیفی فیلم سینمایی طلا و مس»، فصل‌نامۀ دین و رسانه، ش 4، ص 69ـ89.
[33] نقیب‌السادات، سیدرضا؛ صابری، مینا (1392). «بازنمایی تحکیم روابط زناشویی در سینمای دهة سوم انقلاب اسلامی»، علوم اجتماعی، ش62، ص84ـ90.
[34] ناجی، زهرا (1389). «بررسی ماهیت و مکانیسم شکل‌گیری دوستی‌های بین دو جنس در میان دانشجویان دانشگاه گیلان»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
[35] نولان، پاتریک؛ لنسکی، گرهارد (1380). جامعه‌های انسانی، ترجمۀ ناصر موفقیان، تهران: نی.
[36] وبستر، لئونارد؛ مراتو، پاتریسیا (1395). کاربرد پژوهش روایت به‌مثابۀ روش تحقیق کیفی، ترجمۀ احسان آقابابایی و داوود زهرانی، اصفهان: جهاد دانشگاهی.
[37] هال، استوارت (1391). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی، ترجمۀ احمد گل‌محمدی، تهران: نی.
[38] Bal, M. (1997). ‘Narratology: Introduction to the Theory of Narrative’, University of Toronto Press, Toronto Buffalo London, Second Edition.
[39] Berghahn, D. (2013). ‘Far Flung Families in Film: The Diasporic Family in Contemporary European Cinema’, Edinburgh University Press.
[40] Chatman, S. (1978). ‘Story and Discourse, Narrative Structure in Fiction and Film’, Cornell University Press, Ithaca & London.
[41] Chopra-Gant, M. (2006). ‘Hollywood Genres and Post war America: Masculinity, Family and Nation in Popular Movies and Film Noir’ , I. B. Tauris Publishers, London and New York.
[42] Cunningham, A. Jaffe, P.G. Baker, L. Dick, T. Malla, S. Mazaheri, N. & Passion, S. (1998). ‘Theory Drived Explanation of Male Violence against Female Partners: Literature Update and Related Implications for Treatment and Evaluation. London Family Court Clinic.
[43] Han, Q. (2015). ‘The portrayal of family in early Chinese melodrama films’, Critical Arts, 29:3, 419-436.
[44] Huberman, M (1995). ‘Working with life-history narratives’, in H. McEwan, K. Egan (eds) Narrative in Teachng, Learning and Research, New York: Teachers College Press.
[45] Igbo, Awopetu, Okwori, (2014). ‘Relationship between Duration of Marriage, Personality Trait, Gender and Conflict Resolution Strategies of Spouses’ Procedia, Social and Behavioral Sciences 190.
[46] Iles, T. (2007). ‘Families, Fathers, Films: Changing Images from Japanese Cinema’ in Japanstudien, volume 19, pp 189-206.
[47] Maltezos, C. (2011). ‘The Return of the 1950s Nuclear Family in Films of the 1980s’, Master Thesis of Liberal Arts, University of South Florida.
[48] MacKinnon, K. (2004). ‘The Family in Hollywood Melodrama: Actual or Ideal?’, Journal of Gender Studies, 13:1, 29-36.
[49] Tanner, L. Haddock, Sh. Zimmerman, T. & Lund, L. (2003). Images of Couples and Families in Disney Feature-Length Animated Films, The American Journal of Family Therapy, 31:5, 355-373.
[50] Vaughan, H. (2014). ‘Reimagining the Family in French and Quebecois Cinema’ A dissertation of PhD of Philosophy in French and Francophone Studies, University Of California, Los Angeles.